عوامل استحكام روابط خانوادگي در قرآن كريم

عبدالكريم پاك نيا

خانواده به عنوان هسته اوليه و مهمترين كانون زندگي انسان، داراي اهميت ويژه اي در ساختن شخصيت اوست. چنانچه زن و مرد بتوانند براساس دستورات حياتبخش اسلام، اين هسته اوليه زندگي اجتماعي را سرشار از مهر و عطوفت و گرمي و شادابي نمايند سعادت دنيوي و اخروي خود و فرزندانشان را فراهم كرده اند.

دين مبين اسلام براي حفظ و زيباسازي و مهرورزي و استحكام بنيان خانواده اهميت خاصي قائل شده است. در مقاله حاضر نگاهي به عوامل استحكام روابط خانوادگي از منظر قرآن كريم و احاديث ائمه اطهار(ع) شده است. با هم مطلب را از نظر مي گذرانيم:

«و من ءايته ان خلق لكم من انفسكم ازوجا لتسكنوا اليها و جعل بينكم موده و رحمه ان في ذلك لايا ت لقوم يتفكرون؛ از نشانه هاي خداوند اين است كه براي شما از جنس خودتان همسراني آفريد تا بوسيله آنان آرامش و سكون يابيد و در ميان شما و همسرتان دوستي و مهرباني قرار داد. مطمئناً در اين امر براي اهل انديشه و تفكر، نشانه ها و عبرت هايي وجود دارد.» طبق اين بينش قرآني، خانواده نشانه اي از رحمت، عطوفت وحكمت اوست. و شايسته است صفات رحمت وجمال حضرت پروردگار در يك خانواده سالم خودنمايي كند و در محيط آن نشانه اي از عدالت، رحمت، علم و حكمت، خداوند و ساير صفات الهي در آن به نوعي نمايان گردد.

بنابراين بنيان خانواده كه مهم ترين عامل در ساختار شخصيت افراد و جلوه اي از رحمانيت پروردگار است بايد همواره همچون دژي مستحكم در برابر انحرافات، لغزش ها و آفات و آسيب هاي مهم اجتماعي تقويت گرديده و ارتباط اعضاي آن براساس رحمت، مودت بويژه رابطه قلبي و عاطفي ميان زن و شوهر استحكام يابد.

در اين فرصت برخي از عوامل استحكام و تقويت ارتباط اعضاي خانواده بويژه رابطه زوجين را بر اساس رهنمودهاي قرآني بررسي مي كنيم.

1- ايجاد فضاي عاطفي

آدمي از سويي ذاتاً شخصيت خود را دوست دارد و پيوسته تلاش مي كند كه بسوي اعتلا و ترقي شخصيت خويشتن گام بردارد و از سوي ديگر انسان كه از ماده انس اشتقاق يافته است به موانست و الفت شديداً نيازمند است. او دوست دارد بيشتر به سوي افرادي كه عزت نفس و شخصيتش را مورد توجه قرار مي دهند جذب شده و با آنان مانوس گردد. پس براي تحكيم روابط ميان اعضاي خانواده بايد با ايجاد فضايي عاطفي، با تقويت غريزه موانست و بهره گيري از حس حب ذات همراه با درك نيازها و خواسته هاي مشروع طرفين اقدام نمود از سياق آيات قرآن مي توان برخي از راهكارهاي ايجاد فضايي عاطفي و مهرآميز را بدست آورد.

الف - خطاب زيبا

نام هر كس براي او عزيز و دوست داشتني است و در ايجاد انس و الفت و تقويت ارتباط نقشي بسزا دارد. فرهنگ متعالي اسلام علاوه بر آموزش نام هاي نيك و سفارش به ترويج آن، كوشيده است تا مردم را در گفتگوها و خطاباتشان به سوي معاشرت نيكو و خطاب هاي احسن راهنمايي كند.

