تفسير سوره رعد شهادت بر رسالت - تفسیر سوره رعد نسخه متنی

تفسير سوره رعد شهادت بر رسالت

آية الله جوادي آملي

«و يقول الذين كفروا لستَ مُرسلاً قل كفي بالله شهيدا بيني و بينكم و مَنْ عنده علم الكتاب؛1 آنها كه كافر شدند مي‏گويند: تو پيامبر نيستي! بگو: كافي است كه خداوند، و كسي كه علمِ كتاب (و آگاهي بر قرآن) نزد اوست، ميان من و شما گواه باشند!.»

هماهنگي آيه‏ها

اينك به آخرين آيه از سوره مباركه رعد رسيده‏ايم. معمولاً يك سوره به منزله يك فصل از كلام است كه محتواي آن فصل با پايان پذيرفتن آن تمام مي‏شود و معمولاً براي نماياندن هماهنگي در محتواي سوره، در آخر آن، مطلبي بيان مي‏شود كه با اوّلين آيه سوره تناسب داشته باشد. در اوّل سوره رعد اين چنين است: «بسم الله الرحمن الرحيم المر * تلك آيات الكتاب والّذي انزل اليك من ربّك الحقّ» اين آيه درباره وحي و حقانيّت كتاب و رسالت است و پايان آن هم درباره حقانيت وحي و رسالت است. هم چنين در اثناي سوره هم مكرّر درباره حقانيّت وحي و رسالت سخن به ميان آمده است.

مشركان چون قرآن را معجزه نمي‏دانستند به حضرت محمد(ص) مي‏گفتند: تو اگر پيامبري معجزه‏اي به دل‏خواه ما بياور. در اين زمينه چند فراز از همين سوره رعد در اين باره بود كه اين پيشنهاد آنان از روي حق خواهي و طلب يقين و براي گرويدن به دين نيست بلكه مي‏خواهند معجزه را مَلْعَبَه قرار دهند و هر روز بگويند: اين كوه‏ها را كنارتر ببر يا اين دشت‏ها را سرسبز و خرّم كن و... و چون ديدند به دل‏خواه آنان معجزه آورده نمي‏شود از اساس، منكر رسالت شدند و گفتند: «تو اي مدّعي رسالت، اصلاً رسول نيستي.»

شاهدان رسالت

قرآن كه كتاب نور و برهان و حجت است سخني را بدون دليل نقل نمي‏كند و انكاري را هم بدون قيام شهادتِ شاهد رها نمي‏كند، از اين رو به منكران رسالت فرمود: من دو شاهد براي پيامبري و رسالت خود دارم: «خدا» و «من عنده علم الكتاب».

حال نحوه شهادت اين شاهدان چگونه است؟ براي توضيح اين مطلب بايد گفت كه در هر نزاعي، شهادت بايد به گونه‏اي باشد كه ادّعا را تثبيت كند؛ يعني اگر كسي مدّعي بود و ديگري منكر، شاهد بايد شهادتش قاطع باشد كه مدّعا را تثبيت كند، آن شهادتي كه مدّعا را تثبيت مي‏كند به معناي علم و آگاهي و نيز به معناي تحمّل جريان نيست بلكه به معناي اداي شهادت است، چون گاهي شهادت به معناي علم است كه شهيد يعني عليم، و گاهي به معناي آگاهي است، اما زماني شهادت به معناي ابراز و اداي اين آگاهي است. در محكمه، آن شهادتي كه به دعوا خاتمه مي‏دهد مقام اداي شهادت است نه مقام تحمّل، توضيح آن كه: هر شاهدي كه در محكمه حضور پيدا مي‏كند بايد دو مرحله را طي كند تا شهادتش نافذ باشد: اول مرحله تحمّل است؛ يعني شاهد در حين آن حادثه حضور داشته باشد و جريان را ببيند، ضبط كند و به خاطر بسپارد، و مرحله دوم، اداي شهادت است؛ يعني وقتي محكمه تشكيل شد و مدّعي و مدّعا عليه نزدِ حاكم حضور پيدا كردند شاهد مي‏آيد آنچه را كه ديده ادا مي‏كند.

محقق حلّي در متن شرايع، مرسله‏اي ذكر كرده است كه از رسول‏خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ رسيده است كه به شخصي خطاب كرد و فرمود: «اَلا بمثل هذا فاشهداو دَعْ»، اشاره به آفتاب كرد و فرمود: اگر مطلب مثل آفتاب براي تو روشن شد شهادت بده وگرنه ترك كن، اين فرموده ناظر به آن است كه شاهد بايد عَنْ حِسٍّ و عالمانه شهادت بدهد.