11 - پيامبرى كه آيات روشن [و روشنگر] خدا را بر شما مى خواند تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، از تاريكى ها به سوى روشنايى بيرون برد؛ و هر كس به خدا ايمان آورد و كارى شايسته انجام دهد، [خدا] او را به بوستان هايى [از بهشت پرطراوت و زيبا] درمى آورد، كه از زير [درختان ] آن جويبارها روان است. در آنجا براى هميشه خواهند ماند. بى گمان خدا روزى را براى او [خوش و] نيكو ساخته است.12 - خدا همان كسى است كه هفت آسمان را آفريد، و از زمين [نيز] همانند آن ها را؛ فرمان او [هماره در] ميان آن ها فرود مى آيد تا بدانيد كه خدا بر هر چيزى تواناست، و به راستى كه دانش خدا هر چيزى را در بر گرفته است.
تفسير
پيامبر نور و آزادى
در آخرين آيه اى كه تفسير آن گذشت، سخن از كتاب نور و يا پيامبر روشنايى و يا پيام آور و كتابى بود كه سرمايه روشنگرى و يادآورى است، اينك در نخستين آيه مورد بحث مى فرمايد:رَسُولاً يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَيِّناتٍ خداى فرزانه پيام آورى به سوى شما فرستاد كه آيات روشن و روشنگر خدا را بر شما مردم تلاوت مى كند،اگر آن گونه كه در آيه پيش گفته شد، منظور از واژه «ذكر» وجود ارجمند پيامبر گرانقدر باشد، در آيه مورد بحث، واژه «رسولاً» بدل از «ذكر» مى باشد و منظور از آن پيامبر گرامى و يا فرشته وحى است؛ و ممكن است منظور از آن، صاحب شرف و عظمت رسالت باشد كه در هر صورت تفسير آيه شريفه همان است كه ترسيم گرديد.لِيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِآرى، خدا پيامبرى به سوى شما فرستاد كه آيات روشنگر او را بر شما تلاوت مى كند، تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند از تاريكى هاى كفر و شرك و بيداد به سوى روشنايى ايمان و آزادى بيرون برد.پاره اى بر آنند كه: قرآن بدان دليل شرك و جهل را به تاريكى و ظلمت، و ايمان و آزادى را به روشنايى تشبيه مى كند كه نعمت ايمان و آزادى زندگى اين جهان و عالم قبر و سراى آخرت را براى مردم باايمان و كمال جو روشن مى سازد و آنان را به بهشت مى برد، امّا كفر و بيداد هم زندگى اين جهان را تيره و تار و به جهنم استبداد و اختناق و خشونت تبديل مى سازد و هم قبر و قيامت را و هم كفرگرايان و ظالمان را به دوزخ مى برد.وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ يَعْمَلْ صالِحاً يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُو هر كس به خدا ايمان آورد و كارى شايسته انجام دهد، او را در بوستان هايى از بهشت پرطراوت و زيبا كه از زير درختان آنجا جويبارها روان است، درمى آورد.خالِدِينَ فِيها أَبَداًآنان در آنجا هماره ماندگار خواهند بود.قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقاًبى گمان خدا رزق و روزى خوش و نيكويى براى آنان قرار داده است.در اين فراز به پاداش پرشكوه خدا به مردم باايمان و شايسته كردار به صورتى مى پردازد كه نعمت هاى بهشت را وصف كند.در آخرين آيه مورد بحث كه آخرين آيه اين سوره است مى فرمايد:اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ خدا همان قدرت وصف ناپذيرى است كه هفت آسمان را آفريد؛وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَ و از زمين نيز مانند آن را پديد آورد.منظور از همانند بودن آفرينش آسمان و زمين در شمار است و نه در چگونگى، چرا كه چگونگى آسمان و زمين با هم بسيار متفاوت است.