دوّم راه هاى اجراى نظم و قانون - الگوهای رفتاری امام علی(ع) و نظارت ملی نسخه متنی

دوّم راه هاى اجراى نظم و قانون

مقدمه

دانستيم كه زندگى اجتماعى ضرورى است،

و سلامت و كمال آن در رشد و سلامت انسان نقش تعيين كننده اى دارد.

و راه اصلاح جوامع بشرى را در اجراى نظم و قانون و رعايت حقوق فرد و جامعه نيز شناختيم،

بنابر اين ممكن است سؤال شود:

1 چه بايد كرد تا نظم و قانون حكم فرما شود؟

2 مقررات اجتماعى را چگونه بايد پياده كرد؟

3 حقوق فرد و جامعه را چگونه بايد رعايت كرد؟

در پاسخ سئوالات ياد شده بايد گفت كه:

بايد راه هاى اجراى قانون و نظم اجتماعى را شناخت و در تحقّق آنها تلاش كرد!

اگر راه هاى صحيح اجراى نظم و قانون را بشناسيم و در جوامع بشرى بكار گيريم، جامعه ما اصلاح شده و راه سلامت و كمال را خواهيم پيمود.

در اينجا به برخى از آن راه ها اشاره مى گردد:

1 حكومت و برقرارى دولت در جوامع بشرى

امام على عليه السلام نسبت به ضرورت حكومت فرمود:

وَإِنَّهُ لاَ بُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ اءَمِيرٍ بَرٍّ اءَوْ فَاجِرٍ يَعْمَلُ فِي إِمْرَتِهِ الْمُؤْمِنُ، وَيَسْتَمْتِعُ فِيهَا الْكَافِرُ، وَيُبَلِّغُ اللّهُ فِيهَا الاَْجَلَ، وَيُجْمَعُ بِهِ الْفَيْءُ، وَيُقَاتَلُ بِهِ الْعَدُوُّ، وَ تَاءْمَنُ بِهِ السُّبُلُ

(همانا مردم به حكومت و رهبرى نياز مُبرم دارند، خواه نيكوكار باشد يا بدكار، تا مؤمنان در سايه حكومت و برقرارى نظم اجتماعى به كار مفيد خويش سرگرم شوند و كافران نيز از زندگى بهرمند گردند. بايد حكومت وجود داشته باشد تا مردم زندگى عادى خود را تداوم بخشند. تا ماليات هاى كشور جمع آورى گردد و با دشمنان مهاجم پيكار شود و امنيّت در جادّه هاى كشور حكم فرما باشد.)(135)

2 آداب و رسوم ارزشمند اجتماعى

عمل به برخى از آداب و رسوم ارزشمند اجتماعى مايه برقرارى نظم و قانون در جوامع بشرى است.

وَلاَ تَنْقُضْ سُنَّةً صَالِحَةً عَمِلَ بِهَا صُدُورُ هذِهِ الاُْمَّةِ، وَاجْتَمَعَتْ بِهَا الاُْلْفَةُ، وَصَلَحَتْ عَلَيْهَا الرَّعِيَّةُ

(اى مالك! آداب و رسوم پسنديده اى را كه پيشوايان اين امّت به آن عمل كرده اند و ملّت اسلام با آن انس و الفت گرفته است و امور مردم به وسيله آنها اصلاح مى گردد، به نابودى نكشان.)(136)

3 حقوق و مقررّات كامل الهى

امام على عليه السلام در معرّفى حقوق قرمود:

وَاءَعْظَمُ مَا افْتَرَضَ سُبْحَانَهُ مِنْ تِلكَ الْحُقُوقِ حَقُّ الْوَالِي عَلَى الرَّعِيَّةِ، وَ حَقُّ الرَّعِيَّةِ عَلَى الْوَالِي، فَرِيضَةٌ فَرَضَهَا اللّهُ سُبْحَانَهُ لِكُلٍّ عَلَى كُلٍّ، فَجَعَلَهَا نِظَاما لاُِلْفَتِهِمْ، وَعِزّا لِدِينِهِمْ.

(از ميان حقوق الهى، بزرگترين حقّى كه واجب شده است، حق حكومت و رهبر اسلامى بر مردم و حق مردم بر حكومت و رهبر است، اين فريضه ارزشمند را بر هركدام از زمامداران و رعايا قرار داده است، زيرا رعايت حقوق حكومت و مردم مايه الفت و پيوستگى آنان با يكديگر و عزّت و نيرومندى دينشان مى باشد.)(137)

4 ارتش اسلامى و نيروهاى نظامى كشور

حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود:

فَالْجُنُودُ، بِإِذْنِ اللّهِ، حُصُونُ الرَّعِيَّةِ، وَزَيْنُ الْوُلاَ ةِ، وَعِزُّ الدِّينِ، وَسُبُلُ الاَْمْنِ، وَلَيْسَ تَقُومُ الرَّعِيَّةُ إِلا بِهِمْ.

(ارتش اسلام به اذن پروردگار حافظ و پناهگاه مردم و زينت زمامداران و عزّت و شوكت دين و راه هاى برقرارى امنيّت جامعه اند كه حيات و بقاء مردم يك كشور به آنها بستگى كامل دارد.)(138)

5 دخالت و نظارت مردم

درست است كه حكومت و آداب و رسوم پسنديده و حقوق كامل الهى و ارتش اسلامى از عوامل اجراى قانون و نظم اجتماعى به شمار مى آيند،

امّا همه آنها به نوعى با عامل مردمى و اصل «دخالت و نظارت مردم» ارتباط دارند.

اگر مردم دخالت و نظارت لازم را نداشته باشند عوامل ياد شده نمى توانند در اجراى قانون و برقرارى نظم موفّق شوند؛

بنابر اين بازسازى حكومت و اصلاح زمامداران با دخالت و حضور و مراقبت مردم تحقّق مى پذيرد، كه فرمود:

فَلَيْسَتْ تَصْلُحُ الرَّعِيَّةُ إِلا بِصَلاَ حِ الْوُلاَةِ، وَلاَ تَصْلُحُ الْوُلاَةُ إِلا بِاسْتِقَامَةِ الرَّعِيَّةِ

(پس مردم بدون اصلاح زمامداران اصلاح نمى گردند و زمامداران نيز اصلاح نمى شوند جز با درستى و استقامت مردم يك جامعه.)(139)