طبقات ناصری جلد 2

چون قرار متن نوشته منهاج سراج قواى متهاجم شهريار سلجوق از طخارستان بر غزنه ميتاخت، بنابران لشكر مدافع غزنه، بايد بشمال و شرق آن ناحيه حركت كرده، و با قواى سلجوقى در دره خمار مصاف داده باشد، و باين حساب بايد دره خمار در شرق شمالى غزنه بوده باشد، يعنى شمال كابل.

امام ابو الحسن على بن زيد البيهقى متوفى (565 هـ) نويسنده معروف تاريخ بيهق و تتمه صوان الحكمة در شرح حال ابو الخير بذكر خمار اشارتى دارد، كه عين عبارت وى را در اين جا مى‏آورم:

«و قد افرج (اعطاه) السلطان محمود لحكيم ابى الخير ناحية يقال لها خمار، و نسب ابو الخير الى تلك الناحية، و قبل له ابو الخير خمار، تمييزا بينه و بين ابى الخير صاحب البريد بقصدار، و قد سهى من قال هو ابو الخير الخمار ....» (1) در «درة الاخبار و لمعة الانوار» كه ترجمه پارسى صوان است (حدود 700 هـ) چنين نوشته:

«و سلطان محمود بعد از اسلامش (ابو الخير) ناحيت خمار را از اعمال غزنين به معيشت بر وى مسوغ فرمود، و بدان سبب او را ابو الخير خمار منسوب گردانيدند ....» (2) يك نفر ديگر از مورخان بصير، شريف محمد بن منصور بن سعيد ملقب به مباركشاه و معروف به فخر مدبر كه كتاب (آداب الحرب و الشجاعه) او در حدود (620 هـ) از مهمترين و نافع‏ترين آثار تاريخى است، و اكثر نقاط كشور را بچشم خود ديده، در موقعى ذكرى از خمار مى‏كند، كه درين مورد از آوردن آن ناگزيرم، وى گويد: كه در وقت سلطان رضى ابراهيم، سلطان ملك شاه سلجوقى با لشكرى گران قصد غزنين كرد، سلطان رضى، مهتر رشيد را كه مدرسه او در جوار روضه سلطان محمود است، و ازو بسيار وقف و خير مانده، بخراسان به نزديك ملك شاه برسالت فرستاد، و بعد ازين فخر مدبر مبارك شاه، داستان مهتر رشيد را تفصيل مى‏دهد، و آنچه از احوال اماكن وطن مانند لمغان و غزنه و غيره از طرف مهتر رشيد بحضور ملك شاه نقل افتاده ميآورد و گويد:

(1) تتمه صوان الحكمه ص 13-

(2) درة الاخبار، ص 18