بهداشت خانواده

براى دوشيزگان جوان

دكتر آذر آذرى ـ دكتر حسين برهانى

با توجه به برخى سوالات در ارتباط با موضوع قاعدگى و دوره عادت ماهيانه بانوان بر آن شديم كه توضيحى كوتاه در مورد سيكل قاعدگى بدهيم. باشد كه راهنماى آن دسته از دوشيزگان و مادرانى قرار بگيرد كه از نبود آگاهى و عدم آموزش اين مسائل در سطح مدارس و خانواده شكايت دارند. به عنوان مقدمه بايد متذكر شويم كه ما به لحاظ مسلمان بودن ملزم به رعايت كليه توصيه ها و دستورات بهداشتى هستيم و همانطور كه قبلا گفته ايم بهداشت عبارت از علم و هنر پيشگيرى از بيماريها و طولانى كردن عمر و بالا بردن سطح سلامت افراد يك جامعه مى باشد. و سلامتى نيز به معناى رفاه كامل جسمى ـ روانى ـ اجتماعى است و نه فقط نداشتن نقص عضو. در همين راستا ما بهداشت خانواده را مطرح كرديم و موضوع بسيار مهم بهداشت روانى را مورد بررسى قرار داديم. موضوع بهداشت مادر در دوران بلوغ و ازدواج را نيز با توجه به اينكه ارتباط بسيار نزديكى با شرايط روحى روانى بانوان دارد در بدنبال سلسله مقالات بهداشت روانى مورد بررسى قرار مى دهيم:

در حوالى سنين 11ـ9 سالگى آثار و علائم بلوغ در دختران ظاهر مى شود و به دوران كودكى پايان مى دهد. بلوغ شامل يك سلسله حوادث متوالى است به اين ترتيب كه سينه ها رشد مى كنند موهاى زير بغل و زهار مى رويند. با رشد سريع جسمانى و سرانجام با پيدايش خونريزى قاعدگى يا عادت ماهيانه مرحله حساسى از زندگى نوجوان آغاز مى شود. اولين قاعدگى هميشه با اضطراب همراه است و برخورد اطرافيان و بخصوص مادر با دختر جوان حائز اهميت است.

يك خانواده كه از تعادل روانى برخوردار است بايستى از قبل اين آگاهى و آمادگى را به دختر جوان خود بدهد و الا او با يك حادثه غير منتظره به نام عادت ماهيانه مواجه مى شود كه سراسر وجودش را اضطراب و تنفر فرا مى گيرد. تنفر از اينكه چرا بايد اينگونه بشود و به گفته يكى از خواهران سوال كننده چرا بايد زنان هر ماه اينهمه رنج و درد را تحمل نمايند؟ به راستى كه آن دختر جوان حق دارد اين سوال را مطرح كند. شايد تا قبل از آن هيچ كس از اعضاى خانواده و بخصوص مادر براى او اين موضوع مهم را توضيح نداده است تا قدرى آمادگى لازم را كسـب نمـايد و در اولين بار از وحشت و ترس دچـار آشفتگى روانى نشود و بهمين ميزان آشفتگى روانـى بـر ميـزان درد عـادت ماهيـانـه مـى افزايد و حتى اين درد برايش غيرقابل تحمل خواهد شد.

و اما اولين قاعدگى در سنين 13ـ11 سالگى رخ مى دهد. كه معمولا بدون تخمك گذارى مى باشد. در روز پانزدهم پريود يك تخمك از تخمدان رها مى شود و توسط حركت شيبورهاى لوله هاى رحم به داخل لوله رحم كشيده مى شود و سفر خود را به سمت رحم آغاز مى كند. در اين شرايط رحم نيز تحت تاثير هورمونها, جدارش تحكيم و تثبيت مى شود و محيط آن آماده پذيرش سلول تخم مى شود. هورمونهائى كه مسوول آماده نمودن و سازندگى جدار رحم هستند عبارتند از استروژن وپروژسترون. وظيفه استروژن افزايش واحدهاى سلولى است كه حكم آجر براى يك ساختمان را دارد و وظيفه پروژسترون يك نقش ترشحى است كه مثل بتون بين آجرها عمل مى كند و سلولها را بهم محكم مى نمايد. اگر تخمك با اسپرم لقاح يابد دراين خانه سكنى مى گزينند اما در صورت عدم وجود اسپرم تخمك بالاخره تحليل مى رود و مى ميرد و با پائين افتادن سطح هورمونهاى استروژن و پروژسترون جدار رحم شروع به تخريب مى كند و محتويات اين تخريب همان خونريزى قاعدگى است. مدت خونريزى عادت ماهيانه بطور متوسط 7 روز طول مى كشد ولى ممكن است بين 10ـ2 روز متغير باشد. در هر دوره ماهيانه حدود 40cc (چهل سى سى) خون دفع مى شود ولى گاهى ممكن است كمى بيشتر و يا كمتر هم باشد. فاصله بين دو قاعدگى بطور متوسط حدود 28 روز است ولى تغييرات فاصله بين دو قاعدگى مى تواند از حداقل 20 روز تا حداكثر 40 روز هم طبيعى محسوب شود. براى آمادگى دختران جوان براى مواجهه با اولين قاعدگى علائم و نشانه هايى كه قبل از بروز قاعدگى رخ مى دهد را توضيح مى دهيم:

