پیکار صفین نسخه متنی

پيكار صفين

«ترجمه كتاب وقعة صفين»

تأليف: أبوالفضل، نصر بن مزاحم بن سيار منقرى‏

مترجم: دكتر پرويز اتابكي

فهرست مطالب

مقدمه چاپ نخست‏

صفين

نصر بن مزاحم

مصنفات او

نسخه‏هاى كتاب صفين

بررسى كتاب

فهرستهاى كتاب

بخش يكم كتاب صفين(پيامها، گفتگوها، و نامه‏ها)

ورود على(عليه السلام) به كوفه

خطبه او در حق مردم كوفه

على و مالك بن حبيب

او و ابو بردة

ابو برده ازدى(كه بود)؟

منزلى كه على(عليه السلام) در كوفه اختيار كرد

سرزنش راندن او بر سليمان بن صرد

سليمان صرد و(امام) حسن

آمدن سعيد بن قيس نزد على

نكوهش او بر اشراف كوفه

شعر شنى در انگيختن على بر ضد معاويه

خطبه جمعه على(عليه السلام) در كوفه و مدينه

گماشتن واليان بر شهرها

جنگ اشتر و ضحاك

پرخاش ملامتگرانه ايمن بن خريم

گفتگوى على با نرسا

نامه‏هاى على به واليان

نامه على به جرير بن عبد الله

پاسخ جرير

شعر خواهرزاده جرير

خطبه زحر بن قيس

قصيده جرير بجلى

شعرى در ستايش جرير

شعر نهدى

بيعت جرير با على

نامه نگاشتن به اشعث بن قيس

خطبه زياد بن مرحب

خطبه اشعث بن قيس

پيام شعرى سكونى به اشعث

پاره‏اى ابيات كه از زبان اشعث سروده‏اند

هيئتهايى كه نزد على آمدند

گفتگوى او با جارية بن قدامة

گفتگوى او با حارثة بن بدر

نامه احنف به بنى سعد

شعر معاوية بن صعصعة

رهسپار شدن بنى سعد به سوى كوفه

اعزام جرير نزد معاويه

آمدن جرير نزد معاويه

خطبه جرير نزد معاويه

خطبه معاويه

بيعت شاميان با معاويه براى خونخواهى عثمان

گفتگوى معاويه با جرير و عتبه

آغاز داستان عمرو بن عاص

گفتگوى او با وردان

عزيمت عمرو نزد معاوية

گفتگوى عمرو با معاويه

بخشيدن مصر از سوى معاويه به عمرو

عمرو و پسر عمويش

رايزنى عمرو براى معاويه

نامه معاوية به شرحبيل

صحنه سازى معاويه براى شرحبيل

ديدار شرحبيل با جرير

نامه شعرى جرير به شرحبيل

تأثير نامه جرير در دل شرحبيل

نامه معاويه به شرحبيل

خطبه شرحبيل

بازگشت شرحبيل نزد معاويه

جرير و شرحبيل

معاويه و جرير

نامه شعرى وليد به معاويه

درنگ جرير نزد معاويه

نامه على به جرير

نامه معاويه به على

نامه على به معاويه

تهمت جرير

دفاع جرير

گرد آمدن جرير و اشتر نزد على

رايزنى معاويه با عمرو پيش از حركت به صفين

نامه معاويه و عمرو به مردم مدينه

نامه عبد الله بن عمر به آن دو

قصيده يكى از انصار، همراه با نامه پسر عمر

درخواست عدى دائر بر فرستادن كسى نزد معاويه

خفاف بن عبد الله و معاويه

گوش داشتن معاويه به قصيده خفاف

معاويه درباره خفاف به شك افتاد و نيز از او در شگفت ماند

بخش دوم كتاب صفين(رايزنيها و چاره‏جوئيها)

