بررسى شش واقعه كه در تعيين وفات پيامبر(ص) نقش دارند - تأملی در تاریخ وفات پیامبر(ص) نسخه متنی

بررسى شش واقعه كه در تعيين وفات پيامبر(ص) نقش دارند

واقعه اول

خارج شدن پيامبر(ص) براى حجة‏الوداع :

در اواخر ذى‏قعده سال دهم هجرى، پيامبر(ص) به اتفاق جمع زيادى از مسلمانان، براى انجام مراسم حج از مدينه خارج شدند، كه اين حج‏به «حجة‏الوداع‏» يا «حجة‏الاسلام‏» مشهور گشت. اما در مورد اين‏كه به طور دقيق، پيامبر(ص) در چه روزى و چندم ماه ذى‏قعده از مدينه خارج شدند، قول واحدى وجود ندارد. مشهورترين قول نزد اهل سنت آن است كه پيامبر(ص) پنج روز به‏جاى مانده از ذى‏قعده (پنج روز قبل از آغاز ذى‏حجه) از مدينه خارج شدند، كه اين روز را نيز بيشتر مورخان، روز «شنبه‏» دانسته‏اند، ^[3] و برخى ديگر آن را روز «پنج‏شنبه‏» ذكر كرده‏اند. ^[4] واقدى در اين‏باره مى‏گويد:

«پيامبر(ص) در روز شنبه، پنج روز به جاى مانده از ذى‏قعده، از مدينه خارج شدند.» ^[5] و سپس مى‏گويد: «و هذا الثبت عندنا». ^[6]

از سوى شيعه نيز، شيخ مفيد تاريخ خارج شدن پيامبر(ص) را پنج روز به جاى مانده از ذى‏قعده ذكر كرده است، ^[7] كه از اين جهت موافق قول مشهور اهل سنت است، ولى هيچ اشاره‏اى به اين‏كه به طور دقيق در چه روزى از هفته بود، نكرده است. اما در صحيحه معاوية‏بن عمار و حلبى از امام صادق(ع)، زمان خارج شدن پيامبر(ص) براى حجة‏الوداع، چهار روز مانده به ذى‏حجه بيان شده است، بدون اين‏كه روز آن مشخص شده باشد. ^[8]

قدر مسلم آن است كه روز خارج شدن پيامبر(ص) از مدينه براى حجة‏الوداع، روز جمعه نبوده است; به دليل اين‏كه رواياتى، از جمله روايت انس، بيان كننده اين مطلب مى‏باشند كه پيامبر(ص) نماز ظهر را در مدينه خواندند و سپس به قصد حج‏حركت كردند; ^[9] درحالى‏كه اگر روز جمعه مى‏بود، مى‏بايست نماز جمعه خوانده مى‏شد، نه نماز ظهر، بنابراين، آن روز يا شنبه بوده و يا پنج‏شنبه; چنان‏كه در رواياتى به اين دو روز اشاره شده است. از طرف ديگر، مشخص شدن روز عرفه نيز نقش مهمى در تعيين روز خارج شدن پيامبر(ص) دارد، ^[10] زيرا اگر روز عرفه، جمعه باشد، در نتيجه، اول ذى‏حجه پنج‏شنبه خواهد بود و پنج روز قبل از آن نيز روز شنبه است. پس بنابر نظريه مشهور اهل سنت، حتما بايد روز خارج شدن پيامبر(ص) را روز شنبه بدانيم، نه پنج‏شنبه; همان‏طور كه ابن‏كثير نيز به همين نتيجه رسيده است. ^[11]

اما از جانب شيعه چون به روز خاصى اشاره نشده است، بايد با توجه به نظريه آنان در ساير وقايع، روزى را براى خارج شدن پيامبر(ص) در نظر گرفت. درباره اين‏كه بنابر قول شيخ مفيد. تاريخ خارج شدن پيامبر(ص) پنج روز به جاى مانده از ذى‏قعده بوده، و در صحيحه عمار و حلبى، چهار روز به جاى مانده از آن، ذكر شده است، مى‏توان اختلاف اين دو قول را با توجه به ناقص يا كامل بودن ماه ذى‏قعده برطرف كرد.