مشكلات طبيعى دوران قاعدگى

1ـ علائم ونشانه هاى قبل از بروز قاعدگى:

به علت تغييرات هورمونى كه قبل از قاعدگى رخ مى دهد مقدارى آب و نمك در بدن احتباس پيدا مى كند و بعلاوه همين تغييرات هورمونى روى اعضاى مختلف بدن تاثيراتى مى گذارد و تقريبا نيمى از خانمها قبل از عادت ماهيانه دچار عوارض خاصى مى شوند و از نظر روانى حساس و تحريك پذيرند و شخصيت روانى و واكنشهاى روانى خانمها با توجه به روحيات مختلف افراد به اين حالات شدت و ضعف مى دهد. علائم مورد نظر عبارت از: سردرد ـ عصبانيت ـ پرخاشگرى ـ هيجان و اضطراب ـ افسردگى ـ افزايش وزن ـ دلدرد و سنگينى در ناحيه كمر حالت تهوع و اختلال در اجابت مزاج مى باشند. اين مشكل يك امر طبيعى است و به فيزيولوژى قاعدگى مربوط مى شود.

اينجا است كه آگاهى و اطلاع دختران جوان چقدر تحمل اين دوره را آسانتر مى سازد. يك مادر دلسوز ـ يك سيستم منظم آگاهى بخش در مدارس دخترانه نقش حائز اهميت و ويژه اى را مى تواند در اين ارتباط ايفا نمايد نه اينكه متاسفانه مادر از دخترش خجالت بكشد كه اين چنين مطالب ضرورى را به فرزندش آموزش دهد. شايد خود مادر هم هنوز خيلى از مسائل را در اين مورد نمى داند!؟ بهر حال در اين دوره با اطمينان و آرامش بخشيدن به دختران جوان بايد آنها را به صبر و شكيبايى دعوت نماييم و اطرافيان نيز يك محيط آرام و مطمئنى را براى او فراهم نمايند تا از نظر روانى بر سختيهاى اين دوره فائق آيد. بايد از مصرف نمك و غذاهاى شور خوددارى نموده و از غذاهاى حاوى قند و پروتئين و در صورت ضرورت از مسكن استفاده كرد. گاهى بدليل اينكه حجم خونريزى زياد است شخص دچار كم خونى فقر آهن مى شود كه بايد از قرص آهن طبق تجويز پزشك استفاده نمايد.

2ـ خونريزى زياد: در موقع قاعدگى حداكثر

خونريزىتا80cc(80ميلى ليتر)طبيعى است و بيش ازآن نيازبه بررسى داردوغيرعادىمحسوب مى گردد.

3ـ خونريزى كم و مختصر و درد لگنى در اواسط سيكل پريود يعنى مصادف با تخمك گذارى يك امر عادى است.

4ـ قاعدگى دردناك: اگر در سالهاى اول قاعدگى, در موقع عادت ماهيانه درد شديد ايجاد شود يك امر طبيعى است و اين درد با آرامش روانى و گاهى مسكن مرتفع مى شود.

5ـ قاعدگى نامنظم: تقريبا 23 خانمها معمولا داراى دوره قاعدگى منظمى هستند ولى گاهى به علت عوامل روانى تغيير محيط و عوامل محيطى و استرسهاوفشارهاى روحى و كار زياد و طاقت فرسا بخصوص در خانمها و دخترانى كه دور از منزل و دور از والدين خود تحصيل مى نمايند بطور شايع دچار قاعدگى نامرتب و نامنظم مى شوند كه با رفع عوامل مستعدكننده اين مشكل نيز برطرف مى شود.

براى كدام مشكلات دوران قاعدگى بايد به پزشك مراجعه نمود!؟

1ـ قاعدگى دردناك: خانمى كه بيش از سه سال قاعدگى بدون درد داشته و ناگهان دچار قاعدگى دردناك شده است بايد براى معاينه و تشخيص علت به پزشك مراجعه نمايد.

2ـخونريزىبيشتراز(85سى سى)حداكثرطبيعى.

3ـ اگر فاصله دو قاعدگى كمتر از 20 روز و يا بيشتراز40روز شود بايد با پزشك مشورت نمود.

4ـاگرمدت زمان خونريزىبيش از10روزبطول بيانجامدنيزبايستى به درمانگاه زنان مراجعه شود.

در شماره آينده در مورد بهداشت قاعدگى و ازدواج توضيح خواهيم داد. ان شاالله.