آيه: 49 وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا وَلَا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا
ترجمه:
وكتاب (و نامه اعمال ) در ميان نهاده مي شود، پس مجرمان را مي بيني كه از آنچه در آن است بيمناك اند و مي گويند: واي بر ما، اين چه نوشته اي است كه هيچ (گفتار و كردار) كوچك وبزرگي را فروگذار نكرده مگر اينكه برشمرده است ! و آنچه انجام داده اند (مقابل خود) حاضر مي يابند وپروردگارت به هيچ كس ستم نمي كند.نکته ها
بارها قرآن از مسئله ي كتاب و پرونده و نامه ي عمل در قيامت سخن به ميان آورده است و مي فرمايد: فرستادگان ما مي نويسند: (ان ّ رسلنا يكتبون ) (267) ، آثار كارها را هم مي نويسيم : (نكتب ما قدّموا و آثارهم ) (268) ، نامه عمل آنان بر گردنشان آويخته مي شود: (الزمناه طائره في عنقه ) (269) ، پرونده ها در قيامت گشوده مي شود: (و اذ الصؤحف نشرت ) (270) ، نامه ها به دست خود افراد داده مي شود; نامه ي خوبان به دست راست و نامه بدكاران به دست چپ آنان داده مي شود. همان گونه كه هر فردي پرونده اي دارد، هر امّتي نيز كتاب و پرونده اي دارد. (كل ّامّمه تدعي الي كتابها) (271) پيامبراكرم (ص ) در بازگشت از جنگ حنين ، در يك صحراي خشك فرود آمد.به اصحاب فرمود: بگرديد تا هر چه از چوب وخاشاك يافتيد گرد آوريد. اصحاب رفتند و هر كس چيزي آورد. روي هم ريختند و انباشته شد. پيامبر فرمود: ((هكذا تجتمع الذنوب ، ايّاكم و المحقّرات من الذنوب )) گناهان اينگونه جمع مي شوند، پس از گناهان كوچك پرهيز كنيد. (272) از اين برنامه اين درس را نيز مي توان گرفت كه پيامبر خدا (ص ) آموزشي اردوئي و بياباني تجسّمي ، نمايشي و عملي ، همراه با پركردن اوقات فراغت براي ياران خود داشتند، آن هم وقتي كه خطر غرور ناشي پيروزي در جنگ در كمين آنان بود، واصحاب خود را بي گناه يا كم گناه مي پنداشتند.امام صادق (ع) فرمودند: در روز قيامت هنگامي كه كارنامه ي عمل انسان به او داده مي شود، پس از نگاه به آن و ديدن آنكه تمام لحظه ها و كلمه ها و حركات و كارهاي او ثبت شده ، همه ي آنها را به ياد مي آورد، مانند اينكه ساعتي قبل آنها را مرتكب شده است ، لذا مي گويد: ((يا ويلتنا ما لهذا الكتاب لايغادر صغيره...)). (273) آنان كه در دنيا بي خيال و بي تفاوت بوده و به هر كاري دست مي زنند، در آخرت هراس و دلهره خواهند داشت ، (مشفقين ) ولي مؤمنان كه در دنيا اهل تعهّد و خداترسي بودند در آنجا آسوده اند. (انّا كنّا قبل في اهلنا مشفقين ) (274)پيام ها:
1- در قيامت ، هم نامه ي عمل هر فرد به دستش داده مي شود، هم كتابي در برابر همه قرار داده مي شود. (و وضع الكتاب )2- نگراني و هراس مجرمان ، از عملكرد ثبت شده ي خويش است ، نه از خداوند. (مشفقين ممّا فيه )3- قيامت ، روز حسرت و افسوس مجرمان است . (يا ويلتنا)4- علم افراد به عملكرد خودشان در قيامت چنان است كه گويا همه با سواد مي شوند، چون كتاب و خواندن براي همه مطرح است . (وضع الكتاب ... مشفقين ممّا فيه )5- عمل هاي انسان داراي درجات است . (صغيره ولا كبيره)6- قيامت ، صحنه ي تجسّم عمل هاي انسان است . (وجدوا ما عملوا حاضرا)7- داشتن عدالت وظلم نكردن ، لازمه ربوبيّت الهي است . (و لايظلم ربّك احدا)267-يونس ، 21
268-يس ، 12
269-اسراء، 13
270-تكوير، 10
271-جاثيه ، 28
272-كافي ، ج 2، ص 288
273-تفسير الميزان
274-طور، 26