خداوند متعال در سوره حجرات از خطاب هاي زشت و نفرت انگيز نهي كرده و به مسلمانان يادآور مي شود كه همديگر را با نام نيك وخطاب مهرانگيز صدا كنند و از كلمات زشت و مستهجن و اهانت آميز در روابط فيمابين استفاده نكنند «ياايهاالذين ءامنوا لايسخر قوم من قوم عسي ان يكونوا خيرا منهم و لانساء من نساء عسي ان يكن خيرا منهن ولاتلمزوا انفسكم و لاتنابزوا بالالقب بئس الاسم الفسوق بعدالايمن؛ اي اهل ايمان! گروهي از شما گروه ديگر را مورد تمسخر قرار ندهد شايد آن مسخره شدگان بهتر از اين مسخره كنندگان باشند وزنان هم شايسته نيست زنان ديگر را مورد تمسخر قرار دهند شايد آنان بهتر از اينان باشند. ]اي مومنان![ و يكديگر را مورد طعن و عيبجويي قرار ندهيد و با القاب زشت و ناپسند يكديگر را خطاب نكنيد چه زشت است كه بعد ازايمان از نام هاي بد وناروا استفاده كنيد.»

براساس اين راهكار قرآني، زن و شوهر و ساير اعضاي خانواده براي تقويت ارتباط خود بايد از بهترين و دوست داشتني ترين القاب و اسامي بهره گيرند و صفا و صميميت را در فضاي خانواده حاكم سازند. حضرت محمد (صلي الله عليه و آله) در اين رابطه به خانواده هاي مسلمان يادآور مي شود كه: سه چيز دوستي و محبت را در ميان دو مسلمان تقويت مي كند و صفا و صميميت را در ميان آنان حاكم مي سازد.

1- هنگام ملاقات با خوشرويي و چهره اي گشاده برخورد كند.

2- براي برادر مسلمان خود جا باز كند و براي نشستن او جايي شايسته نشان دهد.

3- به بهترين نامي كه دوست دارد او را صدا بزند. رسول اكرم (صلي الله عليه و آله) هنگامي كه همسران خود را مورد خطاب قرار مي داد از بهترين نام ها و دوست داشتني ترين اسامي بهره مي گرفت.

ب - گفتگوهاي مهرآميز

ارتباط كلامي با عبارات عاطفي و دلنشين مي تواند روابط زوجين را تقويت نموده و موجب پايداري بنيان خانواده گردد. اين شيوه كارآمد تربيتي نه تنها براي استحكام روابط خانوادگي و ايجاد فضاي عاطفي مناسب است بلكه در تربيت فرزندان نيز تاثير دارد. خداوند متعال در سوره قصص با نقل قصه يك بانوي وارسته به گفتگوي دلنشين و محبت آميز او با همسرش پرداخته و مي فرمايد «و قالت امرات فرعون قرت عين لي ولك لا تقتلوه عسي ان ينفعنا او نتخذه ولدًا؛ همسر فرعون ]درمورد طفلي كه از دريا گرفته بودند[ به همسرش گرفت، اين نوزاد نور چشم من و توست او را نكشيد شايد براي ما سودي داشته باشد يا اينكه او را به عنوان فرزند خود بپذيريم. اين بانوي شايسته با گفتگوي دلنشين و استدلال متين خود خانواده اش را از يك بحران نجات داده و همسرش را از قتل يك كودك بي گناه بازداشت.

امام علي(عليه السلام) در اين رابطه مي فرمايد: زيبا و دلنشين سخن بگوئيد تا پاسخ هاي زيبا و دلنشين بشنويد. بدون ترديد موجودات عالم بويژه اقشار مختلف مردم در هر سن و طبقه اي كه هستند از همه چيز بيشتر به مهر و محبت نياز دارند. خطاب هاي دلنشين و گفتگوهاي ملاطفت آميز و دلربا، روح و جسم انسان را نوازش داده و مخاطب را تحت تأثير شديد عاطفي قرار مي دهد. بعضي از عبارات چنان جذاب و دوست داشتني است كه هرگز تا آخر عمر فراموش نمي شود.

