علامه مجلسي (3)

پاسدار اسلام، ش: 19- تير 1362- سال دوم

پاسداران بزرگ اسلام

سيد محمد جواد مهري

آثار علامه مجلسي

در شماره گذشته، بحثي درباره كتاب ارزشمند و نفيس بحارالانوار داشتيم كه اين كتاب بزرگترين دائره المعارف اسلامي است و شامل احاديث و اخبار اهل بيت عصمت و طهارت ((ع)) در علوم و فنون گوناگون مي باشد. اينك ، به ساير كتابها و تأليفات علامه مجلسي ((ره)) مي پردازيم:

تاليفات عربي

1ـ مرآةالعقول في شرح اخبار [آل] الرسول: كتابي تحقيقي، فقهي و بسيار پر ارج كه علامه در شرح كتاب كافي شيخ كليني رضوان الله عليه، با دقتي بي نظير تحرير فرموده است. آنانكه مي خواهند، تا اندازه اي به مقام علمي اين بزرگوار پي ببرند خوب است اين كتاب شريف را مطالعه نمايند و دقت نظر و توانائي علمي علامه را دريابند. علامه مجلسي در اين كتاب، تك تك احاديث را نقل فرموده سپس در يك كلمه نظر خود را نسبت به سند حديث (صحيح، حسن، موثق، مرسل، ضعيف، مجهول و مرفوع) بيان نموده سپس به شرح و تفسير آن مي پردازد ، و در احاديثي كه نظرات مختلف علما آمده است، در ابتدا آنها را بررسي نموده، و پس از آن نظر خود را اظهار مي نمايد. در برخي از احاديثي كه مورد اختلاف است يا نياز به تفسير مبسوط دارد، بيش از چند صفحه به شرح و بررسي آنها اختصاص مي دهد. و در كوتاه سخن مي توان گفت، اين كتاب از آثار بسيار مفيد و مورد علاقه علما و دانشمندان و فقها و طلاب علوم ديني بوده و هست.

2- ملاذالاخيار: شرح «تهذيب» سومين كتاب از كتب اربعه حديث تاليف شيخ طوسي((ره)).

3ـ شرح الأربعين

4- الوجيزة في الرجال

5- الفوائد الطريفة في شرح الصحيفة «السجاديه».

6- رساله الأوزان.

7- المسائل الهندية.

8- رساله الاعتقادات: اين كتاب كه حدود 750 سطر و در اعتقادات است، در يك شب نگاشته شده است.

9- رسالة في الشكوك.

تاليفات فارسي

1- حق اليقين

2- عين الحياة.

3- حليةالمتقين.

4- حياةالقلوب.

5- مشكاةالانوار.

6- جلاءالعيون.

7-زادالمعاد.

8- تحفةالزائر.

9- مقياس المصابيح.

10- ربيع الاسابيع.

11- رساله در شكوك.

12- رساله ديات.

13- رساله در اوقات.

14- رساله در جفر.

15- رساله در بهشت و دوزخ.

16- رساله اختيارات ايام.

17- ترجمه عهدنامه اميرالمؤمنين ((ع)) به مالك اشتر.

18- مشكاةالأنوار در آداب قرائت قرآن و دعا.

19- شرح دعاي جوشن كبير.

20- رساله در رجعت.

21- رساله در آداب نماز.

22- رساله در زكوة.

و بيش از 30 رساله ديگر در مسائل مختلف و ترجمه دعاها و كتاب هائي مختصر در عقايد و احكام.

استادان علامه مجلسي

هر چند علامه مجلسي، با سعي و كوشش خود و توفيقات الهي به آن مقام شامخ رسيد، ولي قطعا انفاس قدسيه بزرگاني كه در محضر آنان دانش آموخت، در رسيدن وي به چنين مقام والائي مؤثر بوده و گذشته از علوم مختلفي كه علامه از آن دانشمندان فرا گرفت، از اخلاق پسنديده و صفات خوب آنان نيز در طول سالهاي تحصيل بهره برده است. براي اينكه يادي از آن علماي والا مقام بكنيم، برخي از آنان را نام مي بريم:

1- عالم جليل القدر ملا محمد تقي، مجلسي اول، پدر علامه مجلسي.

