لطفا منتظر باشید ...
تصميمگيري از ديدگاه امام خميني(ره)
علي كريمزادهميبدي عضو هيأت علمي دانشگاه امام حسين(ع)چكيده
در اين مقاله پس از بيان تعاريفي از تصميمگيري در مديريت اسلامي به اركان تصميمگيري، شرايط تصميمگيري و نيز نوع شخصيت افراد در تصميمگيري آنها پرداخته شده است.در ادامه به انواع تصميمگيري از نظر صاحبنظران علم مديريت و به مقدماتي كه خواص در تصميمگيري لازم دارند، بهطور گذرا اشاره شده است. نظريه تكليف در تصميمگيري و رابطه تكليف و قدرت از نظر امام راحل(ره) از موضوعات بنيادي مقاله است.آن فرزانه سفركرده در تصميمگيريها بر اعتماد سه گانه ـ اعتماد به نفس، اعتماد به مردم و اعتماد به خداوند ـ تأكيد فرموده است. از جمله ويژگيهاي منحصر به فرد آن بزرگوار، قاطعيت، جرأت و ابتكار در تصميمگيري بود.
مقدمه
انسان موجودي مختار است. از اين رو پيوسته در برابر او راههاي مختلف و گوناگوني هست كه بايد در مورد «بهترين راه» تصميمگيري كند. انتخابي حتمي و لازم كه ناگزير بايد به آن دست زد؛ انتخابي كه سرنوشتساز است.زندگي انسانها همچون رودخانه است. رودخانه زندگي ما دائم در حال تغيير است و هدايت ما نيز بايد دائما تحوّل يابد.دنياي امروز همچون رودخانهاي متلاطم، دائما در حال تغيير است پس براي تصميمگيري در وضعيت امروز بايد بتوانيم با تغييرات محيط هماهنگ شويم.ما ميدانيم چگونه در رودخانهاي آرام و با حركات قابل پيشبيني، تصميم منطقي خطي بگيريم ولي نميدانيم چگونه در وضعيت متلاطم، پرچرخش و غيرعادي جريانها، مديريت كنيم. ما به استراتژي و تصميمگيري غيرمنطقي و غيرخطي و تاكتيكهاي متغير و تصادفي نياز داريم. به ديدگاهها و مهارتهايي در تصميمگيري نيازمنديم كه هم در نظم و هم در بينظمي، هم در ثبات و هم در بيثباتي كارايي داشته باشد.يكي از شيوههاي مؤثر در اين زمينه كه افزون بر افزايش توانمندي فردي ميتواند راهگشاي معضلات و هنگامههاي خطر باشد، الگوگيري از سبك و روش مديريت بزرگان، انديشمندان و مصلحان جوامع بشري است. در اين مقاله اين موضوع از ديدگاه بنيانگذار جمهوري اسلامي حضرت امام خميني(ره) بررسي ميشود.تعاريف تصميمگيري
«تصميمگيري، انتخاب يك راهحل از بين راهحلهاي مختلف است؛ يعني زماني كه چند راه حل پيش روي مدير يا رهبر است و وي با توجه به مجموع ملاحظات از بين آنها يك راه حل را انتخاب ميكند، تصميمگيري كرده است. بنابر اين وقتي فقط يك راه باشد و يا فرد به اتخاذ يك راهحل مجبور بشود، تصميمگيري وجود ندارد.»1تعريف تصميمگيري در مديريت اسلامي نيز همانند همين تعريف است:«تصميمگيري، اتخاذ نظري واحد از ميان تمام نظريات با تدبر و تعقل است كه به نتيجه مطلوب منجر شود.»2
اركان تصميمگيري
اركان تصميمگيري در چهار محور زير بررسي ميشود:1ـ امر يا آنچه در مورد آن تصميمگيري ميشود.2ـ تصميمگيرنده يعني فردي كه تصميم ميگيرد.3ـ زمان يعني در چه موقعيت زماني تصميمگيري صورت ميگيرد.4ـ مكان يعني وضعيت مكاني تصميمگيري چيست.شرايط تصميمگيري
هر تصميم، موجب اتخاذ تصميمات ديگري ميشود و تصميمات نامحدود و به هم پيوستهاي را به دنبال ميآورد. تصميمگيري در هر سازمان يا سيستم، دو بعد كوتاهمدت و درازمدت دارد:بعد كوتاهمدت براي دستيابي سريعتر به خواستههاي ضروري، رفع نيازهاي مهم و اوليه، ايجاد انگيزه و زمينه براي كار و... اتخاذ ميشود.بعد بلندمدت براي دستيابي به اهداف اساسي و استراتژيك، كه موجب تعالي و تكامل جامعه و انسان است، اتخاذ ميشود.«در هرگونه تصميمگيري شرايط زير را بايد درنظر گرفت:1ـ هنگام تصميمگيري همه جوانب درنظر گرفته شود تا يك تصميم بر تصميمات و اهداف ديگر سازمان تأثير منفي نگذارد. گاهي ممكن است يك تصميم در سازمان تحول و پيشرفت ايجاد كند ولي موجب عقبماندگي سازمان ديگري شود.2ـ تصميمهاي گرفته شده بايد آگاهانه، عادلانه، منطبق با آيين حق و حافظ مصالح كشور باشد. هيچ تصميمي براساس حدس و گمان اتخاذ نشود.3ـ تصميمهاي گرفته شده بايد مورد توجه و علاقه مردم باشد. در غير اين صورت براي انجام و تحقق آن همكاري نميكنند و حمايتهاي لازم را به همراه نخواهد داشت.»34ـ تصميم بايد در درجه اول منطبق با وضع موجود، ليكن تكاملدهنده آن باشد. تصميمي كه وضع موجود را يكسره به هم بريزد و بخواهد يكباره وضعيت جديدي ايجاد كند با شكست روبهرو ميشود. هرگونه تغيير بايد تدريجي باشد.5ـ بايد هنگام تصميمگيري، نتيجه تصميم و عملكردهاي قبلي درنظر گرفته شود.6ـ بايد هدفها و مأموريتهاي بلندمدت سازمان و جامعه درنظر گرفته شود.7ـ اصل انعطافپذيري تصميم بايد مراعات شود تا بتوان در موقعيتهاي مختلف، آن را به اجرا گذاشت.8ـ عوامل و اوضاع محيط طبيعي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي جامعه مد نظر باشد.9ـ تصميم بايد بهگونهاي باشد كه با عقايد و فرهنگ عمومي متضاد نباشد بلكه بايد به آداب و سنتهاي مردم احترام بگذارد.10ـ مهمترين مطلب، ميزان دانش، تخصص، توانايي و آمادگي پيروان براي تحقق تصميم موردنظر است. بايد درنظر گرفت كه آيا پيروان آمادگي و توانايي انجام كار موردنظر را دارند يا خير.