رسول گرامي اسلام اين حقيقت را اين گونه بيان فرمود: مردي كه به همسرش بگويد من تو را دوست دارم اين سخن هرگز از دل آن زن بيرون نمي رود.

چه زيباست كه زن و شوهري كه مي خواهند سالها با همديگر زندگي مشترك داشته باشند گفتگوهاي خود را براساس عشق و علاقه و محبت تنظيم كنند زبان خود را به نيكو سخن گفتن عادت دهند انديشه هاي زيباگويي را در اذهان خود بپرورند رعايت ادب، عفت كلام، اجتناب از كلمات اهانت آميز و همراه با مسخره و تحقير، موجب افزايش مهر و محبت در فضاي خانواده خواهدشد. حضرت علي(عليه السلام) مي فرمايد: زبان خود را به سخنان ملايم، لطيف، دلنشين و سلام كردن به ديگران عادت بده تا دوستانت فراوان و دشمنانت اندك گردند.

بنابراين كلمات و عباراتي كه روزانه در ميان زوجين مطرح مي شود ممكن است تأثير بسزايي در تقويت و استحكام روابط مشترك آنان داشته باشد و يا خداي ناكرده به فروپاشي اركان يك خانواده بينجامد.

ج- سلام كردن

از ويژگي هاي فرهنگ متعالي اسلام سلام كردن مسلمانان به همديگر است. سلام با صدايي رسا، واضح، و با آهنگي جذاب موجب تقويت بنيان خانواده و فراگير شدن فضاي عاطفي در ميان اعضاي آن خواهد بود. سلام كردن به اعضاي خانواده كينه را از بين مي برد، روحيه ها را شكوفا مي كند و دل ها را به هم مأنوس و نزديك مي گرداند و نوعي ابراز محبت و اظهار علاقه به طرف مقابل مي باشد. خداوند متعال مي فرمايد «فاذا دخلتم بيوتاً فسلموا علي انفسكم تحيه من عندالله مبا ركه طيبه كذلك يبين الله لكم الأيت لعلكم تعقلون؛ هرگاه به خانه اي وارد مي شويد ]اگر كسي هم در آنجا نباشد[ بر خودتان سلام كنيد سلام خوش آمدي است مبارك و پاكيزه از جانب خدا، پروردگار متعال اينگونه آيات خود را بر شما آشكار مي كند تا درمورد آنان به تفكر و انديشه بپردازيد.» و در سوره ابراهيم مي فرمايد: «تحيتهم فيها سلام؛ تحيت اهل بهشت با سلام است.» آغاز ارتباط اهل بهشت و خوش آمد و انس شان با همديگر با سلام و تحيت شروع مي شود.

در تفسير اين آيه كريمه حضرت باقر(عليه السلام) فرموده اند: هرگاه مردي به خانه اش وارد مي شود و كسي در آنجا باشد به او يا به آن ها سلام كند و اگر كسي نباشد بايد بگويد: «السلام علينا من عند ربنا؛ سلام بر ما از جانب پروردگار ما كه اين سلام تحيتي است مبارك و پاك از جانب خدا.» در اين رابطه رهنمود حكيمانه اي نيز از پيشواي ششم شيعيان حضرت صادق(عليه السلام) نقل شده است آن حضرت مي فرمايد: وقتي كه مردي از بيرون به خانه مي رود به اعضاي خانواده بويژه همسرش سلام كند.

د- مشورت

مشورت كردن يكي از شيوه هاي پسنديده قرآني است. اين عمل موجب مي شود تا انسان از افكار ديگران استفاده نموده و از انديشه ها و افكار جديدي كه خود به آن نرسيده بهره گيرد.

