« مهدويت از ديدگاه قرآن »

آيةالله محمد هادى معرفت

بيش از يكصد آيه از قرآن كريم به مصلح كل حضرت بقية الله ارواحنا فداه تفسير و تأويل شده است، كه علامه بزرگوار، ملا محمد باقر مجلسى در دائرة المعارف بزرگ شيعه « بحارالانوار » 70 آيه را به استناد احاديث وارده از اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام در پيرامون ظهور يكتا بازمانده از حجت هاى حضرت حديث نقل كرده است.1 و برخى از بزرگان كتابهائى را در اين رابطه به رشته تحرير در آورده اند كه از آن جمله است:

1 - المحجة فيما نزل فى القائم الحجة (عليه السلام )

شامل 120 آيه از آيات تفسير شده به ظهور حضرت مهدى ارواحنا فداه به استناد احاديث وارده از معصومين علهيم السلام.2

2 - المهدى فى القرآن

شامل 110 آيه از آيات تأويل شده به ظهور حضرت مهدى عليه السلام به استناد احاديث وارده از طريق شيعه و سني. 3

3 - موعود قرآن ترجمه فارسى « المهدى فى القرآن »

4 - سيماى امام زمان (عليه السلام ) در آينه قرآن

شامل بيش از 140 آيه از آيات قرآن كريم كه روايات فريقين (شيعه و سني) به ظهور قبله موعود و كعبه مقصود تفسير شده است.4

در ايو ما نجا به نقل چند آيه در اين رابطه بسنده مى كنيم:

1 - « و نريد ان نمن على الذين استضعفوا فى الارض و نجعلهم ائمة و نجعلهم الوارثين».

«و ما اراده كرده ايم به آنانكه در روى زمين به ضعف كشيده شده اند منت نهاده، آنها را پيشوايان وارثان زمين قرار دهيم.» 5

طبق روايات بى شمارى اين آيه در حق مصلح جهان حضرت بقية الله ارواح العالمين له الفداه نازل شده كه در آخرالزمان قيام كرده، بساط ننگين ظلم و بيدادگرى را درهم خواهد پيچيد و پرچم عدالت را در سرتاسر جهان به اهتزاز در خواهد آورد. و به تكتازى فرعونيان خاتمه خواهد داد.6

2 - « بقية الله خير لكم ان كنتم مؤمنين ».

يعني:« بازمانده خدا بهتر است براى شما، اگر مؤمن باشيد». 7

مطابق روايات فراواني، هنگامى كه حضرت بقية الله ارواحنا فداه ظهور مى كند پشت خود را به ديوار كعبه تكيه داده، نخستين چيزى كه به زبان مى آورد، اين آيه شريفه است، آنگاه همه آنها كه درآنجاگرد آمده اند با عنوان « السلام عليك يا بقية الله »به پيشگاه آن حضرت عرض ادب مى كنند.8

3 - «هوالله ارسل رسوله بالهدى و دين الحق ليظهر على الدين كله و لو كره المشركون».

يعني:« او خدائى است كه پيامبرش را با هدايت و دين حق برانگيخت تا آن را بر همه اديان پيروز بگرداند. اگر چه مشركان نخواهند».9

پيشواى ششم شيعيان در تفسير اين آيه فرمود: مهدى ما ظهور مى كند و دين مقدس اسلام را بر همه اديان پيروز مى گرداند، اگر چه دشمنان راضى نباشند. كه منظور از اين پيروزي، سيطره نظامى و پيروزى ظاهرى است و گرنه از نظر دليل و برهان، اسلام در هر زمانى بر همه اديان غلبه داشت. و مكتبهائى كه ريشه آسمانى دارد ( چه مسيحيت و كليميت ) چون از يك سو تحريف شده، و از سوى ديگر به هنگام تشريع از طرف خداوند متعال به عنوان برنامه موقت تشريع شده بود، پاسخگوى نيازمنديهاى قرون بعدى نبودند، از اين رهگذر از نخستين روز ظهور اسلام، دليل و منطق اسلام بر همه اديان پيروز بود ولى غلبه ظاهرى آن با هنگام ظهور آن يكتا بازمانده از حجتهاى پروردگار تحقق خواهد يافت.10

4- « اعلمو ان الله يحيى الارض بعد موتها قد بينا لكم الايات لعلكم تعقلون ».