نامه معاويه به ابن عمر

پاسخ عبد الله بن عمر به معاويه

نامه معاويه به سعد

شعرى كه معاويه براى سعد فرستاد

پاسخ سعد

نامه معاويه به محمد بن مسلمه

پاسخ محمد

سوگوارى بر عثمان نزد معاويه

حجاج بن صمه و معاويه

سوگ سرايى معاويه بر عثمان

مباهات حجاج

مدت نامه‏نگارى ميان على و معاويه و عمرو

بيعت مالك بن هبيره با معاويه

قصيده زبرقان

خطبه معاويه پس از قتل عثمان

سخن كعب بن مره

بيعت با معاويه بر خونخواهى عثمان

معاويه و عبيد الله بن عمر

آمدن ابو مسلم خولانى نزد معاويه

خطبه ابو مسلم خولانى

ابو مسلم و على

نامه معاويه به على

نامه على به معاويه

رايزنى على با مهاجران و انصار پيش از لشكركشى به شام

رأى هاشم بن عتبة

رأى عمار بن ياسر

رأى قيس بن عباده

رأى سهل بن حنيف

خطبه على در رفتن به صفين

رأى اربد فزارى و اشتر

خطبه اشتر

رأى حنظلة بن ربيع

رأى عبد الله بن معتم

متهم كردن حنظلة بن ربيع و عبد الله بن معتم

سرنوشت حنظلة بن ربيع و عبد الله بن معتم

تشويق معاويه از جانب حنظله

خطبه عدى بن حاتم

خطبه زيد بن حصين طايى

اعتراض مرد طائى به زيد بن حصين

ابو زبيب و على

رأى يزيد بن قيس و زياد بن نضر

رأى عبد الله بن بديل

اندرز على به حجر بن عدى و عمرو بن حمق

نامه على به كارگزار خود مخنف بن سليم

نامه على به ابن عباس درباره اختلاف مردم بصره

نامه على به اسود بن قطنه

نامه على به عبد الله بن عامر

نامه على به ابن عباس

نامه على به فرماندهان سپاه

نامه على به عاملان خراج

نامه على به معاويه

پاسخ معاويه

نامه على به عمرو بن عاص

پاسخ عمرو

گفتگوى زياد بن نضر و عبد الله بن بديل

سخن هاشم بن عتبه

خطبه على در دعوت به جهاد

خطبه حسن بن على

خطبه حسين بن على

اختلاف مردم در عزيمت با على

فرستادن باهليان به ديلم و فراخواندن اهل بصره به صفين

پذيرش دعوت از سوى مردم و سران عرب

رسيدن ابن عباس

نامه محمد بن ابى بكر به معاويه

نامه معاويه به محمد بن ابى بكر

رفتن مردم به نخيله

اندرز على به زياد بن نضر و شريح بن هانى

نامه زياد بن نضر به على درباره كار شريح

نامه شريح به على درباره زياد

نامه على به آن دو

نامه على به فرماندهان سپاه

نامه على به سربازان

تحقيقى پيرامون قبر يهودا

خطبه معاويه براى مردم شام

به كار گماشتن فرمانداران و كارگزاران از سوى معاويه

بخش سوم كتاب صفين(بسيج، حركت، درگيرى و اعلان جنگ)

بيرون آمدن على رضى الله عنه‏[1] از نخيله‏[2]

خطبه على هنگام عزيمت

سخن معقل بن قيس

مالك بن حبيب و على

نماز على پس از حركت

مسير سپاه به سوى صفين

رسيدن اين خبر به عمرو

رجز على براى عمرو و معاويه

رجز على به معاويه

اختلاف در رياست كنده و ربيعه

شعر نجاشى در اين باره

گفتار سعيد بن قيس همدانى

گفتار حريث بن جابر

معاويه اشعث را بر ضد على برمى‏انگيزد

شكست(نقشه) معاويه

سردارى اشعث

آزمون مالك بن حبيب

گفته على درباره كربلا

هرثمة بن سليم و حسين بن على

گفته على درباره كربلا

مسير سپاه به سوى صفين

خبر آب صومعه(ماء الدير)