2- دانشمند وارسته مولي محمد صالح مازندراني.

3ـ حكيم متاله سيد محمد حسني طباطبائي نائيني.

4- علامه حسنعلي شوشتري مؤلف كتاب تبيان در فقه.

5- شيخ علي نواده شهيد ثاني.

6- امير محمد مؤمن استرآبادي.

7- مولي محمد شريف وريدشتي اصفهاني.

8- ميرزاي جزائري مؤلف كتاب جوامع الكلم.

9- امير شرف الدين علي بن حجة الله حسني شوستاني.

10- محدث عاليمقدار شيخ حر عاملي صاحب كتاب وسائل الشيعه

11- عالم عارف ملا محسن فيض كاشاني.

12- مولي محمد محسن بن محمد مؤمن استرآبادي.

شاگردان علامه مجلسي

برخي از علما، شاگردان نامي علامه را بيش از هزار تن نوشته اند البته در بين آنان، چهره هاي برجسته اي به چشم مي خورد كه لازم است فهرست وار يادي از آنان شود:

1ـ مير محمد حسين خاتون آبادي، نوه مجلسي و مؤلف كتاب حدائق المقربين.

2ـ مير محمد صالح بن الواسع، داماد علامه مجلسي.

3- شيخ محمد اردبيلي مؤلف كتاب معروف «جامع الرواة» در علم رجال.

4- مولي ابوالحسن شريف بن محمد طاهر عاملي نجفي، جد مادري شيخ محمد حسن صاحب جواهر.

5- شيخ محمد اكمل پدر وحيد بهبهاني.

6- مولي محمد رفيع گيلاني .

7- ميرزا محمد مشهدي مؤلف تفسير «دقايق».

8- حاج محمد طاهر بن حاج مقصود علي اصفهاني.

9- شيخ سليمان ماحوزي بحراني.

10- شيخ محمد بن يوسف نعيمي بلادري.

ولادت و وفات علامه مجلسي

در تاريخ وقايع الايام و السنن آمده است: ولادت رئيس محققين، عالم كامل و شيخ الاسلام و المسلمين، مولاي ما، محمد باقر مجلسي فرزند مولانا محمدتقي مجلسي در سال 1037 در دارالعلم اصفهان واقع شد. و از حواشي بحارالانوار نقل شده است كه خود آن بزرگوار فرموده است: از عجايب اينكه تاريخ ولادت من، مطابق است با عدد «جامع كتاب بحارالانوار».

علامه، سومين و كوچكترين فرزند پسر مرحوم ملا محمد تقي، مجلسي اول مي باشد. علامه كودكي نزد پدر خود، دانش آموخت و در سن جواني در علوم گوناگون متبحر شد. پس از آن به جمع آوري آثار و اخبار اهل بيت عصمت و طهارت و تحقيق و بررسي درباره آنها، عمر خود را سپري كرد.

برخي از شاگردان علامه در حسابي كه كرده اند، نوشته هاي آن بزرگوار را كه تقسيم بر ايام عمرش نموده اند، هر روز 53 خط شده است، كه قطعاً چنين خدمتي بي توفيق الهي براي احدي ميسر نيست.

پس از 73 سال عمر پربركت، سرانجام در سال 1110، هجري قمري، شب 27 ماه مبارك رمضان، علامه مجلسي دنياي فاني را وداع گفته، زندگي جاويدان را آغاز كرد.

علامه در اصفهان نزديك قبر پدرش به خاك سپرده شد، كه علاقمندان همواره به زيارت قبر مقدسش مشرف شده، اظهار ادب و احترام مي كنند. خداوند درجاتش را در آخرت بلندتر گرداند و ما را موفق به استفاده از كتابها و آثار ارزشمندش بنمايد.