حکمت 038 - ترجمه نهج البلاغه نسخه متنی

حکمت 038

(و قال عليه السلام: لا قربه بالنوافل) و فرمود آن حضرت عليه السلام كه: هيچ نزديكى جستن نيست به رحمت خدا به افعال سنتى (اذا اضرت بالفرائض) وقتى كه ضرر رساند به افال واجبى به تخفيف آن و نقص فضل آن به جهت تعب و ملالى كه حاصل شده باشد از اداى نوافل.

و مراد به نفى قربت، نفى كمال قربت است و فضيلت آن نه نفى ذات آن.

حکمت 039

(و قال عليه السلام: لسان العاقل وراء قلبه) زبان خردمند در پس دل او است يعنى عاقل، اول تامل نمايد در گفتن و نيك و بد آن را ملاحظه فرمايد و بعد از آن اظهار كند.

و چه زيبا گفته اند: شعر: بى تامل دم مزن اول به دل انديشه كن تا نينديشد به دل دانا نيايد در سخن (و قلب الاحمق وراء لسانه) و دل احمق و بى خرد، در پس زبان او است يعنى احمق، اول ظاهر سازد قول خود را و بعد از آن در او تامل نمايد.

شعر: گر دل نادان نبودى تابع قول زبان از زبان خود بيفتادى مدام اندر زيان (و قال السيد) و سيد قدس سره مى فرمايد (و هذا من المعانى العجيبه الشريفه) يعنى اين الفاظ بليغه از معنى هاى عجيبه شريفه بديعه لطيفه است (و المراد به ان العاقل لا يطلق لسانه) و مراد به اين كلام آن است كه عاقل، روان نمى سازد زبان خود را (الا بعد مشاوره الرويه) مگر بعد از مشورت نمودن با انديشه خود، (و موامره الفكره) و صلاح ديدن به تفكر خود (و الاحمق تسبق حذفات لسانه) و بى عقل سبقت مى گيرد انداخته هاى زبان او و الفاظى كه بى تاملانه صادر مى شود از آن (و فلتات كلامه) و گفتارهاى سخنان او كه بى تفكر و بى تامل از او به فعل آمده باشد (
على مراجعه فكره) بر باز گردانيدن به خواطر فكرت پيشه او (و مماحضه رايه) و متحرك شدن ضمير بر انديشه او و بسيارى نگريستن او در امور سانحه (و كان لسان العاقل تابع لقلبه) پس گويا زبان خردمند تابع دل او است (و كان قلب الاحمق تابع للسانه) و گويا كه دل نادان پيرو زبان او است (و قد روى عنه عليه السلام) و به تحقيق كه روايت كرده شده است از آن حضرت عليه السلام: (هذاالمعنى بلفظ اخر) اين معنى به لفظ ديگر به عبارتى غير از اين عبارت (و هو قوله) و آن قول آن حضرت است كه (قلب الاحمق فى فيه) يعنى دل احمق در دهان او است (و لسان العاقل فى قلبه) و زبان عاقل در دل او است (و معناهما واحد) و معنى اين عبارت و عبارت اول بالمال يكى است در نظر عقل