لطفا منتظر باشید ...
آيه: 3 حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالْدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلاَّ مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَن تَ سْتَقْسِمُواْ بِالأَزْلاَمِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِّإِثْمٍ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
ترجمه:
بر شما، (خوردن گوشت ) مردار، خون ، گوشت خوك و حيواني كه به نام غير خدا ذبح شود، و حيواني (حلال گوشت ) كه بر اثر خفه شدن ، يا كتك خوردن ، يا پرت شدن ، يا شاخ خوردن بميرد، و نيم خورده درندگان حرام شده است مگر آنكه (قبل از كشته شدن به دست درّنده ،) به طور شرعي ذبح كرده باشيد. همچنين حرام است حيواني كه براي بت ها ذبح شده يا به وسيله ي چوبه هاي قمار تقسيم مي كنيد. همه ي اينها نافرماني خداست . امروز، (روز هجده ذي الحجّه سال دهم هجري كه حضرت علي (ع) به فرمان خدا به جانشيني پيامبر اكرم (ص ) منصوب شد) كافران از (زوال ) دين شما مأيوس شدند، پس ، از آنان نترسيد و از من بترسيد. امروز دينتان را براي شما كامل كردم ، و نعمت خود را بر شما تمام نمودم ، و اسلام را به عنوان ((دين )) برايتان برگزيدم . پس هر كه در گرسنگي گرفتار شود، بي آنكه ميل به گناه داشته باشد، (مي تواند از خوردني هاي تحريم شده بهره ببرد.) همانا خداوند، بخشنده و مهربان است .نكته ها:
در آيه ي اوّل گذشت كه بهره گيري از گوشت چهارپايان ، حلال است ، مگر آنچه تحريم آن بعدا بيان شود. اين آيه ، ده مورد از گوشت هاي حرام را بيان كرده است .((منخنقه))، حيواني است كه خفه شده باشد، چه به دست انسان يا حيوان ، يا خود بخود.((موقوذه))، حيواني است كه با ضرب و شكنجه جان دهد. رسم عرب آن بوده كه بعضي حيوانات را به احترام بت ها آنقدر مي زدند تا جان دهد و اين كار را نوعي عبادت مي پنداشتند. (15) ((متردّيه))، حيوان پرت شده از بلندي و ((نطيحه))، حيواني كه بر اثر شاخ خوردن مرده باشد.تحريم آنچه كه در اين آيه مطرح شده است ، در سوره هاي انعام و نحل و بقره آمده است ولي در اين آيه ، نمونه هاي مردار (خفّه شده ، كتك خورده ، شاخ خورده و...) بيان شده است .امام باقر(ع) فرمودند: ولايت ، آخرين فريضه الهي است سپس آيه ي (اليوم اكملت لكم دينكم ) را تلاوت نمودند. (16) .بت ها، مجسمه هايي بود كه شكل داشت ، امّا ((نصب ))، سنگ هاي بي شكلي بود كه اطراف كعبه نصب شده بود و در برابرش قرباني مي شد و خون قرباني را بر آن مي ماليدند.غدير در قرآن .دو مطلب جداي از هم در اين آيه بيان شده است ، يك مطلب مربوط به تحريم گوشت هاي حرام ، مگر در موارد اضطراري و مطلب ديگر مربوط به كامل شدن دين و يأس كفّار كه اين قسمت كاملا مستقل ّ است ، به چند دليل :.الف : يأس كفّار از دين ، به خوردن گوشت مردار يا نخوردن آن ارتباطي ندارد.ب : رواياتي كه از طريق شيعه و سني در شأن نزول آيه آمده ، در مقام بيان جمله ي (اليوم يئس الّذين كفروا) و (اليوم اكملت لكم دينكم ) است ، نه مربوط به جملات قبل و بعد آن ، كه درباره احكام مردار است .ج : طبق روايات شيعه وسنّي ، اين قسمت از آيه : (اليوم اكملت ...) پس از نصب علي ّبن ابي طالب (ع) به امامت در غديرخم نازل شده است .د: غير از دلائل نقلي ، تحليل عقلي نيز همين را مي رساند، چون چهار ويژگي مهم براي آن روز بيان شده است : 1 روز يأس كافران ، 2 روز كمال دين ، 3 روز اتمام نعمت الهي بر مردم ،4- روزي كه اسلام به عنوان ((دين )) و يك مذهب كامل ، مورد پسند خدا قرار گرفته است .حال اگر وقايع روزهاي تاريخ اسلام را بررسي كنيم ، هيچ روز مهمي مانند بعثت ، هجرت ، فتح مكّه ، پيروزي در جنگ ها و... با همه ي ارزشهايي كه داشته اند، شامل اين چهار صفت مهم مطرح شده در اين آيه نيستند. حتّي حجّهالوداع هم به اين اهميّت نيست ، چون حج ، جزئي از دين است نه همه ي دين .امّا بعثت ، اوّلين روز شروع رسالت پيامبر اكرم (ص ) است كه هرگز نمي توان گفت روز اوّل بعثت ، دين كامل شده است .امّا هجرت ، روز فرار پيامبر(ص ) به فرمان خداست ، روز حمله ي كفّار به خانه پيامبر است نه روز يأس آنان .امّا روزهاي پيروزي در جنگ بدر وخندق و... تنها كفّاري كه در صحنه ي نبرد بودند مأيوس مي شدند، نه همه كفار، در حالي كه قرآن مي فرمايد: ((اليوم يئس الّذين كفروا...)) همه كفار مأيوس شدند.امّا حجّهالوداع كه مردم آداب حج را در محضر پيامبر(ص ) آموختند، تنها حج مردم با آموزش پيامبر كامل شد، نه همه ي دين در حالي كه قرآن مي فرمايد: ((اليوم اكملت لكم دينكم )) امّا غديرخم روزي است كه خداوند فرمان نصب حضرت علي را به جانشيني پيامبر(ص ) صادر كرد، تنها آن روز است كه چهار عنوان ذكر شده در آيه ((اكملت ، اتممت ، رضيت ، يئس الّذين كفروا)) با آن منطبق است .امّا يأس كفّار، به خاطر آن بود كه وقتي تهمت وجنگ وسوء قصد بر ضد پيامبر، نافرجام ماند، تنها اميد آنها مرگ پيامبر(ص ) بود. نصب علي ّبن ابي طالب (ع) به همه فهماند كه اگر آن حضرت پسري مي داشت ، بهتر از علي نبود وبا مرگ او دين او محو نمي شود، زيرا شخصي چون علي ّبن ابي طالب (ع) جانشين پيامبر(ص ) و رهبر امّت اسلام خواهد بود.اينجا بود كه همه ي كفّار مأيوس شدند.امّا كمال دين ، به خاطر آن است كه اگر مقرّرات وقوانين كامل وضع شود، لكن براي امّت و جامعه ، رهبري معصوم وكامل تعيين نشود، مقرّرات ناقص مي ماند.امّا اتمام نعمت ، به خاطر آن است كه قرآن بزرگ ترين نعمت را نعمت رهبري وهدايت معرّفي كرده است ، اگر پيامبر اكرم (ص ) از دنيا برود ومردم را بي سرپرست بگذارد، كاري كرده كه يك چوپان نسبت به گله نمي كند. چگونه بدون تعيين رهبري الهي نعمت تمام مي شود.امّا رضايت خداوند، براي آن است كه هرگاه قانون كامل ومجري عادل بهم گره بخورد رضايت پروردگار حاصل مي شود.اگر هر يك از اكمال دين ، اتمام نعمت ، رضايت حق ّو يأيس كفّار به تنهايي در روزي اتفاق افتد، كافي است كه آن روز از ايّام اللّه باشد. تا چه رسد به روزي مثل غدير، كه همه ي اين ويژگي ها را يك جا دارد. به همين دليل در روايات اهل بيت :عيد غدير، از بزرگ ترين اعياد به شمار آمده است .