برگي از سيره تربيتي و اخلاقي ثامن الحجج عليه السلام

سيره اخلاقي و تربيتي اهل بيت عصمت و طهارت(ع) مي تواند چراغي باشد براي پيمودن راههاي زندگي، چرا كه همه رفتارهاي ايشان از كرامت و بزرگواري پيامبر اكرم(ص) سرچشمه مي گيرد. به كار بردن سيره انبيا و اولياي الهي، نه تنها موجب هدايت فرد در رسيدن به تكامل وي مي شود، بلكه مي تواند جامعه اي را از هلاكت و انحطاط نجات بخشيده زيرا آنان قرآن ناطقند و قرآن نيز صفحه صفحه زندگي انسان را ورق زده و هر ورقش راهنمايي است براي بهتر زيستن و زودتر به مراتب كمال انسانيت رسيدن. امام رضا(ع) نيز به عنوان الگوي كاملي براي انسانها، چه در دوران زندگي و حيات و چه براي مردمان پس از خود، داراي سرشتهايي بود كه همگان را به شگفتي وامي داشت و دوست و دشمن را فريفته و شيفته خود مي ساخت.(1) و علت اين كه ايشان را "رضا" ناميدند، نيز همين است.

"أحمدبن أبي نصربزنطي" مي گويد: به امام جواد(ع) گفتم كه گروهي از مخالفان شما گمان مي كنند پدرت(ع ) را مأمون "رضا" ناميد، چون براي ولايتعهدي راضي شد. امام جواد(ع) فرمود:"به خدا قسم دروغ مي گويند، بلكه خداوند او را "رضا" ناميد، زيرا او پسنديده خدا در آسمانها و پسنديده رسول و ائمه در روي زمين بود."

"أحمدبن أبي نصربزنطي" مي گويد: به امام جواد(ع) گفتم كه گروهي از مخالفان شما گمان مي كنند پدرت(ع ) را مأمون "رضا" ناميد، چون براي ولايتعهدي راضي شد. امام جواد(ع) فرمود:"به خدا قسم دروغ مي گويند، بلكه خداوند او را "رضا" ناميد، زيرا او پسنديده خدا در آسمانها و پسنديده رسول و ائمه در روي زمين بود." پس گفتم: آيا هر يك از اجداد گذشته شما، چنين نبودند؟ گفت: بلي. گفتم: پس چرا از بين همه آنها، پدر شما را "رضا" ناميد؟ گفت زيرا مخالفان از دشمنانش و موافقان از دوستانش، از او راضي بودند. به خاطر همين، از بين، همه آباء او (ع)، او را "رضا" ناميدند.(2) عموم تاريخ نگاران نوشته اند."حضرت رضا(ع) افضل و افصح زمان، پر جود و كريم، متواضع و مهربان، با صلابت و با وقار، پر تقوا و انسان دوست، يتيم نواز و بخشنده، با مهابت و بزرگوار بود. هيچ وقت سخن كسي را قطع نمي كرد، هيچ وقت كسي را از خود نمي رنجاند، هميشه متبسم و گشاده رو بود، به عهد خود وفا مي كرد، حاجت نيازمندان را بر مي آورد، همه از او راضي بودند، با زيردستان و خدمتگزاران مهربان بود و بر سر يك سفره با آنان غذا مي خورد.(3) ميهمان نوازي امام ميهمان نوازي، يكي از خصلتهاي خوب انساني است كه در مكتب اسلام به آن سفارش زيادي شده است. پيشوايان ديني ما نيز با برخورد انساني و عاطفي با ميهمانان خود، به ما مي آموزند كه نه تنها بايد ميهمانان را گرامي داشت، بلكه بايد نياز آنان را نيز برآورده كرد. أحمد بن أبي نصربزنطي مي گويد: امام رضا(ع) براي من مركبي فرستاد. من بر آن سوار شدم و به خدمت ايشان رفتم و تا شب هنگام در خدمت امام رضا(ع) بودم.

حضرت(ع) فرمود:با سه شرط اين دعوت را مي پذيرم:

1-آنكه از خارج منزل چيزي تهيه نكني.

2-آنچه در منزل موجود است، از ما مضايقه نكني.

3-به عيال و فرزندان سخت نگيري كه از حق آنها براي پذيرايي ميهمان كم كني.

وقتي برخاستم، فرمودند: امشب نمي تواني به مدينه برگردي. گفتم: بله، فدايت شوم. فرمودند: پس امشب را نزد ما بمان و سپيده دم راه را در پيش گير و برو. سپس به خدمتكار خود فرمود: رختخواب مرا براي او بگستران و روانداز مرا بر رويش بينداز و بالش مرا زير سرش قرارده ... .(4) در روايتي آمده است: براي حضرت رضا(ع) ميهماني آمد و نزد او نشست و با ايشان قسمتي از شب را مشغول مذاكره و گفتگو بود. ناگهان، چراغ عيب پيدا كرد. مرد ميهمان دستش را دراز كرد تا چراغ را اصلاح كند. حضرت مانع شد. و خود به تنهايي چراغ را اصلاح كردند و فرمودند: ما ميهمان را به كار وا نمي داريم.(5) "محمد طائي" از حضرت رضا(ع) روايت كرده كه "مردي حضرت رضا(ع) را به منزلش دعوت كرد.حضرت(ع) فرمود: با سه شرط اين دعوت را مي پذيرم:

1
- آن كه از خارج منزل چيزي تهيه نكني.

2- آنچه در منزل موجود است، از ما مضايقه نكني.

3- به عيال و فرزندان سخت نگيري كه از حق آنها براي پذيرايي ميهمان كم كني.مرد اين سه شرط را پذيرفت و حضرت نيز دعوت وي را قبول كردند.(6) آري. اين است رسم ميهمان نوازي؛ اينكه به ميهمان توجه كرده و نيازش را برطرف كرد، در عين حال به خاطر آمدن ميهمان، خانواده را به زحمت نيندازيم.

1- حكيمي،اميرمهدي،"سيره امام رضا عليه‌السلام.

2- شيخ ابي جعفرالصدوق،"عيون‌اخبارالرضا عليه‌السلام.

3- عطايي خراساني، علي اصغر:"زندگاني امام هشتم علي بن موسي الرضا عليه السلام.

4- عيون اخبارالرضا، ج2، ص 213.5

- وفاني همداني، سيد كاظم:"درةالبيضاء، در پيرامون سخنان امام رضا عليه السلام.5

6- همان، ص 178.