لطفا منتظر باشید ...
ابومخنف (ح 90157)
لوط بن يحيى بن سعيد بن مخنف بن سليم ازدى از مورخان به نام قرن دوم هجرى است. (250) گرايش شيعى اوتاءييد شده و به همين دليل، اصحاب حديث اورا متروك دانسته اند. ابن حبان نوشته است: او را فضى بود و صحابه را دشنام مىداد. (251) ابن عدى نوشته است كه او شيعى افراطى بود. (252) در متروك بودن وى نزد اصحاب حديث بايد به اين نكته هم توجه داشت كه اخبارى است ومورخ. ذهبى اورا به دليل اخبارى بودن موثق ندانسته (253) در برابر اينها، رجال شناسان شيعى اورا تاءييد كرده اند. نجاشى نوشته است: ابومخنف شيخ الاصحاب در كوفه بود و ميتوان به نقل هايش اعتماد داشت.او از جعفر بن محمد الصادق عليه السلام روايت دارد. (254)
جد وى مخلف بن سليم از اصحاب پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم (255) وياران امام على على عليه السلام است. وى در جنگ جمل به عنوان رهبر طايفه ازد در كنار امام على عليه السلام حضور داشت. بعد ازآن نيز از طرف امام حاكم اصفهان شد.
تخصص ويژه ابومخنف در حوادث عراق بود (256) و درباره بيشتر جنگهاى مهم اين منطقه تك نگاريهايى داشته است. بيشتر اين تك نگاريها، اخبار شيعيان و برخى درباره درگيريهاى خوارج و قيام عبدالرحمان بن محمد بن اشعث است. نگاهى به تاءليفات او در فهرست ابن نديم، سير كار تاءليفى اورا در اين جهت نشان مىدهد. (257) اين سير تقريبا شامل بخش عمده اخبار تاريخ اسلام تا اواخر عهد اموى است. بيشتر رويدادهاى مهم اين دوره تحت عناوينى مستقل در تك نگاريهاى وى آمده است. (258)
ابومخنف با ان كه شيعه بود، سعه صدر لازم را در نقل اخبار حفظ كرد، بطورى كه اهل سنت نيز از روايات او نقل كرده اند.شايد به همين دليل ابن ابى الحديد تشيع اورا انكار كرده، (259) سخنى كه مورد تاءييد ديگران قرار نگرفته است. مطالب زيادى كه توسط او روايت شده در نوع خود منحصر به فرد بوده واز اين جهت بسيار حايز اهميت است.طبرى نوشته هاى اوكه بيشتر از طريق كلبى روايت شده، بهره كافى برده است. مجموعه رواياتى كه طبرى به نقل از ابومخنف آورده 586 روايت مىباشد. (260) ابولفرج اصفهانى نيز در مقاتل الطالبيين و نيز اغانى از او استفاده فراوان كرده است. (261)
از ارزشمندترين كارهاى او مقتل الحسين عليه السلام است كه طبرى اكثر روايات آن را آورده و متاءسفانه اصل آن بر جاى نمانده است. (262) نوشته مجعولى با عنوان مقتل الحسين عليه السلام به طور مستقل، منسوبه به ابو مخنلف مكرر چاپ شده كه با مقايسه آن با متن با آنچه در تاريخ طبرى آمده، نادرستى آن تاءييد مىشود. (263) درست همانطور كه دو متن منسوب به وى با عنوان مقتل المختار و كتاب المختار و ابن زياد، از ساخته هاى منسوب به اوست كه با محتواى آنچه طبرى از ابومخنف نقل كرده ناسازگار است. (264) گفتنى است كه رساله اى با عنوان مولد على بن ابيطالب عليه السلام هم با نام ابو مخنلف چاپ شده است.
به نظر مىرسد همانطور كه برخى نوشته هاى تاريخى بعدها ساخته شده و به واقدى نسبت داده شده بيشتر درزمينه فتوحات درباره ابومخنف نيز مشابه آن انجام شده باشد. از كتاب مقتل الحسين مورد نظر نسخه هاى فراوانى از قرون قبل در كتاب خانه هاى مختلف جهان بر جاى مانده است. (265)
كتاب الجمل او از آثار ممهمش بوده كه پاره اى از نقل هاى آن را ابن ابى الحديد در شرح نهج البلاغه آورده و از آن جمله ذكر اشعارى از اصحاب امير المومنين عليه السلام است كه كلمه وصايت در آنهاآمده است. (266) آثار ديگرى نيز به طور پراكنده از اوبرجاى مانده كه سزگين فهرست آنها را ذكر كرده است. (267)
نويسنده كتاب مرويات ابى مخنف فى تاريخ الطبرى عصر الخلافة كشيده است تا فهرستى از نقلهاى ابو مخنف را در دوره خلافت خلفاى نخست جمع آورى و نقد كند. وى كتاب خود را با اين گرايش تاءليف كرده كه در نوشته هاى تاريخى طبرى، گرايش شيعى وجود دارد و بنابراين ازديد يك سنى اعتبار ندارد. وى در مقدمه كتابش به تفصيل مشايخ ابومخنف كه چهره هاى برجسته متشيّع عراق وعالمان غير شيعى هستند ياد كرد.