عقلها مر عقل را ياري دهد/ مشورت ادراك و هشياري دهد خداوند متعال در قرآن سوره اي را به همين نام اختصاص داده و بارها به مشورت با اهل فن سفارش نموده است. از جمله در سوره آل عمران مي فرمايد: «و شاورهم في الامر؛ در كارهاي خود با آنان مشورت كن!» و درمورد امور خانه و خانواده مشورت با همسر در حوزه خانواده از امور پسنديده و عقلاني بشمار مي آيد. در روايتي آمده است كه پيامبر(صلي الله عليه وآله) فرمود: با زنانتان در امور مربوط به دخترانتان مشورت كنيد. رايزني با همسر وفرزندان در امور خانواده علاوه بر حكمت فوق نشانه علاقه و احترام به افكار ديگران، تلطيف فضاي خانواده و در تقويت ارتباطات خانوادگي كاملا مؤثر است.

قرآن كريم از تبادل افكار فرعون با همسر خود خبر داده و پذيرفته شدن رأي همسر فرعون را در آن جلسه نقل مي كند كه رأي مشورتي او به نجات جان يك پيامبري انجاميد. خداوند در اين رابطه مي فرمايد: «وقالت امرات فرعون قرت عين لي ولك لاتقتلوه عسي ان ينفعنا او نتخذه ولدا؛همسر فرعون گفت: اين كودك نور چشم من و توست او را نكشيد شايد به ما سودمند باشد يا او را به فرزندي بپذيريم. و در سوره بقره به مشورت زن و شوهر در مورد چگونگي رفتار با كودك شيرخواره اشاره كرده و مي فرمايد: «فان ارادا فصالا عن تراض منهما و تشاور فلاجناح عليهما؛ اگر آن دو با مشورت و رضايت يكديگر بخواهند كودك را زودتر از شير بازگيرند گناهي بر آنها نيست. و در سوره شوري مي فرمايد: «وامرهم شوري بينهم» اهل ايمان با همديگر مشورت مي كنند و چه زيباست كه زن و شوهر مسلمان كارهاي خود را براساس مشورت انجام دهند. و به اين ترتيب در تحكيم روابط و نظام خانواده تلاش نمايند.

و- هديه دادن

ابراز علاقه و محبت زن و شوهر به همديگر راههاي مختلفي دارد كه يكي از زيباترين روش هاي آن هديه دادن به يكديگر است. قرآن در مواردي از اين شيوه مهرآور سخن گفته است و گاهي به آن ترغيب مي كند. و از هديه مناسب از سوي مردان به همسراني كه مي خواهند از آنان جدا شوند هديه در حج تمتع به درگاه ربوبي كه در جلب محبت تاثير فراوان دارد. رسول خدا در روايتي مي فرمايد: مردي كه داخل بازار شود و تحفه اي را خريده و به خانواده اش برساند ثوابش معادل با عمل كسي است كه نياز گروهي از مستمندان را رفع كرده باشد.

انساني كه هديه اي را دريافت مي كند بي اختيار مهر و محبت هديه دهنده را در دل خود احساس مي كند. اين نكته در روابط زناشوئي از اهميت ويژه برخوردار است. امام باقر(عليه السلام) در اين رابطه فرمود: به يكديگر هديه دهيد كه هديه غبار كينه ها را از دل مي زدايد و عداوت و دشمني و روابط تيره را به دوستي و مهرباني بدل مي سازد.

2- عفو و گذشت

هر زن و شوهري طبعا در زندگي خود دچار خطاها و لغزش هايي مي شوند چرا كه انسان جايزالخطا است و به غير از چهارده معصوم(عليهم السلام) كسي را نمي توان مصون از اشتباه و لغزش دانست. به همين جهت قرآن كريم مي فرمايد: «وليعفوا وليصفحوا الا تحبون ان يغفرالله لكم و الله غفور رحيم؛ آنان شايسته است عفو كنند و از لغزش هاي ديگران چشم بپوشند آيا دوست نمي داريد كه خداوند نيز شما را عفو كند البته كه خدا آمرزنده و مهربان است.» يكي از علل مهم اختلافات خانوادگي عدم تحمل و كم صبري زن و شوهر نسبت به يكديگر است اين بگومگوها معمولا در اول زندگي بيشتر است و هر قدر كه زن و مرد بيشتر همديگر را مي شناسند و درك مي كنند و عفو و اغماض به خرج مي دهند تدريجا نزاع ها فروكش كرده و جاي خود را به مهر و صفا و گذشت مي دهد. امام صادق(عليه السلام) فرمود: هر انسان مسلماني كه خشمگين شود و با وجود فوران شعله غضب و توانائي بر اعمال آن، خشم خود را فرو برد خداوند در روز قيامت دل او را سرشار از رضايت و خشنودي خود خواهد نمود.

آري بهترين و زيباترين روش در تقويت بنيان خانواده توسل به عفو و گذشت و بردباري در مقابل خطاهاي اعضاي خانواده بويژه زن و شوهر نسبت به همديگر است. رسول خدا(صلي الله عليه و آله) فرمود: عفو و گذشت را از عادات روزمره خود قرار دهيد زيرا كه عفو موجب عزت و سربلندي هر بنده اي است پس عفو كنيد تا خداوند شما را عزيز و بلندمرتبه گرداند. زنان و مردان مسلمان نه تنها از خطاهاي خود نسبت به همديگر عفو مي كنند بلكه از ترشروئي و نگاه هاي تند نسبت به همديگر اجتناب مي ورزند. پيامبر(صلي الله عليه و آله) فرمود: حق زن بر شوهرش اين است كه او را گرسنه نگذارد، بدنش را بپوشاند و هرگز با او با بدخلقي و ترشروئي و چهره اي گرفته برخورد ننمايد.

3- خدمت به خانواده

تأمين نيازهاي خانواده از جمله وظائف مرد است او با اين عمل خود علاوه بر ايفاي نقش خود در مديريت خانه، رضايت خداوند و همسرش را جلب مي كند و در تقويت پيوند زناشويي گام برمي دارد. در آيات قرآن اين عمل پسنديده از شيوه هاي مردان خدا و پيامبران الهي محسوب مي شود. در داستان سفر حضرت موسي به همراه خانواده اش به ناحيه مصر، قرآن مي فرمايد: «فقال لاهله امكثوا اني ءانست نارا لعلي ءاتيكم منها بقبس او اجد علي النار هدي؛ موسي به خانواده اش گفت: اندكي مكث كنيد كه من آتشي مي بينم شايد شعله اي از آنرا براي شما بياورم يا بوسيله اين آتش راه را پيدا كنم.

خدمت به خانواده و ياري رساندن به كدبانوي خانه دلها را به هم نزديك مي كند نيازهاي زندگي را برطرف ساخته و به فرزندان نيز درس عشق و محبت و خدمتگزاري مي آموزد. چرا كه انجام كارهاي منزل تنها به عهده بانوان نيست بلكه همكاري، مساعدت و ياري شوهر را مي طلبد. امام باقر (عليه السلام) فرمود: حضرت فاطمه (عليها السلام) همسر بزرگوار علي (عليه السلام) خانه داري مي كرد، خمير كردن، نظافت منزل از جمله كارهاي او بود و علي (عليه السلام) نيز بيشتر به كارهاي بيروني منزل مانند آوردن هيزم و تأمين مواد خوراكي اقدام مي نمود. روزي رسول خدا (صلي الله عليه و آله) به منزل آنان وارد شد و مشاهده كرد كه اين زن و شوهر نمونه با كمك همديگر با آسياب دستي آرد مي كنند. پيامبر فرمود: كداميك خسته تريد علي(عليه السلام) فرمود: فاطمه خسته تر است. پيامبر به او فرمود: دخترم برخيز! من كار تو را انجام دهم. فاطمه (عليهاالسلام) برخاست و پيامبر (صلي الله عليه و آله) خود علي (عليه السلام) را در آرد كردن گندم ياري نمود. از نمونه هاي بارز خدمت به خانواده كه از وظايف شرعي مرد نيز محسوب مي شود تأمين مخارج خانواده از راه حلال است. تهيه درآمد حلال و گسترش سفره هاي پاكيزه و غذاهاي لذتبخش از جانب مدير خانواده از عوامل كارآمدي است كه در استحكام خانواده اثر دارد. امام باقر (عليه السلام) فرمود: هر كس در دنيا به دنبال كسب روزي حلال برود و قصدش اين باشد كه به ديگران نيازمند و محتاج نگردد و مخارج زن و فرزندش را تأمين نمايد و به همسايه ها و هم نوعان مستمند و بي بضاعت خود ياري رساند در روز قيامت با سيمايي نوراني مانند مهتاب شب چهارده خداوند را ملاقات خواهد كرد.

امام رضا(عليه السلام) نيز در مورد خدمتگزاري كه همواره در انديشه خدمت به خانواده اش و كسب درآمد حلال بوده و در اين راه از هيچ كوششي فروگذاري نمي كند مي فرمايد: كسي كه با تكيه به فضل و عنايت خداوند بدنبال بدست آوردن روزي حلال است از رزمنده اي كه در راه خداوند متعال جهاد مي كند پاداش افزونتري دارد.

اين عامل مؤثر در تقويت اركان خانواده يكي از شيوه هاي قرآني و مورد توجه پيامبران و بندگان صالح پروردگار بوده است. در اين رابطه به پاداش بزرگي كه زنان در مقابل خدمت به همسرانشان دريافت مي كنند نيز اشاره مي كنيم: امام باقر(عليه السلام) فرمود: هر زني كه شوهرش را با شربت آبي سيراب سازد برتر از عبادت يك سال است كه در آن سال روزها را روزه بدارد و در شبهايش نماز بخواند.

4- سفر هاي خانوادگي

اعضاي خانواده كه معمولاً در منزل تنها هستند بويژه در عصر ما كه زندگي هاي شهري و ماشيني موجب شده افراد در خانه ها بمانند و كمتر به بيرون رفتن نياز پيدا مي كنند رفتن به سفرهاي زيارتي، صله ارحام و تفريحي به همراه خانواده از جمله ضروريات زندگي محسوب مي شود. اين امر آثار و بركات تربيتي و اخلاقي و آموزشي فراواني به همراه دارد.

شكوفا شدن روحيه تعاون و همياري در ميان اعضاي خانواده، كسب تجربه بويژه براي فرزندان، مشاهده اعجازانگيز و شگفت آور آثار طبيعي و معرفت بيشتر به قدرت الهي، ديدار بستگان و خويشاوندان، بدست آوردن پاداش هاي معنوي و از همه مهم تر تأليف قلوب و انس بيشتر اعضاي خانواده با همديگر از جمله ره آوردهاي سفرهاي خانوادگي است كه در استحكام پيوستگي اعضاي خانواده مؤثر است. قرآن كريم نيز در لابلاي آيات آسماني خود به سفرهاي خانوادگي اشاره دارد. سفر حضرت ابراهيم به همراه خانواده به سرزمين وحي و كعبه معظمه، مسافرت حضرت موسي به همراه همسرش صفورا از مدائن به مصر، سفر خانوادگي حضرت يعقوب از كنعان به سوي مركز حكومت يوسف(عليه السلام) نمونه هائي از سفرهاي خانوادگي است. در سيره اهل بيت (عليهم السلام) نيز از اين گونه موارد زياد گزارش شده است. آري سفرهاي خانوادگي فرح بخش، مسرت آور، و موجب سعادت و رفاه و تقويت بنيان خانواده است و اگر در مواردي مرد به تنهايي مسافرت كند شايسته است كه سوغات سفر را فراموش ننمايد. پيامبر اكرم (صلي الله عليه وآ له) فرمود: هر گاه مردي به تنهايي مسافرت كند وقتي به جمع خانواده اش برمي گردد حتماً براي آنان سوغاتي و هديه نو و تازه اي بياورد هر چند كم ارزش باشد. اساساً قرآن كريم به گردش و سفر اهميت ويژه اي قائل است و در آيات متعددي انسان ها را به سير و سفر فراخوانده و عبرت گيري از سرنوشت اقوام ديگر را يادآور مي شود. و مسافرت با خانواده علاوه بر آثار و منافع فراوان عبرت گرفتن براي اعضاي خانواده نيز به همراه دارد.

5- مصالحه و مدارا

درزندگي مشترك ميان زن و شوهر اگر مصالحه و مدارا حكمفرما نباشد بدون ترديد نظام خانواده از هم گسيخته خواهد شد.

صائب مي گويد:

هر فردي نسبت به خودش عادات و رفتارهاي ويژه دارد و همچنين سليقه و افكار و انديشه هاي زن و شوهر ممكن است با هم متفاوت باشد. اگر يكي از زوجين براساس غرور و خودخواهي بخواهد سليقه و انديشه هاي فردي خود را برديگري تحميل كند مطمئنا راه بجايي نخواهد بود. اختلاف والدين با فرزندان نيز همين گونه است كه نمي توان عادات متفاوت و انديشه هاي گوناگون را با زور و اجبار و تهديد به جدايي و امثال اين شيوه ها از ميان برداشت. براي ارتباط بيشتر وتعميق روابط زن و شوهر بهترين شيوه اي كه قرآن پيشنهاد مي كند صلح و سازش و مدارا است. قرآن در اين زمينه مي فرمايد:«و ان امراه خافت من بعلها نشوزا او اعراضاً فلا جناح عليهما ان يصلحا ان يصلحا بينهما صلحا والصلح خير و احضرت الانفس الشح و ان تحسنوا و تتقوا فان الله كان بما تعملون خبيرا» 32 اگر زني از ناسازگاري و رويگرداني شوهرش بيم داشته باشد مانعي ندارد كه با هم صلح و سازش كنند زن يا مرد با چشم پوشي از پاره اي حقوق خود با همسرش مدارا كند و مصالحه و مدارا بهترين راه زندگي است. اگر نفس هاي خودخواه طبق غريزه حب ذات دراين گونه موارد از صلح و صرف نظر كردن از حقوق خودبخل مي ورزند و اگر به نيكي و پرهيزگاري روي آوريد و به خاطر خدا صلح و سازش كنيد)خداوند به اعمال شما آگاه است. ]و مي داند كه چه بهره هاي سودمندي درانتظار شما وخانواده تان مي باشد.

[ كوتاه آمدن در مسائل خانوادگي مانند خطاي همسر و فرزندان و يا حساس نشدن درمقابل عادات و سليقه هاي ناموزون اعضاي خانواده،سعادت دنيا و آخرت و عزت و سربلندي در پي دارد و بنيان خانواده را از تزلزل و سستي باز مي دارد كه خداوند در توصيف انسان هاي مومن مي فرمايد: آنان خشم خود را فرو مي برند و از لغزش هاي مردم عفو مي كنند و خداوند نيكوكاران را دوست دارد. 33 علي (عليه السلام) فرمود: درهرحال با همسرت مدارا كن و با او به شيوه اي نيكو رفتارنما تا زندگي با صفا و آرامي داشته باشي! 34 6- تأثير رفتارهاي زن برخي از عوامل استحكام بنيان خانواده را مي توان در رفتار و برخوردهاي بانوان مسلمان جستجو كرد. آنان اگر وظايف خود را به نحو شايسته اي انجام دهند و در رعايت حقوق شوهران خود كمال تلاش را به عمل آورند بخش عظيمي از مشكلات خانواده ها حل خواهد شد. ما در اينجا چند مورد از وظايف زنان را در ارتباط با همسرانشان از زبان وحي مرور مي كنيم.

الف- اطاعت از همسر

مديريت خانواده بر عهده مرد است و آنان طبق فطرت و قانون الهي وظيفه هدايت و راهنمائي ساير اعضاي خانواده را برعهده دارند. خداوند متعال در آيات متعددي اين حقيقت را يادآور شده و به زنان مسلمان سفارش كرده است كه از شوهران خود كه مديرخانواده هستند، اطاعت كنند. در سوره بقره مي فرمايد: «للرجال عليهن درجه؛ مردان بر زنان برتري دارند.» و در سوره نساء مي فرمايد: «الرجال قومون علي النساء بما فضل الله بعضهم علي بعض و بما انفقوا من امولهم فالصا لحا ت قا نتا ت؛مردان سرپرست زنان هستند و اين به جهت برخي برتري هائيست كه خداوند (براي حفظ نظام جامعه) به بعضي نسبت به برخي ديگر قرار داده است و نيز به خاطر انفاق برخي از اموالشان در مورد زنانشان مي باشد و زنان صالح و شايسته نيز آنهائي هستند كه مطيع بوده و تواضع دارند. براساس اين رهنمود اطاعت زنان از شوهران خود- البته در مواردي كه معصيت خدا نباشد- مي تواند پيوند زناشويي را محكمتر و به قوام خانواده ياري كند. پيامبر فرمود: بهترين زنان شما زني است كه فرزند به دنيا بياورد مهربان و پاكدامن باشد در ميان خانواده اش عزيز و نسبت به شوهرش خاضع و فروتن باشد.

ب- حفظ عفت و حريم خانواده

پاسداري از حريم خانواده بر زن و مرد لازم است. داشتن عفت و حجاب نيز بر هر دو ضروري است. قرآن مي فرمايد: به مردان مؤمن بگو چشمان خود را از نامحرم فرو بندند و دامن خود را از گناه باز دارند... و به زنان مؤمن نيز بگو چشمان خود را از نگاه هاي هوس آلود بازگيرند و دامن خود را از گناه حفظ كنند و زينت هاي خود را در مقابل نامحرمان نمايان نسازند.

اما حفظ عفت و رعايت حجاب در مورد زنان ويژگي هاي خاصي دارد كه شايسته است آنان براي پاسداري از حريم خانواده ها حتماً در پوشش حجاب و عفاف باشند. از منظر آيات وحي حفظ حجاب براي زنان آنچنان اهميت دارد كه حتي نوع پوشش، آهنگ صدا، آرايش هاي او و نكات ريز ديگري نيز به صراحت در قرآن آمده است.

امام صادق (عليه السلام) فرمود: بهترين زنان شما آن زني است كه چون با همسرش خلوت كند زره حيا را از خود دور سازد و چون از خلوت شوهرش بيرون آيد زره حيا را بر تن كند و حجاب و عفت خود را كه نشانه حياي اوست كاملا رعايت نمايد. رسول خدا(صلي الله عليه و آله) در مورد بانوان شايسته صفاتي را برشمرده كه از جمله آنها آرايش براي همسر و پوشش كامل از ديگران است.

ج- جلب رضايت شوهر

براي گرم كردن روابط خانواده يك بانوي مسلمان مي تواند علاوه بر موارد فوق رضايت مرد را كه مدير خانواده محسوب مي شود جلب كند و ناراحتي هاي او را رفع نموده و به اين ترتيب در مقابل مشكلات و سختي هايي كه مرد در بيرون منزل با آنها دست به گريبان است كدورت و تيرگي هايش را از دل او بزدايد. مردي به پيامبر(صلي الله عليه و آله) عرضه داشت. يا رسول الله! من همسري دارم كه هرگاه وارد خانه مي شوم به استقبالم مي آيد و چون مي خواهم از منزل بيرون روم مرا بدرقه مي كند. هرگاه اندوهگين شوم از من دلجويي مي كند و دلداريم مي دهد. پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) فرمود: خداوند در روي زمين كارگزاراني دارد و اين زن يكي از آنهاست براي او نصف پاداش شهيد مي باشد.»