پيش درآمدي برضرورت نگرش به نقش قرآن درپيشگيري ازجرايم و مفاسداجتماعي

جوادنعيمي

قرآن كريم ,معجزه جاودانه ي پيامبرگرامي اسلام (ص ),كتابي است فراتراززمان ومكان ,سرچشمه همه روشني هاست .آبشار عظيم پاكي وصفاست .قرآن مجيد,سفره گسترده ي نعمت هاي الهي ودرياي مواج وسرشارازدرومرواريدوگوهر معناست .

قرآن ,رمزارتباط ميان خلق وخالق است .گنجينه گرانبهاي حكمت ودانش وعرفان واخلاق واحكام است .قرآن ,بهاردلهاو طراوت بخش جان هاست .صحيفه نوراست ومائده الهي .قرآن , كتاب زندگاني است وبنابراين شناختن ومانوس شدن وخواندن و عمل كردن به آن ضروري به نظرمي رسد.

رهبران آسماني ,روي آوردن به قرآن وخواندن آن راهمواره سفارش كرده اند.رسول خدا(ص )فرموده اند: بهترين اعمال آدمي ,خواندن قرآن است كه اورابه همه چيزهدايت مي كند. ايشان همچنين تاكيدفرموده اندكه : نيكوترين عبادت وبندگي , خواندن قرآن كريم است ,تاآدمي سخن معبودرابشناسدوحق آن رادرك كند.

همچنين پيامبراسلام (ص )قرآن راشفاي دردهاي دروني و بروني مردم دانسته وخاطرنشان مي سازندكه : هركس بدان متوسل شود,ازحوادث مصون مي ماندوازرنج هانجات مي يابدو كژي وتيرگي وناراحتي بدوروي نمي نمايد. وبازفرموده اند: هر كس قرآن بخواندوبدان عمل كند,خداونداورابه نوري مي پوشاندكه ازنورآفتاب درخانه هاي دنياروشن تر است .

اصولاكلمه قرآن ماخوذاز قرا و اقرا به معناي خواندن است .پس قرآن يعني كتابي خواندني .كتابي كه دربردارنده سيماي پروردگاروبزرگترين آموزگارزندگي بندگان اوست .اين كتاب بزرگ آسماني شامل اسرارهستي ودربردارنده معارف ومطالبي است كه انسان رابراي بهترزيستن به آن هانياز مبرم دارد.قرآن كريم ,اين مجموعه گران قدر,همچون باغستان پر گلي است كه هركس مي تواندبه اندازه درك وتوان ونيازخويش از آن بهره برگيرد.چه آن كه دراين كلام آسماني ,به همه نكات ضروري ازروش هاي تربيت نفس وتهذيب اخلاق ,تاتنويرافكارو زمينه هاي رشداجتماعي وتكامل انساني پرداخته شده است وبه همين جهت براي خواندن دقيق آن ,پاداش هاوثواب هاي فراواني درنظرگرفته شده امابديهي است كه تنهاخواندن قرآن نمي تواند آن گونه كه عمل به مفاهيم آن كارسازاست ,موثرومطلوب باشد.

ما,منكرتاثيرات قرآن درجان ودل ها,حتي باخواندن آيات آن نيستيم ,امامي خواهيم بگوييم كه بهره كامل ووافي هنگامي از قرآن كريم ,عايدمان مي شودكه پس ازخواندن ,درآن تدبيرنماييم , به مفاهيم ومحتواي عميقش بينديشيم وآموخته هاي خودراكه از منبع وحي به دست آورده ايم ,درحوزه ي عمل موردبهره برداري قراردهيم .

اين جاست كه مي بينم همراه وهمزمان باهمه تاكيدهايي كه براي خواندن قرآن به منزله ي مقدمه فهم آن شده است ,بر اهميت درك ودريافت معناوعمل به محتواي كلام خدانيز سفارش موكدشده است .مثلاپيامبراكرم (ص )مي فرمايند: بهترين مردم كسي است كه هرگاه برپشت اسب ياشترنشسته ويا پياده راه مي رود,قرآن رابراي فهميدن بخواندوعملش خالص و براي خداباشدتاهنگامي كه اجلش فرارسد. ودرجايي ديگر فرموده اند: مثل مومني كه قرآن بخواندوبفهمدوعمل كند,مانند ترنجي است كه طعم خوب وبوي فرح بخشي داشته باشد.مومني كه قرآن بخواندوعمل نكند,مانندميوه اي تلخ است ومنافقي كه قرآن بخواند,به حنظل وزهري بدبووكشنده مي ماند.

