لطفا منتظر باشید ...
زن و سهام ارث
درباره ارث زن مى توان گفت گرچه كمبود برخى از موارد سهام را امورى مانند تحميل هزينه زندگى او بر شوهر و نيز تحميل مهر بر همسر و اختصاص تحميل ديه بر عاقله مرد نه زن (يعنى زن هرگز مسؤول ديه خطايى برادر و برادرزاده و مانند آن نخواهد بود) به عهده مى گيرد، ليكن توضيح كوتاهى پيرامون اصل ارث زن وبرخى از اقسام آن در اين مبحث سودمند مى باشد. اولا معلوم باشد كه زن مانند شوهر همراه با تمام طبقات ارث، حضور حقوقى دارد و در تمامى مرابت طبقه بندى شده ارث زن شوهر متوفى مانند شوهر زن متوفاة حضور دارد. ثانيا سهم زن گاهى مساوى سهم مرد است و گاهى كمتر از آن و زمانى نيز بيشتر از سهم مرد قرار دارد، اين چنين نيست كه در تمام انحاء ارث سهم زن كمتر از سهم مرد باشد. مواردى كه زن همتاى مرد ارث مى برد و نه كمتر از آن، عبارت است از: 1 - پدر ومادر ميت: در صورتى كه ميت فرزند داشته باشد كه هركدام از ابوين سدس (يك ششم) مى برند و سهم پدر در خصوص فرض مزبور از مال فرزند، بيشتر از سهم مادر نيست. 2 - كلاله مادرى يعنى برادر وخواهر مادرى ميت كه به اندازه مساوى ارث مى برند نه با تفاوت، به طورى كه خواهر مادرى ميت معادل سهم برادر مادرى ميت ارث مى برد نه كمتر از آن و آيه12 - 11 سوره نساء دليل اين دو حكم است چنانكه وسائل الشيعه باب 3 و باب 8 از ابواب ميراث الاخوه والاجداد حكم كلاله را تعرض نموده است. واما مواردى كه زن كمتر از مرد ارث مى برد، مانند: دختر كه كمتر از پسر ارث مى برد و مانند كلاله پدرى و مادرى يعنى برادر و خواهر پدرى و مادرى ميت كه در اين صورت نيز زن يعنى خواهر ميت نصف سهم مرد يعنى برادر ميت كه داراى فرزند نباشند ونيز تفاوت ارث دختر و پسر و آيه 176 كه پايان سوره نساء است عهده دار بيان تفاوت ارث كلاله پدر ومادرى يا پدرى ميت مى باشد. (1) البته گاهى نقص ارث متوجه سهم كلاله پدرى مى شود در اين مورد سهم زن همچنان محفوظ است و سهم مرد محذوف و منحجوب مى باشد. ليكن هيچگاه نقص سهم متوجه كلاله امى نمى شود. (2) اما مواردى كه سهم زن بيش از سهم مرد مى باشد، مانند: موردى كه ميت غير از پدر و دختر وارث ديگر نداشته باشد كه در اينجا پدر سدس (يك ششم) مى برد ودختر بيش از آن. و مانند: موردى كه ميت داراى نوه باشد و فرزندهاى او در زمان حيات وى مرده باشد كه در اينجا نوه پسرى سهم پسر را مى برد ونوه دخترى سهم دختر را (نصيب من يتقرب بالميت) يعنى اگر نوه پسرى دختر باشد ونوه دخترى پسر باشد در اين حال آن دختر دو برابر اين پسر مى برد، گرچه منشا اين تفاوت همان تفاوت ارث دختر و پسر مى باشد، ليكن آنچه فعلا در تقسيم خارجى صورت مى پذيرد اين است كه زن دو برابر مرد ارث برده است، و در برخى از احاديث معصومين عليهماالسلام چنين آمده است: «بنت الابن اقرب من ابن البنت »، (3) يعنى دختر پسر از پسر دختر به ميت ومورث خود نزديكتر است. نكته قابل توجه آن كه گرچه خداوند تمام قوانين حقوقى را برابر حقوق فطرى تنظيم و تدوين فرموده است تا زمينه آثاره دفائن فطرى و شكوفايى گنجينه هاى درونى جامعه بشرى فراهم گردد، ليكن در پايان آيه ارث، دو اسم از اسماى حسناى الهى را يادآور مى شود كه هماهنگى نظام تشريع و تكوين را در خاطره ها احيا نمايد و آن اين است كه در پايان آيه 11 سوره نساء كه عهده دار برخى از ارث هاى متفاوت مى باشد، چنين فرموده است: ... ان الله كان عليما حكيما يعنى شما از علم و حكمت كافى برخوردار نيستيد تا راز تفاوت را كه در هسته مركزى عدل نهفته در آن جستجو كنيد، ليكن خداوند آگاه و حكيم است همه علل تساوى و عوامل تفاوت را جمع بندى نموده و بر مدار حكمت آنها را به صورت مواد معتدل حقوقى روانه مى فرمايد، تا مسائل درست و مانند آن از تفريط جاهليت كهن و از افراط جاهليت جديد و مدرن مصون بماند. قرآن كريم براى اهتمام به حق زن، هنگام تعيين سهام ارث، اول ارث زن را اصل و مبنا قرار داده و آن را مسلم دانسته و معيار ارث معرفى مى نمايد، آنگاه مى فرمايد: للذكر مثل حظ الانثيين، يعنى در موقع بيان سهم برادر، چنين نمى فرمايد كه خواهر نصف سهم برادر مى برد كه پارامتر اصلى، سهم برادر باشد، بلكه معيار واصل مفروض و مسلم را ارث خواهر كه دختر ميت است قرار مى دهد و سهم برادر كه پسر متوفا مى باشد دو برابر سهم خواهر مى داند تا اصل ارث زن قطعى و مفروغ عنه باشد.1- وسائل الشيعه، كتاب ارث، باب 3 از ابواب ميراث الاخوه والاجداد. 2- وسائل الشيعه، كتاب ارث، باب 3 از ابواب ميراث الاخوه والاجداد. 3- وسائل الشيعه، كتاب الارث، باب 7 از ابواب ميراث الابوين والاولاد.