آثار اشيا، گاهي مترتّب بر جمع بودن همه اجزاي آن است ، مثل روزه ، كه اگر يك لحظه هم پيش از اذان ، افطار كنيم ، باطل مي شود، از اين جهت كلمه ((تمام )) به كار رفته است : (اتمّوا الصيام الي الليل ) و گاهي به گونه اي است كه هر جزء ، اثر خود را دارد، مثل تلاوت آيات قرآن ، كه كمالش در تلاوت همه ي آن است و هر قدر هم خوانده شود، ثواب دارد. گاهي بعضي اجزا به گونه اي است كه اگر نباشد، يك مجموعه ناقص است ، هر چند همه ي اجزاي ديگر هم باشد، مثل خلبان و راننده كه هواپيما و ماشين بدون آنها بي ثمر و بي فايده است .رهبري و ولايت حق ّ هم چنين است ، چون انسان را با خدا گره مي زند و بدون آن ، آفريده ها و نعمت ها به نقمت تبديل مي شود وانسان را به خدا نمي رساند.در آيه 109 بقره ، تمايل كفار نسبت به انحراف مسلمانان از راه خودشان مطرح شده است .خداوند فرمان داد: شما اغماض كنيد تا امر الهي برسد. پس مسلمانان منتظر حكم قاطعي بودند كه كفّار را مأيوس سازد، تا اينكه آيه ي (اليوم اكملت ...) نازل شد.نگاهي به تغذيه در اسلام .اسلام مكتب عدل است ، نه مثل غربي ها افراط در مصرف گوشت را توصيه مي كند، و نه مثل بودايي ها آن را حرام مي داند، و نه مثل چيني ها خوردن گوشت هر حيواني را به هر شكلي جايز مي داند. در اسلام براي مصرف گوشت ، شرايط و حدودي است ، از جمله :.الف : گوشت حيوانات گوشتخوار را نخوريد وداراي آلودگي هاي مختلف ميكربي وانگلي و... هستند.ب : گوشت درندگان را نخوريد، كه روح قساوت و درندگي در شما پيدا مي شود.ج : گوشت حيواناتي كه موجب تنفر عمومي است ، مصرف نكنيد.د: گوشت حيواني كه هنگام ذبح ، نام مبارك خدا بر آن گفته نشده ، نخوريد.ه\\\' : گوشت مردار را نخوريد. چون هنگام مرگ حيوان ، خون پيش از هر چيز ديگر فاسد شده و ايجاد نوعي مسموميّت مي كند، از اين رو حيواناتي كه خفّه شده ، شاخ خورده ، پرت شده ، كتك خورده و دريده شده كه جان دادنشان همراه با بيرون آمدن كامل خون نيست ، در اسلام خوردن آنان حرام است . (17) .از همه ي حيوانات حرام گوشت ، فقط نام خوك در اين آيه آمده ، چون مصرف آن رواج داشته است .امام صادق (ع) درباره ي گوشت مردار فرمود: كسي به آن نزديك نشد مگر آنكه ضعف ولاغري وسستي وقطع نسل وسكته ومرگ ناگهاني او را گرفت .خونخواري رسم جاهليّت بود. اين كار، سبب قساوت قلب و بي رحمي مي شود، تا حدّي كه خطر كشتن فرزند يا پدر و مادر را به همراه دارد. خونخوار، رفيق ودوست نمي شناسد. (18) لذا خوردن خون حرام است ، امّا تزريق آن اشكالي ندارد.سؤال : آيا اجازه ي كشتن حيوانات براي مصرف گوشت آنها، با رحمت الهي سازگار است ?.پاسخ : اساس آفرينش بر تبديل وتحوّل است . خاك ، گياه مي شود، گياه ، حيوان مي گردد و حيوان به انسان تبديل مي شود ونتيجه ي اين تبديل ها، رشد است .پيام ها:
