فلسفه تاریخ جلد 2

است ولي راهي است كه مقصد دارد و در عين حال غيرمتناهي است و خدا مقصد كل است . در بند بودن يك شي متكامل ، در بند آن مقصد كمالي خودش بودن ، اين در بند خود بودن است نه در بند ناخود بودن ، يعني يك شيئي كه از نقص به كمال حركت مي كند ، از " خود " به " ناخود " حركت نمي كند ، از " خود " به " خود " حركت مي كند . .
. ( 1 ) يك بذر كه در زير زمين قرار مي گيرد و آن وضع موجود خودش را رها مي كند و بعد به سوي بوته شدن حركت مي كند ، آيا اين از خودش به سوي ناخود رفته ، يعني مثل اين است كه [ اين بذر ] در يك موجود ديگر جذب شده باشد ؟ يا نه ، به سوي كمال خودش حركت كرده ، يعني در عين اينكه از خودي رفته است ، به خودي رسيده ، از خود ناقصتر به خود كاملتر حركت كرده است ، و لهذا مسير الي الله عبارت است از حركت از خود به سوي خود: " و نحن اقرب اليه منكم " ( 2 ) از خود شما به شما نزديكتر هستيم .

آن روح معنايش اين است كه از شما خودتر هستيم براي شما ، خود واقعي شما ما هستيم . اينها خيال كردند خدا يعني يك موجودي كه مثلا در بالاي آسمانها نشسته چرت مي زند . اگر من آنچه دارم به او نسبت بدهم به بيگانه نسبت داده ام . او بيگانه است . " آنچه خود داشت ز بيگانه تمنا مي كرد " . نمي داند كه رابطه خدا با انسان رابطه خود عالي تر با خود داني تر است ، يعني رابطه انسان است با غايت خودش ، نه رابطه يك موجود مباين با يك موجود مباين . اين است كه هر چه انسان بيشتر در بند او باشد بيشتر به خود رسيده است يعني بيشتر به خود واقعي رسيده است و خود واقعي را دريافته است .

او را از ياد بردن و او را گم كردن مساوي است با جذب در ديگران شدن و خود را از دست دادن كه در اين زمينه مطالب زيادي در معارف اسلامي هست ، چه در متون اوليه اسلامي مثل قرآن ، نهج البلاغه يا احاديث ، چه در كلمات حكماي اسلامي و چه در كلمات عرفا بالخصوص . در كلمات عرفا در اين زمينه اينقدر مطلب است كه الي ماشاالله .

اگر بخواهيم در اين زمينه صحبت كنيم شايد چند جلسه وقت بگيرد و من از همان قديم نوشته هاي زيادي در همين زمينه دارم تحت عنوان " خود واقعي و خود خيالي " كه انسان دو گونه خود دارد ، خود واقعي چيست و خود خيالي چيست ؟ عرض كردم از بيست سال پيش اين مساله فكر

1. [ چند ثانيه اي در نوار افتادگي وجود دارد . ]

2. واقعه / . 85 [ در بيان استاد به جاي " اليه " " اليكم " آمده و ترجمه مطابق همان است . ]