1ـ معنى كفران نعمت - اخلاق در قرآن کریم جلد 3

مى دهد، عقل و لشكريانش را بشناسند، و از جهل و لشگريانش نيز باخبر باشند، و هنگامى كه بعضى از ياران توضيحات بيشترى مىخواهند امام (عليه السلام) مىفرمايد: «خداوند براى عقل هفتاد و پنج لشكر قرار داده كه ضد آنها جنود جهل است، و در ضمن اين هفتادوپنج لشكر كه در صدر كلام امام (عليه السلام) واقع شده مىفرمايد: «وَالشُّكْرُ وَ ضِدُّهُ الْكُفْرانُ; يكى از لشكريان عقل شكر است و ضد آن كفران است». (1)

تعبيراتى كه در روايات دهگانه بالا آمده به خوبى نشان مىدهد كه تا چه اندازه اين رذيله اخلاقى خطرناك است و تا چه حد آثار سوء آن در زندگى فردى و اجتماعى نمايان است، و چگونه انسان را از اوج نعمت بر خاك مذلّت مىكشاند، توفيقات را سلب مىكند و مايه دورى از خدا و نزديكى به شيطان است.

در اينجا چند نكته شايان ذكر است:

1ـ معنى كفران نعمت

كفر در اصل به معنى پوشانيدن چيزى است، و از آنجا كه شخص ناسپاس در واقع سعى در پوشانيدن ارزش نعمت مىكند به عمل او كفران مىگويند.

بديهى است كفران نعمت، گاه در قلب است و گاه با زبان، و گاه در عمل.

در قلبِ خود نعمت را بى مقدار يا كم اهميت مىشمرد، و با زبان نيز سخن مىگويد كه نشانه بى اعتنائى نسبت به نعمت و بى ارزش بودن آن است، و در عمل به آن اهميت نمى دهد، و به جاى حسن استفاده از آن سوء استفاده مىكند، به همين دليل بزرگان علم اخلاق فرموده اند: «اَلشُّكْرُ صَرْفُ الْعَبْدِ جَمِيْعَ ما اَنْعَمَهُ اللّهُ تَعالَى فى ما خُلِقَ لاَِجْلِهِ; شكر نعمت آن است كه بندگان خدا، نعمت هايى راكه به آنها بخشيده است، در همان راهى مصرف كنند كه براى آن آفريده شده» و بنابراين كفران و ناسپاسى آن است

1. بحارالانوار، جلد اول، صفحه 110 (با تلخيص).