تأملى در مقاله «دروغ پردازان در حوزه حديث اهل سنّت»

دكتر نادعلى عاشورى تلوكى

در شماره هشتم مجله گران سنگ «علوم حديث»، مقاله اى تحت عنوان «دروغ پردازان در حوزه حديث اهل سنّت» از دوست گرامى و فاضل محترم، جناب آقاى محمد على رضايى اصفهانى به چاپ رسيد كه ضمن استفاده از مطالب آن، تذكر چند نكته را در تتميم و تهذيب آن، ضرورى دانستم. پيش از بيان اين نكات، ياد كرد اين مهم، بايسته است كه علاوه بر سابقه دوستى اين جانب با نگارنده آن مقال، تواضع و فروتنى مؤلف در پذيرش نقد ديگران و درخواست و تقاضاى ايشان در تذكر موارد احتمالى سهو و خطا1 و فراهم آوردن زمينه مناسب تضارب افكار از سوى مسئولان محترم فصلنامه علوم حديث، مهم ترين انگيزه حقير در بيان مطالب ذيل است (اميد آن كه در ارائه موارد زير، به صواب نزديك و به حق قرين باشيم!)

يك.

هر چند مؤلف محترم، به درستى «حديث تكذيب» را «معتبرترين احاديث شيعه و سنى… بلكه از اظهر مصاديق تواتر لفظى»2 دانسته اند كه در «كتابهاى معتبر شيعه و سنى نقل»3 گرديده است؛ اما در ارائه منبع يا منابعى براى آن، به جاى آن همه كتابهاى معتبر و دست اول شيعه و سنى ـ كه خود اظهار كرده اند ـ تنها به ذكر دو منبع، آن هم از قرن چهاردهم، يعنى «أضواء على السنة المحمدية»، تأليف استاد ابوريّه و «علم الحديث و دراية الحديث» استاد كاظم مدير شانه چى، بسنده كرده اند.

اگرچه اين كار، خود به خود، عيب محسوب نمى شود و اشكالى ندارد؛ اما براى يك مقاله تحقيقى، معرفى منابعى از قرن چهاردهم در اثبات يا تأييد مطلبى مربوط به پيامبر(ص)، يعنى آغازين سالهاى قرن اول هجرى، زيبنده نبوده چندان موجّه و مقبول به نظر نمى رسد.

بهتر آن بود كه بعد از عبارت «اين حديث را كتابهاى معتبر شيعه و سنى نقل كرده اند»4، در پاورقى به ذكر چند كتاب از آن همه كتابهاى مورد نظر، اشاره مى شد تا خواننده پژوهشگر بتواند از اين راهنمايى به تحقيق افزون ترى دست يازد.