هنگامي كه قرآن كريم به عنوان قانون اساسي زندگي مورد توجه وعمل قراربگيرد,ريشه همه مفاسدوجرم هاي فردي و اجتماعي خواهدخشكيد,نابساماني هاسامان خواهدگرفت و جامعه اي پويا,فرهيخته وارجمندشكل خواهدگرفت .

عناصروعواملي كه قرآن كريم براي پيشگيري ازجرم هاو مفاسد,به آن هااشاره مي كندبسيارند,بدان گونه كه حتي شمارش فهرست گونه اي آن هادراين مجال اندك به درستي مقدورنخواهد بود.امابه عنوان پيش درآمدي براي توجه يافتن به اين مساله مهم وايجادانگيزه براي كاروتحقيق دراين راستا,پاره اي ازآن هارابه طورفشرده برمي شماريم .

به طوري كلي ,همه كارهايي كه موجب فسادعقل ومال وغلبه انحراف هاي فكري وعقيدتي مي شودوآسايش همگاني راسلب كرده ومانعي درراه تكامل فردوجامعه به شمارمي روند,همه اموري پست وپليدهستندكه براي رهايي ازخطرات آن هاودوري ازگمراهي هابايستي ازآن هادوري كرد.في المثل وجودغرايز گوناگوني همچون حب ذات ,حب مال ,شهوت وماننداين هاكه در نهادآدمي نهفته است وبايدبه جاوبه اندازه ازآن هااستفاده شود, هرگاه ازكنترل آدمي خارج شوندولجام گسيخته گردند,به ايجاد فساددرفردوجامعه منتهي مي شود.اين است كه قرآن كريم بر حفظ عفت وپاكدامني وتسلط برهواهاي نفساني واستفاده مشروع ازغرايزتاكيدمي ورزدودرزمينه غريزه جنسي ,براهميت ازدواج وعفت ورزيدن وپوشش زنان ونيزبرمنع مردان از چشم چراني وهوسبازي وبرخورداري همگان ازتقواوتوصيه به ازدواج موقت درشرايط خاص ,تاكيدكرده وزمينه هاي پيشگيري از بخشي ازمفاسدرافراهم مي آورد.

بحث نظارت همگاني ياسفارش برمساله مهم امربه معروف ونهي ازمنكر,يكي ديگرازراهكارهاي مقابله بازشتي هاوتاييدو تشويق خوبي هاست .نزديك شدن هرچه بيشتربه خداوند, خودسازي وترغيب ديگران به والايي هاومنع آنان ازتباهي هارا مي توان ازآثاركلي اين مساله دانست .

درزمينه اقتصاد,قرآن مجيدهشدارمي دهدكه مال اندوزان و پول داران ,ازتراكم وتكاثراموال عمومي كه درواقع بايدبگونه اي سالم درشريان هاي اقتصادي جامعه درگردش باشد,خودداري كنند.همچنين ,كتاب آسماني ما,انسان هاراازخوردن مال يكديگر به ناحق ,بازمي دارد,بررعايت كيل وميزان وعدم كم فروشي و گران فروشي وپرهيزازرباخواري تاكيدمي ورزد.نسبت به تسلط زراندوزان وغارتگران هشدارمي دهدوبراهميت قرض الحسنه و انفاق درراه خدابه گونه اي شايسته اشاره مي كند.قرآن مجيد درباره انفاق مي گويد:

مثل آنان كه اموال شان رادرراه خشنودي خداوند,باكمال اطمينان خاطرانفاق مي كنند,مانندزمين شايسته ومرتفعي است كه چون باران بسياربرآن ببارد,ثمره وحاصلي دوچندان دهدواگر باران بسيارنبارد,ازباران هاي كم ,استفاده كندوبازثمر دهد...

درهمين زمينه ,باتاكيدبرپرداخت خمس وزكات وساير بخشش هاورسيدگي به وضع محرومان جامعه ,گام مثبتي در جهت فقرزدايي كه زمينه سازيكي ازعظيم ترين مفاسداجتماعي است برمي دارد.همچنين تقبيح رشوه خواري واتلاف بي جهت اموال ومراقبت ازاموال يتيمان ,مواردديگري هستندكه مي توانند مفاسدراكاهش دهند.

درقرآن كريم ,آيات زيادوگوناگوني وجودداردكه به مسايلي ازاين قبيل سفارش شده است :

ترك حرام ها,دوري ازكارهاي شبهه ناك ,غيبت نكردن از مسلمانان ,پرهيزازسخن چيني وتهمت وفاش كردن اسرار ديگران ,دوري ازطعنه زدن وسرزنش كردن مردمان ,اجتناب از گناهان ,نهي ازگفتاربي عمل ورياكاري وكينه توزي وغرورو خودخواهي ,پرهيزازتجاوزوتعدي به حقوق ديگران وقتل نفس وارتداد,ترك خودخواهي واستبداد,دوري ازانحرافات جنسي , نداشتن تكبروپيمان شكني وياس ونااميدي ,اعراض ازلغوو بيهوده كاري ,تحريم خودكشي ,نهي ازكشتن كودكان ,شهادت ندادن به ناحق ,پرهيزازصحبت كردن درگوشي درحضورديگران , عدم پيروي ازهواهاي نفساني وايجادشبهه وفريب دادن مردم , مخلوط نكردن حق وباطل ,نهي ازخودستايي ,دوري جستن از قمارومسكرات و...

بديهي است كه اگرافرادجامعه تلاش ورزندكه گردآنچه شمرده شدنچرخندوازهمه ي اين ناشايسته هاوماننداين هاروي بگردانندومتقابلابه جنبه هاي مثبتي كه قرآن كريم بدان هااشاره كرده بگروند,يقينامفاسدفردي واجتماعي به شدت كاهش يافته و به صفرمي رسد.

مي دانيم كه دربرابرآنچه برشمرديم ,قرآن كريم ازمسايلي همچون وفاي به عهد,اتحادوهمبستگي ,اعتدال وميانه روي , نيكي به پدرومادروهمسايگان ,چشم پوشي ازلغزش هاي ديگران ,داشتن حسن خلق ,برخورداري ازتقوا,بردباري ومتانت , تعظيم شعائر,توكل ,توبه ,تواضع ,جهادبانفس ,قاطعيت در اجراي حدودالهي ,عدالت اجتماعي وماننداين هاسخن به ميان آورده .روشن است كه هرگاه افرادجامعه ,خودرابه اين زينت ها بيارايندوزيورعمل به مفاهيم وحقايق قرآن عظيم راباعث سعادت وافتخارخويش بدانند,چه كمك شايسته اي به فردو اجتماع كرده اند.همچنان كه اگرهركسي به تنهايي درمقام اصلاح خويش برآيد,جامعه به صلاح درخواهدآمد.

بانگاه وتاملي دوباره براين مقدمه ,به خوبي درمي يابيم كه قرآن ,بزرگترين وبرترين دستورالعمل هارابراي اجراي طرح گسترده ي مبارزه باجرايم ومفاسد,صادركرده است ,امااين منشورمقدس ,آن گاه كارآيي خودراآشكارمي سازدكه ما,به عنوان پيروان اين كتاب آسماني ,انسي دايمي ,قرائتي ژرف وفهمي عميق ازآن پيداكنيم وبدون هيچ درنگ ومجامله اي ,به كاربرد عملي راهكارهاي ارزشمندقرآني اقدام نماييم ,تاسعادت دنياو آخرت رادريابيم وبه شايستگي زندگي كنيم .

آري ,به گفته علامه اقبال لاهوري :

به اميدآن كه انديشه وران وخردمندان ,درتبيين حقايق قرآن كريم براساس تفاسيرمعصومين صلوات الله عليهم اجمعين به ويژه درزمينه هاي جامعه شناختي ومبارزه بافقروفسادوتبعيض بكوشندوآرزوكه همگان به دامان پرمهرودرياي موج گسترقرآن بياويزندوباعمل به مفاهيم والاي آن ,شايستگي خودرادرپيروي ازآن ,به اثبات برسانندودراين راه امدادهاي الهي توشه ي راه همگان باد.

منابع :

داير ± المعارف قرآن كريم ,حسين عمادزاده

پيام قرآن ,راهنماي فعاليت هاي مربيان تربيتي ,امورتربيتي وزارت آموزش و پرورش

برنامه ي ايمان آورده ها,علي غفوري

هنرتعبيردرقرآن ,حسين ميرزاخاني