آيه: 63 لَوْلاَ يَنْهَاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَالأَحْبَارُ عَن قَوْلِهِمُ الإِثْمَ وَأَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا كَانُواْ يَصْنَعُونَ
ترجمه:
چرا علماي نصاري و يهود آنان را از سخنان گناه آلود وخوردن مال حرام بازنمي دارند? چه بد است آنچه انجام مي دهند.نكته ها:
حضرت علي (ع) در اواخر خطبه ((قاصعه )) (136) مي فرمايد: خداوند اقوام پيشين را مورد لعن قرار نداد مگر بخاطر ترك امر به معروف و نهي از منكر. خداوند عوام را به خاطر ارتكاب معاصي ودانشمندان را به خاطر ترك نهي از منكر لعنت كرد.منظور از ((ربّانيون )) علماي مسيحي و منظور از ((احبار)) علماي يهود است .امام حسين (ع) ذيل اين آيه فرمود: دليل سكوت علما و رها كردن امر به معروف و نهي از منكر، يا طمع به منافع ستمگران است و يا ترس از آنان ((رغبه فيما كانوا ينالون منهم او رهبه مما يحذرون )) (137) .آيه ي قبل درباره گناهكاران ، جمله ي ((ما كانوا يعملون )) را آورد، ولي اينجا درباره ي سكوت علما جمله ي ((ما كانوايصنعون )) را بكار مي برد. مرحوم فيض كاشاني مي گويد: فرق ميان ((يعملون )) و ((يصنعون )) اين است كه صانع ، كسي است كه با تجربه و زبر دستي كارآزموده شده و كار براي او به صورت خصلت و ملكه در آمده باشد.پيام ها:
1- مسئوليّت امر به معروف و نهي از منكر، در درجه اوّل متوجّه علماست . (لولاينهاهم الربانيون ...)2- سكوت و بي تفاوتي علما، زمينه ي ترويج فساد است . (تري ... يسارعون في الاثم ... لولا ينهاهم ...)3- علما بايد قدرت داشته باشند تا بتوانند علاوه بر موعظه و دعوت ، جلوي مفاسد را بگيرند. (لولا ينهاهم )4- اگر نهي از منكر، جلوي گناه را نگيرد، لااقل جلوي سرعت آن را مي گيرد. (يسارعون في الاثم ... لولا ينهاهم )5- علماي اهل كتاب ، حتّي به حداقل وظيفه هم عمل نكردند. (در آيه قبل ، اثم و عدوان و حرام خواري ، به عنوان گناه آنان شمرده شد. در اينجا كلمه عدوان نيامده ، شايد اشاره باشد به اينكه اگر علماي اهل كتاب ، قدرت جلوگيري از عدوان را ندارند، چرا جلوي اثم و سحت را نگرفتند)!?6- زيبايي علم ، در اظهار آن و زشتي اش در سكوت و كتمان است . (لبئس ما كانوا يصنعون )7- سكوت عالم ، بدتر از گناه خلافكار است . (لبئس ما كانوا يصنعون )8- تظاهر به گناه ، كثرت گناهكار، سرعت در گناه ، تنوّع در گناه و... هيچ يك دليل بر سكوت علما نيست . (تري كثيرا منهم يسارعون في الاثم و... لولا ينهاهم )(كلمه ((تري )) رمز تظاهر به گناه ، كلمه ((كثير)) رمز جمعيّت زياد، كلمه ((يسارعون )) رمز سرعت در گناه و كلمه ((اثم ))، ((عدوان )) و ((سحت ))، رمز تنوع گناه است )136-نهج البلاغه ، خطبه 192
137-تفسير راهنما وبحار، ج 100، ص 79