فرود آمدن سپاه در جزيره

على حكايت وضو ساختن پيامبر خدا(ص) را باز مى‏گويد

هيئت نمايندگى بنى تغلب

رسيدن به رقه

داستان راهب بليخ

مسير معقل بن قيس به سوى رقه

نامه على به معاويه

پاسخ معاويه

گذر بر پل رقه

حركت زياد بن نضر و شريح بن هانى

نامه على به اشتر

نامه او به زياد و شريح

دعوت اشتر از اعور به جنگ تن به تن

وصف دو سپاه

نامه معاويه به على

خطبه على

نامه على به معاويه

تسلط شاميان بر آب

تسلط عراقيان بر آب و آزاد گذاشتن شاميان در استفاده از آن

تشويق سكونى بر جلوگيرى از آب

رأى عمرو در اين مورد

رأى معرى بن اقبل در جلوگيرى از آب

عمرو و معرى

پيوستن معرى بن اقبل به على

اشعارى كه درباره بستن آب سروده‏اند

جنگ بر سر آب

جنگ بر سر آب

پيروزى عراقيان بر آب

از آنچه در طعن بر عراقيان سروده‏اند

گفتگوى اشعث و عمرو

تجديد خاطره اختلاف بر سر آب

رجز اشتر در حمله بر عمرو

پاسخ عمرو

رجز اشتر روز فرات

كشتگان روز فرات

رجز ظبيان

از آنچه به روز فرات گفته شده

اشتر و حارث بن همام

خطبه اشتر در تشويق يارانش

اشتر و حارث بن همام

مبارزه اشتر با رياح بن عتيك

مبارزه اشتر با ابراهيم ابن وضاح و زامل بن عتيك

مبارزه اشتر با اجلح

مبارزه اشتر با محمد بن روضه

سوگنامه اجلح

گفتار على درباره سوگنامه اجلح

از پاى در آمدن حبيب بن منصور

رجز اشتر در آوردگاه

اشتر و معاوية بن حارث

نجاشى و عمرو عكى

حمله اشتر و شرحبيل

رجز اشعث و حوشب

رجز اشعث و اشتر

بيرون شدن محمد بن مخنف به جنگ

ازدحام براى دسترسى به آب

گفته سليمان حضرمى

نظر عمرو بن عاص در آزاد گذاشتن آب

عبيد الله بن عمر و على

اعزام سفيران از طرف على نزد معاويه

سخن ابو عمره

سخن شبث بن ربعى

پاسخ معاويه

بازگشت هيئت سفيران نزد على

موضع قاريان

مبادله سفيران بين على و معاويه

ميانجيگرى ابى امامه و ابى الدرداء

نيرنگ معاويه

تير معاويه

مخالفت لشكريان با على

سرزنش على بر اشتر و اشعث

تأثير سرزنش بر آن دو

تسلط على بر آب و آزاد گذاشتن آن

معاويه و عمرو

هماوردى علقمة بن عمرو با عوف

بيرون آمدن دسته‏هاى كوچك به جنگ

مبارزه اشتر با يكى از تناوران(عماليق)

خوددارى از جنگ در محرم

رفت و آمد سفيران براى صلح

سخن عدى

پاسخ معاويه

سخن شبث بن ربعى و زياد بن خصفة

سخن يزيد بن قيس

پاسخ معاويه به او

سخن شبث و معاويه

سخن زياد بن خصفه

سفيران معاويه نزد على

خطبه على در ميان سفيران معاويه

سخن شرحبيل و معن بن يزيد

اعلان جنگ

آمادگى براى جنگ

خطبه على هنگام هر ديدار با دشمن

خطبه على در تشويق به پيكار

بستن پرچمها و گماشتن فرماندهان

بخش چهارم كتاب صفين(پيكار اصلى و دلاوريها)

فرماندهان معاويه

داستان پرچم عمرو

گفتار پيرامون ايمان اهل شام

حديثهايى كه درباره معاويه رسيده است

نبرد ابن حنفيه و ابن عمر

نبرد عبد الله بن عباس و وليد بن عقبه‏[2]

پيوستن شمر(بن ابرهه) به على

خطبه معاويه در حضور سپاهيان شام

خطبه عمرو

خطبه على پيرامون تحريكى كه معاويه و عمرو كرده بودند

پيامد گويى عمار

خطبه على

بستن پرچمها و تعيين فرماندهان

توصيه عمرو به معاويه

برابر نهادن فوجها

رجزخوانى شامى و عمرو بن عاص

آماده سازى مردم

پيكار چهارشنبه

اسب على

چگونگى سوار شدن على

دعاى ايشان در روز صفين

دعاى على هنگام رفتن به پيكار

نمازگزارى وى در تاريك روشن شب

بخشى از دعاى على

بيرون آمدن او با سپاه خود

وصف شمايل على

يورش عبد الله بن بديل

خطبه بديل براى ياران خود

خطبه على در تشويق به پيكار

آنچه ميان معاويه و عمرو گذشت

خطبه اشتر در قناصرين

خطبه ذى الكلاع در قناصرين

خطبه يزيد بن اسد بجلى براى شاميان

رجزخوانى عمرو بن عاص و شاعرى از عراقيان

مبارزه حجر نيك و حجر بد

رجزخوانى حجر بد

مله رفاعه حميرى به حجر بد

فرستاده على به سوى سپاه معاويه

حمله عبد الله بن بديل به شاميان

از پاى در آمدن عبد الله ابن بديل

خطبه يزيد بن قيس در تشويق مردم بر پيكار صفين

حمله عبد الله بن بديل‏[4]

حمايت حسين و محمد از پدر خود

موضع حسن بن على

على و سعيد بن قيس و اشتر

خطبه اشتر

از پا در آمدن پياپى همدانيان

پايدارى دادن اشتر ياران خود را

بازآمدن مردم به سوى اشتر

از پا در آمدن زياد بن نضر و يزيد بن قيس

وصف اشتر در لباس رزم

اشتر و ابن جمهان

اشتر و منقذ و حمير پسران قيس

تشويق اشتر يارانش را

خطبه على

سردار خثعم شام و سردار خثعم عراق

پيكار بجيله

كشتگان بجيله

پيكار غطفان عراق

پيكار بنى نهد بن زيد

ازد عراق و ازد شام

خطبه عتبة بن جويريه

نداى مالك بن حرى نهشلى

سوگوارى نهشل بن حرى بر برادر خود مالك

پاره‏اى از كسان كه در صفين از پا در آمدند

ادهم بن محرز و شمر بن ذى الجوشن

هماوردى سويد بن قيس و ابى العمرطة

هماوردى بشر بن عصمه با ابن عقديه

برخى از همارديها

هجوم يكى از ياران على بر معاويه و گريختن وى

حمله ابو ايوب به شاميان

هماوردى مردى با برادر خويش

حريث غلام معاويه

ضربت على بر حريث

از پا در آمدن عمرو بن حصين سكسكى

شعرى از على

على معاويه را به هماوردى مى‏خواند

سرتافتن معاويه از هماوردى با على و پرخاش او با عمرو بن عاص

پاره‏اى از هماورديها

هماوردى ابن مقيدة الحمار با مقطع عامرى

فخر عبد الله بن خليفه طائى به قبيله خود

بخش پنجم كتاب صفين(شدت پيكار و لحظات خطرناك)