يعني:« بدانيد كه خدا زمين را پس از مرگ آن زنده مى سازد به راستى نشانه هاى - قدرت - خدا را براى شما بيان كرديم. باشد كه عقل خود را بكار بنديد». 11

پيشواى پنجم شيعيان مى فرمايد: مهدى ما قيام مى كند و به وسيله گسترش عدالت در سراسر گيتي، جهان را زنده مى كند، پس از آنكه در زير كابوس ظلم و ستم مرده باشد.12

پيشواى هفتم حضرت موسى بن جعفر عليه السلام نيز در تفسير اين آيه فرمود خداوند زمين را به وسيله عدل و داد زنده مى كند، نه بارش باران.13

آرى اگر جامعه اى در زير فشار ظلم و ستم باشد جامعه مرده است و تنها موقعى زنده مى شود كه ظلم و ستم از آن جامعه رخت بربندد و نعمت عدالت در آن جامعه گسترش يابد. از اينجاست كه اميرالمؤمنان على عليه السلام عدالت را زيربناى زندگى مردم دانسته مى فرمايد:« العدل قوام الرعية ».

5 - « و اشرقت الارض بنور ربها ».

يعني:« زمين به نور پروردگارش منور گرديد».14

امام رضا عليه السلام در تأويل اين آيه مى فرمايد:او چهارمين فرزند من، پسر بهترين كنيزان است كه زمين را از هر جور و ستمى پاكيزه مى كند. مردم در ولادت او دچار ترديد مى شوند. او را غيبتى طولانى است چون ظاهر شود زمين را با نور پروردگارش روشن مى گردد.15

6 - « قل ارايتم ان اصبح ماؤكم غوراً فمن يأتيكم بماء معين ».

يعني: «بگو اگر ببينيد كه آب شما فروكش مى كند، چه كسى براى شما آب گوارا باز آورد».16

همه موجودات زنده از آب آفريده شده و قوام آنها با آب است ولى منظور از آب گوارائى كه در آيه فوق مطرح شده، مقام ولايت كبراى حضرت صاحب الزمان ارواحنا فداه است كه پس از دوران فروكش (غيبت) يكبار ديگر به فرمان خدا ظاهر شده، تشنگان دانش و فضيلت، و شيفتگان تقوى و عدالت را، از آبشخور اقيانوس بيكران آب حيات و معادن حكمت، سيراب فرموده، به سعادت دنيا و آخرت نائل مى گرداند. به دليل نقش حياتى حضور امام عليه السلام در زندگى توده ها، قرآن كريم وجود اقدس امام عليه السلام را آب گوارا تعبير نموده است.

على بن جعفر از برادر بزگوارش امام موسى بن جعفر عليه السلام، از تفسير اين آيه مى پرسد، امام عليه السلام مى فرمايد: «‌هنگامى كه امامتان از ديدگان شما ناپديد شود و نتوانيد او را ببينيد چه خواهيد كرد ».17

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله خطاب به عمار مى فرمايد: اى عمار!

خداوند با من عهد كرده كه از تبار حسين عليه السلام 9 امام پديد مى آيد كه نهمين آنها از ديدگان ناپديد مى شود و اين است معناى آيه شريفه « قل ارايتم ان اصبح ماؤكم غوراً »، براى او يك غيبت طولانى است كه گروهى از عقيده خود برمى گردند و گروهى بر آن ثابت مى مانند و چون آخرالزمان فرا برسد، او ظاهر مى شود و دنيا را پر از عدل و داد كند. چنانكه از جور و ستم پرشده است».18

7 - « هدى للمتقين الذين يؤمنون بالغيب ».

يعني:«هدايت است براى پرهيزكاران كه به غيب ايمان آوردند».19

طبق احاديث فراوانى منظور از غيب در اين آيه امام غائب عليه السلام است: امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه مى فرمايد:« پرهيزگاران » شيعيان على بن ابى طالب عليه السلام هستند و اما « غيب » پس آن حجت غائب است.20

جابربن عبدالله انصارى در ضمن يك روايت طولانى كه از 12 پيشواى معصوم و قائم آنها بحث كرده، از رسول اكرم صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه فرمود: خوشا به حال آنانكه در زمان غيبت او شكيبائى پيشه كنند و بر محبت آنها استوار بمانند، كه آنها را خداوند متعال در آيه « الذين يؤمنون بالغيب » ستوده است.21

8 - « و لقد كتبنا فى الزبور من بعد الذكر ان الارض يرثها عبادى الصالحون ».

يعني:« گذشته از ذكر- تورات - در زبور نيز نوشتيم كه به راستى زمين را بندگان شايسته ام به ارث مى برند».22

از امام باقر و امام صادق عليهما السلام روايت شده كه منظور از بندگان صالح در آيه شريفه، حضرت قائم ( ارواحنا فداه ) و ياران او مى باشد.23

جالب توجه اينكه متن اين بشارت در زبور فعلى موجود است.

