شبهه ى 003
نهج البلاغه داراى سجع و قافيه ى خاصى است و مشتمل بر تقسيمات عددى است نظير 'الاستغفار على سته معان' "استغفار بر شش معنى است" و همچنين 'الايمان على اربع دعائم...' ايمان بر چهار پايه استوار است و مانند آن و كسى در صدر اسلام با آن آشنائى نداشته و پس از سپرى شدن دوران جاهليت و شكوفائى ادبيات عربى جديد در دوران عباسى و شهرت آن ميان مردم. سيد رضى كتاب نهج البلاغه را بر اين منوال تاليف كرده است. [ 'اثر التستيع فى الادب العربى'، ص 56. و 'الامام على' تاليف احمد زكى صفوت ص 131. ]
پاسخ: با سجع و قافيه سخن گفتن اگر طبيعى و بدون تكلف باشد و روان و
سليس بوده و بر مستمع گران نيايد دليل بر فصاحت و بلاغت و از محسنات كلام به شمار مى آيد و اگر با سجع و قافيه سخن گفتن عيب و نقص كلام مى بود پس چرا قرآن كريم و احاديث نبوى و كلمات بسيارى از فصيحان و بليغان عرب مشتمل بر آن است.
در قرآن كريم برخى از سوره ها داراى آهنگ و وزن عجيبى است نظير سوره ى والشمس ، والذاريات، والطور، والنجم و...
و همچنين بسيارى از سخنان رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم داراى سجع و قافيه ى خاصى است.
نظير فرموده ى آن حضرت: "الا ادلكم على خير اخلاق الدنيا و الاخره؟ تصل من قطعك و تعطى من حرمك و تعفو عمن ظلمك". "تحف العقول ص 45".
و نيز فرموده: "افشو السلام و اطعموا الطعام و صلوا الارحام و صلوا بالليل و الناس نيام".
و از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم نقل شده كه فرموده: قيس بن ساعد الايادى گفته است:
"ايها الناس اسمعوا وعوا، من عاش مات و من مات فات و كل ما هو آت آت، ليل داج و نهار ساج و سماء ذات ابراج...".
بنابراين با سجع و قافيه بودن نهج البلاغه دليل قوت اسناد آن است و نه دليل ضعف آن.
و همچنين وجود تقسيمهاى عددى در نهج البلاغه موجب هيچ اشكالى نيست زيرا در صدر اسلام اينگونه تقسيمها در سخنان فصيحان و بليغان متعارف بوده و در بسيارى از احاديث نبوى نظير آن نقل شده است از آن جمله:
در ارشاد القلوب ديلمى ص 233، آمده است: رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرموده: "سته اشياء حسنه و لكنها من سته احسن، العدل حسن و هو من الامراء احسن و الصبر حسن و هو من الفقراء احسن..." 'شش چيز خوب است ولى آنها از شش گروه بهتر است:
عدالت خوب است و آن از حاكمان بهتر است و صبر خوب است و آن از مستمندان بهتر است و پرهيزگارى خوب است و آن از دانشمندان بهتر است و سخاوتمندى خوب است و آن از ثروتمندان بهتر است و توبه خوب است و آن از جوانان بهتر است و حيا "عفت" خوب است و آن از زنان خوبتر است'.
و در حديث ديگرى آمده است: "معشر المسلمين اياكم و الزنا ففيه ست خصال...".
اى مسلمانان از زنا بپرهيزيد همانا در آن شش خصلت است، سه خصلت آن در دنيا و سه خصلت در آخرت، اما آنچه در دنيا است:
1- آبرو را مى ريزد.
2- فقر مى آورد. "موجب تهيدستى مى شود"
3- عمر را كوتاه مى كند.
و اما آنچه در آخرت است:
1- موجب خشم و غضب الهى است.
2- باعث سختگيرى در حساب روز قيامت است.
3- عذاب آتش ابدى را در پى دارد.
در تحف العقول نيز حديثى را مى خوانيم كه در بيان بيست و چهار خصلت آمده كه در آن براى هر خصلت چندين ويژگى و علامت ذكر شده است.
در احاديث بسيار ديگرى اينگونه تقسيمهاى عددى آمده است كسانى كه طالب آنها مى باشند به كتاب 'الخصال' تاليف شيخ صدوق رحمه الله و 'المواعظ العدديه' مراجعه كنند.
لازم به ذكر است آنچه از اين قبيل تقسيمها در نهج البلاغه آمده داراى سند معتبر و متواتر است، بنابراين، اين شبهه نيز ناتمام است.