خطبه قيس بن فهدان

كشته شدن پاره‏اى مردان

ندا در دادن عنتر بن عبيد

كشته شدن نخعيان

تبرئه‏خواهى خالد بن معمر

گفتار على درباره پرچمهاى ربيعه

پرچم حضين بن منذر

پرچم ربيعه

قرعه‏كشى معاويه براى قبيله حمير

جابجا شدن و اضطراب پرچمهاى ربيعه

پايدارى ربيعه پس از گريز

خطبه خالد بن معمر

پاسخ يكى از ربيعيان به وى

نبرد ربيعه و حمير

افتخار دو طرف به عبيد الله بن عمر و محمد بن ابى بكر

پاره‏اى اشعار پيرامون صفين

خطبه‏اى از معاويه

خطبه‏اى ديگر از معاويه

پاسخ ذى الكلاع

تشويق زياد بن خصفه قبيله عبد قيس را

عبيد الله بن عمر و حسن بن على

از پا در آمدن عبيد الله بن عمر

شمشير عبيد الله ابن عمر

سوگسرايى كعب بن جعيل بر او

عبيد الله بن عمر و حريث بن جابر حنفى

گفته صلتان در كشته شدن عبيد الله

پرچم حضين بن منذر

گشاده دستى حريث بن جابر در جنگ

جنگ مذحجيان

نداى عكيان و اشعريان

خواستن پسر ذى الكلاع پيكر پدر خود را

گرمگاه پيكار و كشتار

عاريه‏گيرى پرچم حضين به وسيله ابى عرفاء

كشته شدن ابى عرفاء

معاويه و عمرو بن عاص

برانگيختن ربيعه از جانب عتاب بن لقيط

معاويه و عمرو

معاويه و خالد بن معمر

شعر نجاشى

شعر مرة بن جناده

على و عبد العزيز بن حارث

آنچه عبد العزيز بن حارث جعفى كرد.

رقابت ربيعه و مضر

نبرد كنانه

نبرد عمير بن عطارد همراه گروهى از بنى تميم

نبرد قبيصة بن جابر همراه بنى اسد

نبرد عبد الله بن طفيل همراه گروه هوازن

شعر عامر بن واثله

شعر ابى طفيل درباره مروان و عمرو بن عاص

نامه عقبه به سليمان بن صرد

خطبه‏اى از على در صفين

هماورديهاى كريب بن صباح

هماورديهاى على

هماوردى خواستن على از معاويه

مخارق و معاويه

خطبه عمرو

خطبه عبد الله بن عباس

خطبه عمرو

حمله عمار

عمار و عبيد الله ابن عمر

دعاى عمار

عمار و مرد با بينش

پاسخ على به كسى كه درباره شاميان از او پرسيد

احاديثى كه درباره عمار رسيده است

گفتار درباره«آن كس كه از جان خود مى‏گذرد»

نداى عمار بن ياسر

على و هاشم بن عتبه

عمار بن ياسر و هاشم بن عتبه

شدت نبرد

پيوستگان به دستار

عبيد الله بن عمر با فوج نگارين پوش

در هم آميختن جنگاوران

على و ربيعيان

نشانه شاميان و عراقيان

آسان گيريهاى دو طرف هنگام ترك پيكار

حديث عمرو بن عاص

ابو نوح و ذو الكلاع

ذو الكلاع و ابو نوح در مجلس عمرو و معاويه

ابو نوح و شرحبيل بن ذى الكلاع نزد عمار بن ياسر

بر نشستن عمار ابن ياسر به آهنگ ديدار عمرو بن عاص

عمار بن ياسر و هاشم ابن عتبه

كشته شدن عمار بن ياسر

كشته شدن ذو الكلاع

آنچه پيرامون كشته شدن عمار بن ياسر آمده است

حديثى درباره عمار

حمله عمار

آنچه درباره ديدار ميان عمرو و عمار گفته‏اند

پرخاش معاويه به عمرو به سبب انتشار حديث عمار

پاسخ عمرو

پاسخ معاويه

برانگيختن على هاشم بن عتبه را

قرعه ذى الكلاع

عبد الله بن هاشم در مجلس معاويه

سرزنش عمرو به معاويه درباره ابن هاشم

نامه شعرى ابن هاشم به معاويه

بخش ششم كتاب صفين(در گيراگير نبرد)

از پا در آمدن هاشم بن عتبه و پيام او به على

برانگيختن كسان از سوى هاشم بن عتبه

سوگوارى بر قتل هاشم

خطبه عبد الله بن هاشم هنگامى كه پرچم پدر را گرفت

پاره‏اى اشعار مربوط به صفين

سوگوارى ابى عمرة بن عمرو بن محصن

ناله على بر قتل او و سوگوارى ابى طفيل بر هاشم

گفتگوى عدى بن حاتم

فرار ضحاك و عتبة بن ابى سفيان

شعر نجاشى درباره فرار عتبه

شعر كعب بن جعيل درباره روزهاى صفين

پاسخ ابى جهمة الاسدى

هجو گويى عتبه بر كعب ابن جعيل

رويارويى ابو الاعور و عبد الرحمن بن خالد

نصر: پيكار خميس

به خاك افتادگان روز خميس

از اشعار صفين

پاره‏اى از سوگنامه‏ها

نامه معاويه به ابى ايوب و زياد بن سميه

پاسخ زياد

آنچه معاويه زير نامه ابو ايوب نوشت

على و ابو ايوب

پاسخ ابى ايوب

توصيف پيكار صفين

از اشعار صفين

گفته على درباره بانگى كه عمرو بن عاص سر داده بود

شعر نجاشى در ستايش على

شعر نجاشى در ستايش على و نكوهش معاويه

واقعه بينى ذو الجناحين

صحنه‏اى از پيكار صفين

عمرو بن عاص و حمزة بن عتبه

از پاى در آمدن حمزة بن عتبه

شعرى از عمرو بن عاص

عدى بن حاتم و على

از اشعار صفين

نامه‏اى از على به معاويه

پاسخ معاويه به على

نامه‏اى ديگر از على به معاويه

پاسخ معاويه

سخن احنف درباره صفين

ياد آورى از صفين نزد معاويه

على معاويه را به هماوردى مى‏خواند

بيم عمرو بر جان دو پسر خويش

روزى از روزهاى صفين

ستايش ابى زبيد بر على

خطبه على در بر انگيختن يارانش

خطبه ديگرى از على در تشويق ياران خود

نبرد محمد بن حنفيه

شعرى از عديل

مبارزه هانى با يعمر بن اسيد

پيام عبد الرحمن بن كلده به على

معاويه و ابيات عمرو بن اطنابه

عبد الرحمن ابن خالد و جارية ابن قدامه

حمله اشتر و شعر نجاشى در اين باب

رجز همام بن قبيصه

حمله عدى بن حاتم

از رجزهاى صفين

حمله عمرو و يمانيان

حمله عمرو بن حمق

كشته شدن حوشب ذى ظليم

ورود على به رزمگاه ربيعه

ستايش راندن على بر ربيعه

بر نشستن على بر شهباء و خطبه او

روانه شدن كسان نزد على

رجز عدى بن حاتم و اشتر

تمثل معاويه به ابيات عمرو بن اطنابه

معاويه و عمرو

مدد خواهى معاويه از عك و اشعريان

سخن معاويه و اصبغ و احنف

حمله عمرو

ضربت على بر عمرو

گفتگوى معاويه با عمرو در اين باره

معاويه برادرش عتبه را نزد اشعث بن قيس مى‏فرستد

سخن اشعث در اين باره

معاويه و عتبه

ستودن اشعث از جانب نجاشى

معاويه و عمرو

عمرو به ابن عباس

ابن عباس نامه عمرو را به على تقديم مى‏كند

پاسخ ابن عباس

پاسخ فضل بن عباس

نامه معاويه به ابن عباس

پاسخ ابن عباس

قطع مكاتبه معاويه با ابن عباس

شعر فضل در اين باره

گرد آمدن پاره‏اى از سران نزد معاويه

خشم عمرو

بخش هفتم كتاب صفين(پيروزى سپاه على و حيله معاويه)

هجو عمرو از طرف حارث بن نصر جشمى

ضربت على بر عمرو

پرچم بستن معاويه

سخن عبد الله بن حارث سكونى به معاويه

سخن اعور شنى به على

توطئه معاويه و يارانش بر ضد برخى از ياران على

شكست معاويه در برابر سعيد

شكست عمرو در برابر مرقال

شكست بسر در برابر قيس

شكست عبيد الله بن عمر در برابر اشتر

شكست عبد الرحمن بن خالد از عدى بن حاتم

تعزيت گويى شماتت آميز ايمن بن خريم به معاويه

سرزنش معاويه به عمرو

دلدارى دادن معاويه به قريشيان

پوزش خواهى قريشيان از معاويه

پيامهاى متبادل ميان معاويه و عمرو

ابن مسروق و معاويه

پيكار عك و همدان

بيان عمرو درباره نبرد عك و همدان

گشاده دستى معاويه در بخشش

هجو عك و اشعريان از سوى منذر وادعى

نبرد همدانيان

خوشامد على از همدان

پيكار همدانيان و حمصيان

معاويه و مروان بن حكم و عمرو بن عاص

برخورد عمرو با اشتر

عمرو و اشتر

شكست عمرو

معاويه يارانش را تشويق مى‏كند

على و اصبغ بن نباته

بانگ مالك اشتر

برخورد ناگهانى اثال بن حجل با پدرش

دعوت معاويه از نعمان و مسلمه

پاسخ نعمان به معاويه

پاسخ مسلمه به معاويه

گفتار قيس بن سعد در اين باره

رايزنى معاويه با عمرو در باره انصار

گلايه و عذرخواهى معاويه از برخى از انصار

انصار و قيس ابن سعد

پاسخ دادن نعمان به چشمداشت معاويه

پاسخ قيس به نعمان

بر پا خاستن عكبر در پيشگاه على

هماوردى عوف بن مجزئه با عكبر

عكبر و معاويه

قصيده عكبر در قتل مرادى

مباح شمردن خون عكبر

واگذارى فرماندهى انصار به قيس بن سعد

مباهات به رجراجه و خضريه

سخن معاوية بن خديج

معاويه و ابن خديج

گذر كردن اسود بر عبد الله بن كعب در واپسين دم زندگى او

اسود بن قيس و على

موضع ابرهة بن صباح

هماوردى على و عروه دمشقى و از پا در آمدن او

شعرى در نكوهش او

هلاكت پسر عموى ابى داود

هراس سپاه معاويه از على

رجز على

هماوردى على با بسر و گريز وى

حمله اشتر به پسر عموى بسر

تحاشى بسر از على و دوره كردن سواران شام على را

معاويه قريشيان شام را بر مى‏انگيزد

اعتراض قريشيان به معاويه

ديدار عتبه و جعده

شعر نجاشى در باره ناسزا گويى عتبه به جعده

شعر شنى در هجو عتبه به سود جعده

اسارت اصبغ به دست اشتر

بخشودن اصبغ

نگرانى معاويه و يارانش از آهنگ پيكار صبحگاهى على

شعر معاوية بن ضحاك كه شاميان را نگران كرد

تبعيد ابن ضحاك از سوى معاويه

قصيده‏اى از اشتر

معاويه حكومت خودمختار شام را از على درخواست مى‏كند

نامه معاويه به على

پاسخ على

معاويه نامه على را پوشيده مى‏دارد و سپس منتشر مى‏كند

شعرى از عمرو در سرزنش معاويه

تاختن على

خطبه اشتر كه نقابدار و روى پوشيده بود

كوشش يكى از شاميان براى پايان دادن به جنگ

ليلة الهرير(يا شب غوغايى)

اشتر آتش جنگ را فروزان نگه مى‏داشت

خطبه على

دعاى على در روز هرير

روز هرير

خطبه اشعث در شب هرير

اشاره معاويه به بالا بردن قرآنها

سخن عدى ابن حاتم

طرفداران ادامه پيكار

اندرز اشعث براى پايان دادن به جنگ

گفتگو بر سر داورى

اختلاف ياران على در ادامه پيكار

خطبه على

سخنان سران قبايل

سخن خالد بن معمر و حضين ربعى

معاويه و مصقله

شعر نجاشى

شعر خالد ابن معمر

شعر صلتان

سخن رفاعة ابن شداد

خطبه على در باره داورى

داستان مصعب آنگاه كه قرآنها را بر آوردند

شعر ابو محمد اسيدى در باره صفين

پيام معاويه به على

پاسخ على به معاويه

بخش هشتم كتاب صفين(داورى: نيرنگ عمرو بن عاص)

داستان داوران

نامه على به عمرو

نامه‏نگارى على و عمرو بن عاص

رضايت قاريان شام و عراق به داورى قرآن

شعر ايمن ابن خريم

تأثير شعر ايمن

نامه بسر به شاميان

پيمان نامه داورى

اختلاف هنگام نگارش پيمان

صورتى ديگر از سند پيمان‏نامه داورى

موضع اشتر و اشعث، در برابر پيمان‏نامه

اختلاف بر سر داورى

ظهور فرقه محكمه

عمرو بن اوس و معاويه

رفتار با اسيران

نظر سليمان بن صرد در باره پيمان‏نامه

رأى محرز ابن جريش

سعيد بن قيس قوم خود را براى جنگ گرد مى‏آورد

رد پيشنهاد سعيد بن قيس از سوى على

خطبه على پس از صلح

گفته على در باره اشتر

كشته شدن حابس بن سعد طائى

خونخواهى زيد بن عدى به خاطر حابس ابن سعد

پوزش‏طلبى عدى بن حاتم از على، پس از گريختن پسرش زيد

شعر نجاشى در باره فرار معاويه

پاسخ ابن مقبل

بازگشت على از صفين به كوفه

شعر على هنگام بازگشت از صفين

شعر ابى محمد تميمى

فرستادگان على و معاويه

آنچه هنگام عزيمت به ابو موسى گفته شد

ابو موسى وسايل سفر را آماده مى‏كند

بدرود كردن شرحبيل با عمرو

بدرود كردن احنف و اندرز او به ابو موسى

احنف و على

شعر صلتان

وضع سعد بن ابى وقاص و پسرش عمر

دعوت معاويه از پاره‏اى از قريشيان كه او را مدد نكرده بودند

گواهان دو داور

تبادل آراء ابو موسى و عمرو

سفارشهايى كه على به وسيله شريح به عمرو كرد

قصيده معاويه براى عمرو

تظاهر عمرو به احترام با ابو موسى

ابو موسى عمرو را از خود دور مى‏كند

اختلاف هنگام اعلام نتيجه داورى

تن سپردن به خلافت معاويه

شعر شنى

نامه عمرو به معاويه و گزارش ماجرا به او

سخن سعيد و كردوس

سخن يزيد بن اسد قسرى‏[2]

نكوهش عمرو و ابو موسى بر يك ديگر

شعرهايى كه پس از داورى گفته شده است

طواف ابو موسى پيرامون كعبه پس از داورى

شعر هيثم در باره داورى

در آمدن گروهى از صحابه نزد على

دعاى على و معاويه

قصيده راسبى

قصيده نابغه جعدى

ديدار معاويه با عامر بن واثله

ابو طفيل، عامر بن واثله بر قصيده خود ابياتى در افزود

پاسخ خريم اسدى

نام كسانى از اصحاب على كه كشته شدند