تربيت علوى - تربیت علوی نسخه متنی

حوزه و دانشگاه _شماره 28

تربيت علوى

سيدجواد حسنى

على(ع) نمونه كامل انسان الهى، الگوى تربيتى اسلام و تبلور عينى تفكر توحيدى است. انسان والايى كه از كودكى در محضر پيامبر اكرم(ص) رشد كرد، در مكتب او پرورش يافت و در پرتو ابعاد روحى و مكارم اخلاقى والاى ايشان و در سايه فرهنگ قرآنى شخصيتش شكل گرفت. او كه حافظ قرآن، قرآن ناطق و مفسر راستين آن است، احاطه‏اش به معارف الهى چنان است كه تنها او مى‏تواند بگويد: «لَوْ كُشِفَ الغطاءُ ما ازددتُ يقينا؛ حتى اگر همه پرده‏ها كنار رود، ذره‏اى به يقين من افزوده نمى‏شود». (جوادى آملى، حكمت نظرى و عملى در نهج‏البلاغه، ص107).

در نهج‏البلاغه و در كلام امام على(ع) كه همه‏چيز رنگ و بوى الهى دارد، طبعا روشها، ابزارها، مواد، مراحل، عوامل و اهداف تربيت نيز خداگونه و به منظور تكامل انسان، تصفيه روح، رهايى از بندگى غيرخدا و مبارزه با نفس امّاره است. در اين مكتب بدترين دشمن انسان نفس هواخواه و سركش وى است كه او را به تباهى و نافرمانى فرا مى‏خواند: «اَعْدى عَدُّوكَ نَفْسُكَ التّى بَين جَنْبِيْك...» (رزمجو، دريچه‏اى گشوده بر آفتاب، ص 185).

از نظر آن حضرت، دنيا محل تربيت و گذرگاه تكامل است: «يَابْنَ آدَمَ خَلَقْتُ الاَْشْياءَ لاَِجْلِكَ وَ خَلَقْتُكَ لاَِجْلِى...؛ همه چيز براى انسان آفريده شده است و انسان براى خدا» (مطهرى، سيرى در نهج‏البلاغه، ص276)، چنانكه بازگشت او نيز به سوى خداست: «وَلِلّهِ مُلْكُ السَّمَواتِ وَ الاَْرْضِ وَ مَا بَيْنَهُمَا وَ اِلَيْهِ الْمَصِيرُ...» (مائده، آيه 18). در نظام تربيتى

...

عضو پژوهشكده حوزه و دانشگاه

نهج‏البلاغه دست‏يابى به سعادت و خوشبختى، تنها در سايه شناخت خداوند، فرمانبردارى از دستورهاى او و پيمودن راه انبياى الهى ممكن است. در اين ديدگاه، انسان عضوى فعال، مستقل، مفيد و محترم از پيكره اجتماع بشرى است كه بايد شريك غم‏ها و شادى‏هاى جامعه باشد. پيامبر اكرم(ص) فرموده است: «مَثَلُ المُؤمِنِينَ فِى تَوادِّهِمْ وَ تَراحُمِهِمْ وَ تَعَاطُفِهِمْ، مِثْلَ الجَسَدِ اِذَا اشْتَكى عَنْهُ عُضْوٌ تَداعى لَهُ سائِرُ الْجَسَدِ بِالسَّهَرِ وَ الحُمّى» (السيوطى، الجامع الصغير فى احاديث البشير والنذير، ج2، ص145).

(گلستان سعدى)

اگر بپذيريم كه تربيت به معناى آموزش آداب پسنديده و تخلّق به اخلاق نيكوست يا اگر آن را به تغييرات مطلوب و همه جانبه در ابعاد مختلف وجود انسان براى نيل به كمال تعبير كنيم، از كلام و مرام آقا اميرالمؤمنين مى‏توان روش‏هايى را براى تربيت انسانهاى صالح، متعهد و كارآمد دريافت كرد كه در اينجا به چند نمونه اشاره مى‏كنيم: