ابعاد تقوى در نهج البلاغه - از پارسایان برایم بگو نسخه متنی

ابعاد تقوى در نهج البلاغه

موضوع بحث ما 'ابعاد تقوى در نهج البلاغه' [ خلاصه سخنرانى حجه الاسلام والمسلمين سيد جمال الدين دين پرور در دومين كنگره بين المللى نهج البلاغه- تهران. ] است. مساله تقوى يكى از واژه هايى است كه تقريبا بيش از كلمه هاى ديگر در نهج البلاغه به كار رفته است. اگر نهج البلاغه را به ده قسمت تقسيم كنيم، حداقل يك قسمت آن درباره ى تقوى،مفهوم تقوى، اوصاف تقوى و صفات متقين بحث شده است، كه در اين مقاله به بخش كوتاهى از آن مى پردازيم.

آنچه از شنيدن كلمه تقوى در برخورد اول به نظر مى آيد و يا لااقل بعضى به نظرشان مى آيد، انزوا و گوشه گيرى و ترك دنيا و بريدن از فعاليت هاى اجتماعى و سياسى و اقتصادى است. البته در تداعى اين مفهوم، فرهنگ استعمارى و طاغوتى نقش بسزا داشته و احيانا اسلام ناشناسان نادان نيز به اين انحراف فكرى دامن زده اند و براى اينكه روح حركت و عيان عليه طاغوتها در جوامع اسلامى را بكشند، مفاهيم وعبارات سازنده و حركت آفرين را تحريف كرده و به گونه اى ناصحيح معرفى مى كردند. در حاليكه وقتى به متون اصيل اسلام و من جمله نهج البلاغه باز مى گرديم، مى بينيم كه سرشار از مفاهيم زنده و سازنده است و در همه ى ابعاد زندگى مردم، نقش آفرين است و مى تواند آنها را بسازد. موضوع تقوى نيز از اين قبيل است.

اينك در چند قسمت به بررسى ابعاد تقوى مى پردازيم تا گسترش اين مفهوم و اثر عملى آن را در جامعه، سياست و اجتماع ببينيم. در مقدمه قسمتى از نهج البلاغه، اميرالمومنين على "ع" در موقعيت خاصى از تقوى سخن به
ميان آورده است كه خود، نكته مهمى است. درست برخلاف تصور آنها كه مفاهيم اسلامى را جدا از يكديگر مطالعه مى كنند ومخصوصا مساله تقوى را مثلا از سياست و جنگ جدا مى دانند، در اينجا مى بينيم اميرالمومينن چه كسانى را در چه موقعيتى وصيت به تقوى مى كند، آيا احيانا آن دسته از اصحاب و افرادى را كه در گوشه ى مسجد و جدا از امر سياست و ساير شوون جامعه بودند، سفارش به تقوى مى كند يا خير؟ اين امر نشان دهنده ى وجود يك رابطه ى ارگانيك بين همه مفاهيم اسلامى است و تقوى، جنگ، اقتصاد و اخلاق و مانند آنها حلقه هاى زنجيرى هستند كه در مجموع، يك جامعه ى ايده آل انسانى را مى سازند. در اين خطبه مى خوانيم:

و لعمرى ما على من قتال من خالف الحق و خابط الغى من ادهان و لا ايهان فاتقوا الله عباد الله و فروا الى الله من الله. [ نهج البلاغه خطبه 24. ]

امام "ع" در جبهه جنگ داخلى عليه منافقين، و نيز در مبارزه و نبرد با دشمنان خارجى مى فرمايد:

به جان خود سوگند، در نبرد با مخالفين حق و كسانى كه راه باطل و انحراف را مى روند و نصيحت و ارشاد در آنان موثر نمى افتد و آهن سرد وجودشان را نرم نمى كند،. و با آنهايى كه عليه حكومت اسلامى تصميم به مبارزه گرفته اند و مبارزه مسلحانه و قهرآميز را برنامه ى خويش قرار داده اند، هيچ گونه مسامحه و سستى نشان نمى دهم.

ملاحظه كنيد كه امام در چنين موقعيت حساسى، خطاب به مسلمانان مى فرمايد: رسالتى كه به دوش شما رزمندگان گذارده شده، تقوا و پرهيزگارى است، كه مفهوم تقوى را خود امام عليه السلام در سخنانش بيان مى فرمايد: