آيه: 97 إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُواْ فِيمَ كُنتُمْ قَالُواْ كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الأَرْضِ قَالْوَاْ أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُواْ فِيهَا فَأُوْلَـئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءتْ مَصِي رًا
ترجمه:
همانا كسانى كه فرشتگان، جانشان را مى گيرند، در حالى كه بر خويشتن ستم كرده اند، از آنان مى پرسند: شما در چه وضعى بوديد؟ گويند: ما در زمين مستضعف بوديم (و به ناچار در جبهه ى كافران قرار داشتيم) فرشتگان (در پاسخ) گويند: مگر زمين خداوند گسترده نبود تا در آن هجرت كنيد؟ آنان، جايگاهشان دوزخ است و بد سرانجامى است.نكته ها:
پيش از جنگ بدر، كفّار مكّه مردم آن شهر را به جنگ با مسلمانان فراخواندند و تهديد كردند كه همه بايد شركت كنند و هر كس تخلّف كند، خانه اش ويران و اموالش مصادره خواهد شد. برخى از مسلمانان هم كه ساكن مكّه بودند و هنوز هجرت نكرده بودند، از ترس جان، همراه كفّ ار به جبهه ى جنگ با مسلمانان آمدند و در بدر كشته شدند، آيه نازل شد و آنان را كه با ماندن در محيط كفر و ترك هجرت، به خويش ستم كرده بودند، توبيخ كرد و مقصر دانست. در روايات آمده است: كسى كه به خاطر حفظ دين خود، حتّى يك قدم هجرت كند، اهل بهشت و همنشين حضرت محمّد صلى الله عليه وآله و ابراهيم عليه السلام است. (351)پيام ها :
1- فرشتگان به كارهاى انسان آگاهند. الملائكه ... قالوا فيم كنتم قالوا 2- ترك هجرت واز دست دادن هدف وعقيده، ظلم به خويش است. (شعار خواهى نشوى رسوا، همرنگ جماعت شو از نظر قرآن مردود است.) ظالمى انفسهم 3- بازخواست گناه ترك هجرت پيش از هر چيز ديگر آغاز مى شود. فرشتگان مأمور قبض روح در لحظه جان گرفتن ابتدا از آن بازخواست مى كنند. فيم كنتم 4- هجرت از محيط كفر واجب و سياهىِ لشكر كفّار شدن حرام است. كنا مستضعفين... الم تكن ارض اللّه واسعة 5 - اگر مى توانيد، محيط را تغيير دهيد، وگرنه از آنجا هجرت كنيد تا مؤاخذه نشويد. ألم تكن ارض اللَّه واسعة فَتهاجروا فيها 6- توجيه گناه پذيرفته نمى شود. كنا مستضعفين ... 7- محيط و جوّ اكثريّت بر انسان مؤثر است، لذا انسان بايد با هجرت، فشار محيط را در هم بشكند. فتهاجروا 8 - اصل، خداپرستى است نه وطن پرستى. ألم تكن ارض اللَّه واسعة فتهاجروا 9- هجرت، يكى از درمان هاى استضعاف فكرى و عقيدتى است. كنا مستضعفين... ألم تكن ارض اللَّه واسعة351-تفسير راهنما.