آشنایی با نهج البلاغه امام علی و پاسخ به چند شبهه نسخه متنی

2-

عزالدين عبدالحميد بن ابى الحديد معتزلى كه از دانشمندان معروف اهل سنت در قرن هفتم هجرى است و يكى از شارحان معروف نهج البلاغه مى باشد- و كتاب شرح نهج البلاغه خود را در 20 جلد نگاشته و بگفته ى خودش تاليف آن چهار سال و هشت ماه "درست به اندازه ى دوران زمامدارى و خلافت ظاهرى حضرت على عليه السلام" به طول انجاميده است- او در همين كتاب، بارها در برابر فصاحت و بلاغت فوق العاده ى نهج البلاغه سر تعظيم فرود آورده است و در مقدمه ى كتابش درباره ى على عليه السلام و نهج البلاغه مى گويد: '... اما الفصاحه فهو عليه السلام امام الفصحاء و سيد البلغاء و فى كلامه قيل: "دون كلام الخالق و فوق كلام المخلوقين" و منه تعلم الناس الخطابه و الكتابه...'.

'اميرالمومنين على عليه السلام امام و پيشواى فصيحان و سرور بليغان است و درباره ى كلامش "نهج البلاغه" گفته شده است كه پائين تر از كلام خالق و برتر از كلام مخلوقين است و مردم از او فن خطابه و سخنرانى و راه و رسم نويسندگى را آموخته اند. [ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 24. ] وى در جاهاى متعددى از كتابش نسبت به فصاحت و بلاغت نهج البلاغه تعبيرهاى عجيبى دارد، از جمله:

الف -

در جلد 11 صفحه ى 153 پس از شرح بخشى از خطبه ى
"221" مى گويد: '... و ينبغى لو اجتمع فصحاء العرب قاطبه فى مجلس و تلى عليهم ان يجدوا له كما سجد الشعراء القول 'عدى بن الرقاع' "قلم اصاب من الدواه مدادها..." فلما قيل لهم فى ذلك قالو انا نعرف مواضع السجود فى الشعر كما تعرفون مواضع السجود فى القرآن...' اگر تمام فصحاى عرب در يك مجلس اجتماع كنند و اين بخش از خطبه براى آنها خوانده شد سزاوار است براى آن سجده كنند همانگونه كه شعراى عرب هنگامى كه شعر معروف 'عدى بن الرقاع' "قلم اصاب من الداوه مدادها..." را شنيدند براى آن سجده كردند و هنگامى كه از علت آن سوال شد گفتند: ما محل سجد در شعر را مى شناسيم آنگونه كه شما محل سجود را در آيات سجده ى قرآن مى شناسيد.

ب -

در جلد 7 صفحه ى 214، هنگامى كه به مقايسه ى اجمالى ميان بخشى از كلام اميرالمومنين عليه السلام با سخنان 'ابن نباته' [ نامش: عبدالرحيم بن محمد بن اسماعيل بن نباته است "در سال 374 وفات نمود". ] خطيب معروف قرن چهارم هجرى مى پردازد مى گويد: '... فليتامل اهل المعرفه بعلم الفصاحه و البيان هذا الكلام بعين الانصاف يعلموا ان سطرا واحدا من كلام نهج البلاغه يساوى الف سطر منه بل يزيد و يربى على ذلك'.

آگاهان به علم فصاحت و بلاغت اگر اين گفتار على عليه السلام را با ديده ى
انصاف بنگردند مى دانند كه يك سطر نهج البلاغه مساوى هزار سطر از سخنان معروف 'ابن نباته' است بلكه بر آن فزونى مى گيرد و برترى مى جويد'.

ج -

و در جلد 2 صفحه ى 84، پس از نقل يكى از خطابه هاى 'ابن نباته' در زمينه ى جهاد كه در اوج فصاحت است و با اين عبارت از كلمات اميرالمومنين عليه السلام آميخته شده است- "ما غزى قوم فى عقر دارهم الا ذلوا" يعنى هيچ قوم و ملتى در درون خانه هايشان مورد هجوم دشمن واقع نشدند مگر اينكه خوار و ذليل گشتند - ابن ابى الحديد مى گويد: 'به اين جمله بنگر و ببين چگونه از ميان تمام خطبه ى ابن نباته فرياد مى كشد، فرياد فصاحت و بلاغت و به شنونده اش اعلام مى دارد كه از معدنى غير از معدن بقيه ى خطبه برخاسته و از خاستگاهى غير از آن خاستگاه است، به خدا سوگند همين يك جمله چنان خطبه ى ابن نباته را آراسته و زينت بخشيده آن گونه كه يك آيه قرآن در لابه لاى يك خطبه ى معمولى درست همچون گوهرى درخشنده است كه پيوسته نور افشانى مى كند و روى بقيه ى سخن نور افشانى مى كند'.

د -

در جلد 7 صفحه ى 201، در شرح خطبه ى "109" مى گويد: 'هر كس مى خواهد فنون فصاحت و بلاغت را بياموزد و ارزش كلمات را نسبت به يكديگر درك كند در اين خطبه بينديشد.

3 -

'جاحظ' كه از بزرگترين ادبا و نوابغ عرب است و در اوائل قرن