در قرآن شريف جز اين آيه، آيه اى نيست كه نشانگر همانند بودن هفت زمين، با هفت آسمان باشد.در مورد آسمان هاى هفت گانه كه هر كدام بر فراز ديگرى پديد آمده اند، ديدگاه ها همانند است، امّا در مورد زمين هاى هفت گانه ديدگاه ها متفاوت است:1 - به باور پاره اى منظور زمين هاى هفت گانه اى است كه به صورت هفت طبقه بر فراز يكديگر پديد آمده اند، چرا كه اگر از هم جدا نباشند و به هم پيوسته باشند، هفت گانه نخواهند بود؛ در حالى كه از آيات چنين دريافت مى گردد كه هر طبقه اى جداگانه هستند و در هر زمينى موجوداتى هستند كه خدا آن ها را آفريده است.2 - امّا پاره اى ديگر بر آنند كه زمين هاى هفت گانه به صورت طبقه هاى گوناگون و بر فراز يكديگر نيست، بلكه درياها آن ها را از يكديگر جدا مى كند و آسمان سايبان همه آن هاست، و خدا بر اين واقعيت كه خود آفريده و بندگانش در مورد آنها دستخوش اختلاف هستند، داناتر است.در روايتى از امام كاظم آورده اند كه در اين مورد، كف دست خويش را گشود و كف دست ديگر را بر روى آن نهاد و فرمود: اين بسان زمين دنياست كه آسمان دنيا بر آن سايه افكنده است؛ و زمين دوم بر فراز آسمان دنيا، و آسمان دوّم بر فراز آن سايه افكنده است و همين گونه زمين سوم بر فراز آسمان دوّم و آسمان سوّم بر آن سايه افكنده است...تا عرش خدا بر فراز آسمان هفتم پديد آمده است و اين تفسير آيه شريفه است كه مى فرمايد:اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ...خدا آن كسى است كه هفت آسمان بلند را آفريد و از زمين نيز همانند آن را...يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَ فرمان او هماره در ميان آن ها فرود مى آيد...منظور اين است كه فرمان تكوينى خدا در مورد تدبير جهان و آسمان ها و زمين هاى آن به صورت هماره مى رسد و آن ها را تدبير مى كند.امّا به باور پاره اى منظور اين است كه: اين فرمان هاى هماره خدا به پيامبر گرامى مى رسد و آن ها را فرشتگان مى آورند.پاره اى بر آنند كه منظور از اين فرمان در ميان آسمان ها و زمين ها عبارت است از فرمان او بر زنده بودن برخى از موجودات و پايان عمر برخى ديگر؛ سلامتى پاره اى از آن ها و بيمارى و هلاكت پاره اى ديگر؛ توانگرى بعضى از آن ها و محروميت بعضى ديگر، و تدبير كارها بر اساس حكمت و مصلحت پديدآورنده و گرداننده هستى است.لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ ءٍ عِلْماًاين كارها همه و همه به خاطر آن است كه شما بدانيد كه خدا بر هر چيزى تواناست و دانش و آگاهى او بر هر چيزى احاطه دارد.از اين آيه دريافت مى گردد كه آفريدگار آسمان ها و زمين هم داراى علم و آگاهى وصف ناپذير و گسترده بر كران تا كران هستى و پديده هاى گوناگون آن است و هم داراى قدرت بى كران؛ چرا كه مى فرمايد: به يقين خدا بر هر چيزى احاطه دارد و دانش و قدرت بى كران او هر چيزى را فرا گرفته است.و در آيه ديگرى مى فرمايد: ... و لا يحيطون به علماً(509)آنچه را انسان ها در پيش دارند و پشت سر نهاده اند، همه آن ها را ذات بى همتاى خدا مى داند، در حالى كه آنان بدان آگاهى و دانشى ندارند.با اين بيان، او دانا و تواناى مطلق است و بر هر چيزى احاطه دارد، و دانش و قدرت بى كران او هر چيزى را فرا گرفته است، امّا كسى نمى تواند از ذات بى همتاى او آگاهى يابد و بر او و وصف بى همانندش احاطه پيدا كند، چرا كه او محدود نيست.
لطفا منتظر باشید ...
