لطفا منتظر باشید ...
باب جمع التکسير
جمع التكسير
افعله افعل ثم فعله
و بعض ذى بكثره وضعا يفى
لفعل اسما صح عينا افعل
ان كان كالعناق و الذراع فى
و غير ما افعل فيه مطرد
و غالبا اغناهم فعلان
فى اسم مذكر رباعى بمد
و الزمه فى فعال او فعال
فعل لنحو احمر و حمرا
و فعل لاسم رباعى بمد
ما لم يضاعف فى الاعم ذو الالف
و نحو كبرى و لفعله فعل
فى نحو رام ذو اطراد فعله
فعلى لوصف كقتيل و زمن
لفعل اسما صح لاما فعله
و فعل لفاعل و فاعله
و مثله الفعال فيما ذكرا
فعل و فعله فعال لهما
و فعل ايضا له فعال
او يك مضعفا و مثل فعل
و فى فعيل وصف فاعل ورد
و شاع فى وصف على فعلانا
و مثله فعلانه و الزمه فى
و بفعول فعل نحو كبد
فى فعل اسما مطلق الفا و فعل
و شاع فى حوت و قاع مع ما
و فعلا اسما و فعيلا و فعل
و لكريم و بخيل فعلا
و ناب عنه افعلاء فى المعل
فواعل لفوعل و فاعل
و حائض و صاهل و فاعله
و بفعائل اجمعن فعاله
و بالفعالى و الفعالى جمعا
و اجعل فعالى لغير ذى نسب
و بفعالل و شبهه انطقا
من غير ما مضى و من خماسى
و الرابع الشبيه بالمزيد قد
و زائد العادى الرباعى احذفه ما
و السين و التا من كمستدع ازل
و الميم اولى من سواه بالبقا
و الياء لا الواو احذف ان جمعت ما
و خيروا فى زائدى سرندى
و كل ما ضاهاه كالعلندى
ثمت افعال جموع قله
كارجل و العكس جاء كالصفى
و للرباعى اسما ايضا يجعل
مد و تانيث و عد الاحرف
من الثلاثى اسما بافعال يرد
فى فعل كقولهم صردان
ثالث افعله عنهم اطرد
مصاحبى تضعيف او اعلال
و فعله جمعا بنقل يدرى
قد زيد قبل لام اعلالا فقد
و فعل جمعا لفعله عرف
و قد يجى ء جمعه على فعل
و شاع نحو كامل و كمله
و هالك و ميت به قمن
و الوضع فى فعل و فعل قلله
وصفين نحو عاذل و عاذله
و ذان فى المعل لاما ندرا
و قل فيما عينه اليا منهما
ما لم يكن فى لامه اعتلال
ذو التا و فعل مع فعل فاقبل
كذاك فى انثاه ايضا اطرد
او انثييه او على فعلانا
نحو طويل و طويله تفى
يخص غالبا كذاك يطرد
له و للفعال فعلان حصل
ضاهاهما و قل فى غيرهما
غير معل العين فعلان شمل
كذا لما ضاهاهما قد جعلا
لاما و مضعف و غير ذاك قل
و فاعلاء مع نحو كاهل
و شذ فى الفارس مع ما ماثله
و شبهه ذا تاء او مزاله
صحراء و العذراء و القيس اتبعا
جدد كالكرسى تتبع العرب
فى جمع ما فوق الثلاثه ارتقى
جرد الاخر انف بالقياس
يحذف دون ما به تم العدد
لم يك لينا اثره اللذ ختما
اذ ببنا الجمع بقاهما مخل
و الهمز و اليا مثله ان سبقا
كحيزبون فهو حكم حتما
و كل ما ضاهاه كالعلندى
و كل ما ضاهاه كالعلندى
