(كلمات قصار) - عظمت قرآن (3) نسخه متنی

اين سه راه اگر هميشه كنار هم باشد هيچ محذوري ندارد نه آن‏ها كه راه برهان عقلي را طي مي‏كنند با كساني كه راه ظواهر ديني را طي مي‏كنند درگيرند و نه اين دو گروه با كساني كه راه تهذيب نفس را در پيش گرفته‏اند درگيرند چون همه از يك منبع استفاده مي‏كنند. امّا اگر هر كدام بخواهند راه خاص خودشان را بروند و بخواهند ديگري هم مثل آنها فكر بكند و خودشان را ميزان العقايد و العلوم والافكار قرار بدهند اين اول نزاع است، كسي كه حكيم است توقع داشته باشد كه ديگران روي مسائل فلسفي و حكمي بينديشند اين چنين نيست، آن كه طبق ظواهر ديني مي‏رود توقع داشته باشد كه همه براساس ظواهر ديني حركت كنند، آن چنان هم نيست، آن كه راه سوم را مي‏رود توقع داشته باشد كه آن دو گروه مثل اين حركت كنند، اين طور هم نيست. چه اين كه شاگردان ائمه ـ عليهم السلام ـ هم يكسان نبودند امّا همه يكديگر را درك مي‏كردند؛ يعني هر يك رسم و راه ديگري امام خميني:

مشكل بزرگ مسلمين اين است كه قرآن كريم را كنار گذاشته‏اند، و تحت لواي ديگران درآمده‏اند.

(كلمات قصار)

را مي‏فهميد و مي‏پذيرفت.

آيه مباركه وحدت به ما يك درس خاصي مي‏دهد، ببينيد ما از وسط راه شروع كرده‏ايم كمتر به نتيجه مي‏رسيم. اين همان آيه معروف است كه: «واعتصموا بحبل الله جميعا و لاتفرقوا واذكروا نعمت الله عليكم اذ كنتم اعداءً فألّف بين قلوبكم فاصبحتم بنعمته اخوانا و كنتم علي شفا حفرةٍ من النار فانقذكم منها كذلك يبيّن الله لكم آياته لعلّكم تهتدون».14

اين واعتصموا كه شعار وحدت است نه به اين معناست شما هر كجايي هستيد در هر حدّي هستيد بياييد با ديگران يك جور فكر كنيد اين شدني نيست، چه اين كه ديديد كه تا حال كمتر ثمر داد اين «واعتصموا بحبل الله جميعا» معنايش اين نيست كه همه شما اهل قرآن و مسلماني باشيد همه شما به قرآن و ثقلين عمل كنيد معنايش اين است كه همه شما با هم بفهميد «واعتصموا بحبل الله جميعا» با هم اين طناب را بگيريد نه تك تك، با هم كه گرفتيد يكديگر را درك مي‏كنيد اين سمينارها، كنگره‏ها، كنفرانس‏ها، بحث‏هاي گروهي، كارهاي گروهي، تحقيقات جمعي، گوشه‏اي از همين راه است. با هم بفهميد نه يعني همه مسلمان باشيد حالا همه مسلمانيم و مشكلي هم حل نشد چون بي هم مسلمانيم نه با هم، بي‏هم قرآن را گرفته‏ايم نه با هم، اين با هم گرفتن غير از تك تك گرفتن است، وقتي با هم گرفتيم به افكار يكديگر احترام مي‏گذاريم هرگز خودمان ميزان‏العقايد والاعمال نمي‏شويم اگرچند كلمه درس خوانديم و عالم شديم اين اولين روزي است كه خود را بده‏كار مي‏دانيم نه طلب‏كار، اگر كسي فارغ‏التحصيل شد از حوزه يا دانشگاه و خود را طلبكار ديد اين بايد دوباره برگردد حوزه يا دانشگاه و درس را از نو شروع كند، اگر كسي خود را بده‏كار ديد و به افكار ديگران احترام گذاشت گفت اين نعمتي كه خدا به من داد اولين روز مسئوليت من است كه من بايد خدمت‏گزار مردم باشم اين است كه ديگر هيچ مشكلي پيش نمي‏آيد اين حق حوزه يا دانشگاه را ادا كرده است اين با هم فهميدن يعني حرفهايتان را كنار هم بگذاريد وقتي كنار هم گذاشتيد آن‏گاه خيلي از مشكلات حل مي‏شود.

سيدنا الاستاد ، علامه طباطبايي ـ رضوان الله عليه ـ دو بحث مفصل در ذيل آيه 119 سوره مائده دارند كه قبلاً اشاره شد: يك بحث اين است كه قرآن كه فرمود من جامعه را هدايت مي‏كنم با چه راه هدايت مي‏كند همه اشكال‏هايي كه بر فلسفه و بر منطق شده است ايشان جواب داده‏اند. نقص‏هايي كه بر منطق و بر تفكر عقلي كرده‏اند همه را يكي پس از ديگري جواب داده‏اند. يك بحثي هم دارند به نام بحث تاريخي كه هر دو بحث در قرآن شناسي نقش دارد يعني جزء علوم قرآني است كه ايشان در تفسير قرآن ذكر كرده‏اند اگر كسي خواست قرآن را بشناسد بايد اول در اين زمينه‏ها كار كند كه روش قرآن در هدايت چگونه است؟ آيا تهذيب نفس است؟ يا فقط عمل به ظواهر و استدلال به ظواهر است؟ يا استدلال‏هاي عقلي است؟ يا جمع بين اينهاست؟ مرحوم سيدنا الاستاد علامه طباطبائي مي‏فرمود كه خيلي از بزرگان آمدند اين مثلث را جمع كنند؛ يعني بين ظواهر ديني و بين برهان عقلي و بين عرفان و كشف شهود جمع كنند ولي موفق نشدند سرّش اين است كه هر كسي تافته جدا بافته بود اين تافته جدا بافته هر كسي را بخواهند با تافته ديگري پيوند بزنند نمي‏خورد يك راه دارد كه آن اولين راه است و آخرين راه، آن راه را هم در پايان بحث اشاره مي‏كنند و راه حل نشان مي‏دهند مي‏فرمايند آن همين است كه ما به كريمه سوره آل عمران عمل بكنيم: «واعتصموا بحبل الله جميعا» يعني با هم بفهميد نه هر كسي در راه خودش زحمت بكشد و ديگري را به حساب نياورد و توقع داشته باشد كه ديگري زيراكس گرفته او باشد مثل او فكر بكند اين نخواهد شد، يك راه دارد و آن با هم فهميدن است وگرنه فهم‏هاي بي‏هم را نمي‏شود با هم گره زد اگر با هم فهميديد هم برهان ظواهر ديني را تاييد مي‏كند و هم هر دو راه رياضت «حارثة‏بن مالك» ها را و هم راه حارثة بن مالك راه، حكيم و متديّن را.