چرا قم را"قم" گفتند؟
علل مختلفي براي وجه نام گذاري اين شهر به"قم" ذكر كرده اند، ما در اينجا به طور اختصار هر يك از آنها را خاطرنشان مي كنيم و قضاوت آنها با خود شما:1ـ كلمه"قم" معرب"كومه" است، با اين توضيح: كه اين سرزمين پيش از آنكه به صورت شهر درآيد، داراي گودال هاي پر آبي بود، چوپانان گوسفندان خود را براي آشاميدن آب و چريدن در سبزه زارهاي اطراف آن گودال ها مي برده اند. به تدريج چوپانان به خاطر توقف طولاني در آن سرزمين مسكن هاي موقتي كه به فارسي به آن"كومه" مي گويند، ساختند، اين كومه ها كم كم زياد شد و به صورت قريه اي درآمد، رفته رفته به صورت شهر درآمد و به نام همان كومه(يا كوم) براي آن باقي ماند.
پس از ظهور اسلام و نفوذ زبان و ادبيات عرب و ايران در يكديگر، بسياري از كلمات فارسي تغيير شكل داد و از جمله"كوم" مبدل به"قم" گرديد، همانطور كه كرمانشاهان"قرميسين" خوانده شد.(28)
2ـ رسول اكرم در شب معراج، مشاهده كرد كه ابليس در اين سرزمين نشسته است فرمود:"قُم يا مُلعْون؛ برخيز(و از اينجا برو) اي ملعون." از اين رو اسم اين سرزمين را"قم" نهادند(29).
دراين معنا شاعر نيكو سروده است:
به ابليس گفتا شه دين كه قم
به قم گفتن سيدالمرسلين
مسمي به قم گشت اين سرزمين
اين بقعه ملعون تو مي باش گم
مسمي به قم گشت اين سرزمين
مسمي به قم گشت اين سرزمين
گفت: مي خواهد آنان را از ولايت و دوستي علي(ع) منع كند و به سوي فسق و فساد سوق دهد، گفتم: مرا بر زمين فرود آر، از برق تندتر بر زمين آمديم، نزد ا و آمده و گفتم"قم يا ملعون...؛ برخيز اي دور افتاده از رحمت خدا، با طايفه مرجئه دشمنان آنها در زن و مالشان شركت كن، چه آنكه اهل قم شيعيان من و شيعيان وصي من علي بن ابيطالب(ع) مي باشند."(30)از اين رو به اين سرزمين"قم" گفتند.
نور محمدي چو به معراج در رسيد
زد بانك احمدي كه بشو دور اي پليد
اين سرزمين بهشت، نه جاي تو و مريد
ابليس را به بقعه قم با سپاه ديد
اين سرزمين بهشت، نه جاي تو و مريد
اين سرزمين بهشت، نه جاي تو و مريد