اخلاق در قرآن کریم جلد 3

در دومين آيه كه ناظر به جريان افك يعنى تهمتى كه بعضى از منافقان به يكى از همسران پيامبر (صلّى الله عليه وآله) زده بودند و از اين طريق مىخواستند حيثيت پيامبر (صلّى الله عليه وآله) و اسلام را زير سؤال ببرند نازل شده نشان مىدهد كه عفو و گذشت درباره همه مطلوب است حتى گناهكاران و آلودگان، زيرا اين آيه زمانى نازل شد كه گروهى از صحابه بعد از داستان افك سوگند ياد كردند به هيچ يك از كسانى كه در اين ماجرا درگير بودند كمك مالى نكنند. اين آيه نازل شد، و آنها را از شدت عمل و خشونت باز داشت و دستور عفو و گذشت داد، مىفرمايد: آنها كه برترى (مالى) و وسعت زندگى دارند نبايد سوگند ياد كنند كه انفاق خود را نسبت به نزديكان و مستمندان و مهاجران در راه خدا قطع نمايند (وَ لا يَأتَلِ اوُلوُا الْفَضْلِ مِنْكُم وَالسَّعَةِ اَنْ يُؤتُوا اوُلِى الْقُربى وَالْمساكيْنَ وَ الْمُهاجِرينَ فى سَبيلِ اللّهِ).

سپس مىافزايد بايد عفو و گذشت نمايند آيا دوست نمى داريد خداوند شما را بيامرزد، (حال كه چشم اميد به رحمت خدا داريد شما هم به ديگران رحمت كنيد) (وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا اَلا تُحِبُونَ اَنْ يَغْفِرَ اللّهُ لَكُمْ).

و خداوند غفور و رحيم است (شما هم غفور و رحيم باشيد) (وَاللّهُ غَفُورٌ رَحيْمٌ). نكته قابل توجه اينجا است كه داستان افك جريان خطرناكى بود كه اسلام و شخص پيامبر (صلّى الله عليه وآله) را نشانه مىگرفت، گروهى از منافقان بنيان گذار آن بودند، ولى جمعى از مؤمنان غافل نيز فريب خوردند و درگير آن شدند، با اين حال قرآن نسبت به اين گروه فريب خورده غافل، توصيه به عفو و گذشت مىكند، بنابراين در مسائل شخصى به طريق اولى بايد عفو و گذشت كرد.

در اين كه در ميان «عفو» و «صفح» چه تفاوتى است، راغب در مفردات مىگويد عفو گذشت است و صفح ترك ملامت است كه مرحله اى بالاتر از گذشت مىباشد. چرا كه ممكن است انسان عفو كند ولى از ملامت خوددارى ننمايد. ولى با توجه به اينكه صفح به معنى روى برگرداندن است مىتواند اشاره به اين باشد كه اصلا خطاى خطاكار را به كلى به دست فراموشى بسپارد، نه تنها ملامت نكند، بلكه هيچ تأثيرى در ارتباط شما با او نداشته باشد.