طبق وعده قطعى خدا در همه كتابهاى آسماني، روزى بندگان صالح خدا وارث زمين خواهند شد، و پرچم توحيد را در سراسر كره خاكى به اهتزاز در خواهند آورد.

ديگر از ظلم و ستم و تبعيض و تجاوز و حق كشى نشانى نخواهد بود. روح صفا و صميميت و برادرى و برابرى بر تمام دلها حكومت خواهد كرد. به اميد آن روز.

9 - « وله اسلم من فى السموات و من فى الارض طوعاً و كرهاً ».

يعني:« هركه در آسمانها و زمين است خواه و ناخواه - تسليم او شده - بر او اسلام آورده اند».24

امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه فرمود: هنگامى كه قائم (عليه السلام ) قيام كند، نقطه اى در روى زمين نمى ماند جز اينكه به يكتائى خدا و رسالت حضرت پيامبر( صلى الله عليه و آله ) گواهى مى دهند. 25

ابن بكير مى گويد: از ابوالحسن (عليه السلام) در مورد آيه « وله اسلم »‌پرسيدم، فرمود: در حق قائم (عليه السلام ) نازل شده است، هنگاميكه ظاهر شود اسلام را بر يهود، نصاري، صابئين، ملحدين، مرتدين، و كافرين شرق و غرب، عرضه مى كند هر كس( پس از شناخت حقانيت اسلام ) از روى رغبت اسلام آورد، او را به نماز و زكات و ديگر وظائف اسلامى امر مى فرمايد. و هر كس نپذيرد گردن مى زند تا در شرق و غرب جهان احدى جز موحد باقى نباشد. 26

10 - « وعدالله الذين امنوا منكم و عملوا الصالحات ليستخلفنهم فى الارض، كما استخلف الذين من قبلهم و ليمكنن لهم دينهم الذى ارتضى لهم و ليبدلنهم من بعد خوفهم امنا ».

يعني:« خداوند انها را كه از شما ايمان آورده، و عمل شايسته انجام داده اند، وعده داده است كه در روى زمين جانشين سازد، چنانكه پيشينيان را جانشين ساخت. و آنان را از دينى كه براى آنها پسنديده، متمكن سازد. و آنها را پس از خوف و وحشت به امنيت برگرداند».27

امام صادق عليه السلام در تفسير آيه فوق فرمود: درباره قائم (عليه السلام) و ياران او نازل شده است.28

امام زين العابدين عليه السلام آيه شريفه را تلاوت كرده فرمود: به خدا سوگند مقصود از آنها شيعيان ما اهل بيت است. خداوند آنها را به دست مردى از ما كه «مهدى » اين امت است جانشين قرار مى دهد و متمكن مى سازد و به امنيت مى رساند.29

نظير اين روايت از امام باقر و امام صادق عليهما السلام نيز نقل شده است.30

1 بحارالانوار ، ج 51 ، ص 44 - 64 .

2تأليف : محدث بزرگوار ، سيد هاشم بحرانى ، متوفى 1107 يا 1109 هـ.

3 تأليف : سيد صادق شيرازى .

4 نگارش : على اكبر مهدى پور .

5 قصص : 5 .

6 تفسير برهان ، ج 3 ، ص 220 و ينابيع المودة ، ص 450 و بحار، ج 51 ، ص 54 .

7 هود : 86

8 نور الابصار ، ص 172 .

9 صف : 8

10 بحارالانوار ، ج 51 ، ص 60 ، المحجة ، ص 227 و ينابيع المودة ، ص 508 .

11 حديد : 17 .

12 تفسير برهان ، ج 4 ، ص 291 .

13 همان مدرك .

14زمر : 69 .

15 ينابيع المودة ، ص 448

16 ملك : 30 .

17 كمال الدين ، ص 360 و غيبت نعمانى ، ص 92

18تفسير برهان ، ج 4 ، ص 366

19 بقره : 2 و 3 .

20 بحارالانوار ، ج 51 ، ص 52 و كمال الدين ، ص 340 .

21 المحجة ، ص 17 .

22 انبياء : 105 .

23 عقدالدرر ، ص 217 ، مجمع البيان ، ج 7 ، ص 66 و بحارالانوار ، ج 51 ، ص 47 .

24 آل عمران : 83 .

25 تفسير عياشى ، ج 1 ، ص 183 و ينابيع المودة ، ص 506 .

26 همان مدرك .

27 نو ر : 55.

28 غيبت نعمانى ، ص 126 .

29 تفسير عياشى ، ج 3 ، ص 136 .

30 مجمع البيان ، ج 7 ، ص 152

سايت منجى