اخلاق در قرآن کریم جلد 3

8ـ در حديث ديگرى از اميرمؤمنان على (عليه السلام) مىخوانيم: «اِيّاكَ وَ الْغَضَبَ فَاَوَّلُهُ جُنُونٌ وَ آخِرُهُ نَدَمٌ; از غضب بپرهيز كه آغازش ديوانگى و آخرش پشيمانى است». (1)

9ـ از همان بزرگوار در تعبير گوياى ديگرى در رابطه منفى غضب و عقل مىخوانيم: «عِنْدَ غَلَبَةِ الْغَيْظِ وَ الْغَضَبِ يُخْتَبَرُ حِلْمُ الْحُلُماءِ; به هنگام غلبه خشم و غضب عقل عاقلان به آزمون گذارده مىشود». (2)

10ـ و نيز در گفتار پر معناى ديگر درباره عواقب دردناك غضب مىفرمايد: «عُقُوبَةُ الْغَضُوبِ وَ الْحَقُودِ وَ الْحَسُودِ تَبْدَءُ بِاَنْفُسِهِمْ; كيفر افراد خشمگين و كينه توز و حسود، قبل از هر كس دامن خود آنها را مىگيرد». (3)

11ـ از امام صادق (عليه السلام) آمده است: «مَنْ كَفَّ غَضَبَه سَتَر اللّهُ عَوْرَتَهُ; كسى كه خشم خود را باز دارد، خداوند عيوب او را مستور مىدارد». (4)

12ـ اين بحث را با حديث ناب ديگرى پايان مىدهيم ـ هر چند احاديث معصومين (عليهم السلام) در اين زمينه بسيار فراوان و پربار است ـ امام صادق (عليه السلام) مىفرمايد: «اَىُّ شىء اَشَدُّ مِنَ الْغَضَبِ اِنَّ الرَّجُلَ اِذا غَضِبَ يَقْتُلُ النَّفْسَ وَ يَقْذِفُ الُْمحْصَنَ; چه چيز بدتر از غضب است، هنگامى كه انسان خشمگين مىشود، آدم مىكشد و افراد پاك را دشنام مىدهد و متهم مىسازد». (5)

از روايات بالا ـ كه گلچينى از روايات زيادى بود كه در نكوهش غضب وارد شده است ـ ابعاد فاجعه اى كه غضب و خشم در زندگى انسان مىآفريند به خوبى روشن شد، در حقيقت همان گونه كه در روايات بالا آمد خشم بدترين دشمن انسان، آتش سوزان، خطرناكترين لشكر شيطان، كليد تمام بدى ها، آغازش جنون و پايانش پشيمانى است.

1.شرح غرر، جلد 2، صفحه 286، حديث 2635.

2. همان، جلد 4، صفحه 326، حديث 6225.

3. همان، صفحه 361، حديث 6325.

4.المحجة البيضاء، جلد 5، صفحه 293.

5.سفينة البحار، ماده غضب.