1- اسلام ، ديني جامع است و همه ي نيازهاي طبيعي و روحي انسان را مورد توجّه قرار داده و نظر صريح مي دهد. (حرّمت )2- نقش غذا در سلامت جسم و روح ، به حدّي است كه در قرآن ، بارها بر آن تأكيد شده است . (حرّمت عليكم ...)3- در نظام توحيدي ، ذبح حيوان هم بايد رنگ الهي داشته باشد، وگرنه حرام مي شود. (و ما اهل لغيراللّه به )4- اگر حيوان مضروب يا شاخ خورده ، يا پرت شده ودريده شده هنوز رمقي در بدن دارد و آن را ذبح كرديد حلال مي شود. (الاّ ما ذكّيتم )5- با همه ي مظاهر شرك ، در هر شكل ، بايد مبارزه كرد. (و ما ذبح علي النصب )6- گرچه گوشتي كه از راه تيرها وچوبه هاي قمار تقسيم مي شود حرام است ، ولي به نظر مي رسد نه گوشت خصوصيّتي دارد ونه وسيله تقسيم وچوبه هاي تير، بلكه هر درآمدي از راه قمار حرام است . (أن تستقسموا بالازلام )7- مهم ترين روزنه ي اميد كفّار، مرگ پيامبر بود كه با تعيين حضرت علي (ع) به رهبري ، آن روزنه بسته شد. (اليوم يئس ...)8- اگر رهبر غدير در جامعه باشد، مسلمانان نبايد ترسي داشته باشند. (فلاتخشوهم )9- اگر دشمن خارجي هم شما را رها كند، دشمن داخلي وجود دارد كه بايد با خشيت از خدا به مقابله او رفت . (فلاتخشوهم واخشون )10- اگر مسلمانان از خط رهبري غدير دست برنمي داشتند، هيچ خطري ، از سوي كفّار متوجّه آنان نمي شد. (فلاتخشوهم ) 11- كفّفار، از دين كامل مي ترسند، نه ديني كه رهبرش تسليم ، جهادش تعطيل ، منابعش تاراج و مردمش متفرّق باشند. (اليوم يئس ... اليوم اكملت لكم دينكم )12- اگر كفّار از شما مأيوس نشده اند، چه بسا نقصي از نظر رهبري در دين شماست . (اليوم يئس ... اليوم اكملت )13- دين بدون رهبر، كامل نيست . (اكملت لكم دينكم )14- قوام مكتب به رهبري صحيح است و تنها با وجود آن ، كفّار مأيوس مي شوند، نه با چيز ديگر. (اليوم يئس الّذين كفروا... اليوم اكملت لكم دينكم )15- همه ي نعمت ها بدون رهبري الهي ناقص است . (اليوم ...اتممت عليكم نعمتي )16- نصب علي (ع) به امامت ، اتمام نعمت است ، (اتممت عليكم نعمتي ) و رها كردن ولايت او كفران نعمت و ناسپاسي نعمت ، عواقب سوئي دارد. (19) (فكفرت بأنعم اللّه فاذاقها اللّه لباس الجوع والخوف بما كانوا يصنعون )17- اسلام بي رهبر، مورد رضاي خدا نيست . (اليوم رضيت لكم الاسلام )18- اضطرار غير اختياري ، مجوّز مصرف حرام است ، پس انسان نبايد به اختيار خود را مضطر كند. (اضطرّ) (فعل مجهول است .)19- قانوني كامل است كه به همه ي حالات و شرايط انسان توجّه داشته باشد، مخصوصا حالت اضطرار و مخمصه . آري ، در احكام اسلام ، بن بست نيست . (فمن اضطرّ)20- شرايط ويژه ي اضطرار، نبايد زمينه ساز گناه و آزاد سازي مطلق شود، بلكه بايد به همان مقدار رفع اضطرار اكتفا كرد. (غير متجانف لاثم )21- از تسهيلاتي كه براي افراد مضطرّ قرار داده مي شود سوء استفاده نكنيم . (غير متجانف للاثم ) امام باقر(ع) در تفسير اين جمله فرمودند: (غير متجانف ) كسي است كه عمدا به سراغ گناه نرود. (20)15-تفسير قرطبي
16-كافي ، ج 1، ص 289
17-تفسير نمونه ، ج 4، ص 259
18-تفسير الميزان
19-نحل ، 112
20-تفسير برهان ، ج 1، ص 447
