فضائل و مناقب علي (ع)

درسهايي از مکتب اسلام ـ شماره400 ، تير1373

در مقاله پيش برخي ديگر از ويژگيهاي علي بن ابيطالب (ع ) نگاشته شد و اينک دنباله آن:

علي زماني

1ـ علي (ع ) از ناحي نسب از شريفترين مردم به شمار مي رود، او از طرف پدر و مادر هاشمي بود، و داماد پيامبر و همسر بهترين زنان عالم بود، فاطمه زني بود که به منزل قلب رسول الله (ص) به حساب مي آمد، هر وقت به خدمت رسول خدا شرفياب مي گرديد، پيامبر تمام قامت بر او مي ايستاد و بر هيچکدام از زنان چنين عملي بجا نمي آورد و مي فرمود: فاطمه خاتون بزرگ زنان جهانيان در دنيا و آخرت است علي و فاطمه (ع) توانستند فرزنداني چون حسن و حسين (ع) دو سيد جوانان اهل بهشت، زينب و امّ کلثوم را به جهان انسانيت تحويل دهند.

2ـ عبادت علي (ع): امام سجاد (ع) هر روز و شب يکهزار رکعت نماز بجا مي آورد، مع ذلک مي فرمود: اين کجا و عبادت جدّم اميرالمؤمنين کجا، او کسي بود که هر وقت مي خواستند آهن پاره، تيري را از بدن او خارج کنند به موقع نماز خارج مي کردند از اينرو عبدالرحمان جامي که در آغاز سني مذهب بوده مي سرايد:

3ـ پيامبر او را برادر و وصّي خويش قرار داد و فرمود تو خليفه و جانشين من هستي.

. از اينرو وقتي ابوبکر را مأمور به خواندن آيات اول سوره برائت بر مشرکان کرد هنوز چيزي از مدينه دور نشده بود که جبرئيل نازل شد و گفت اين آيات را يا بايد خودت يا کسي که از اهل و خانواده تو باشد، بر مشرکان تلاوت کند، پيامبر به علي دستور فرمود آيات را از ابوبکر بگيرد و بر مردم بخواند.

عبدالرحمان بن سمرة نقل مي کند به رسول الله (ص ) عرض کردم مرا به راه نجات هدايت فرما، فرمود هر وقت آراء گوناگون روي آورد بر تو باد به علي بن ابيطالب زيرا او امام است و جانشين من است. سلمان فارسي مي گويد: بر پيامبر داخل شدم درحالي که چشمان حسين (ع) را بوسه مي زد و مي فرمود: انت امام ابن امام ابوالائمه و انت حجة بن الحجة، ابو حجج تسعة من صلبک تاسعهم قائمهم.

4ـ اميرالمؤمنين (ع) داراي معجزات (کرامات) فراواني است از جمله کندن در خيبر، گفتگو با اژدهائي از جنّ روي منبر کوفه پيرامون مسأله اي که بر آنان پيش آمده بود، چنانکه در بسياري از کتب سني و شيعه نقل شده است. ردّ شمس بر او دو مرتبه، يکي در زمان پيامبر (ص) و ديگري در زماني که به طرف جنگ صفين متوجه بود.

شايان گفتن است که مسأل رد شمس به گونه اي نبوده که در نظم حرکت و تاريخ، اخلالي پديد آورد، زيرا ما در طي محاسباتي که از زمان حاضر تا صدر اسلام و از آنجا تا گاه بعثت و جلوتر يعني تا زمان تولد پيامبر (ص) انجام داديم، همه جا با شواهد قطعي تاريخي توافق داشت و اگر اخلالي در اين حرکت و نظم پديد آمده بود، نمي بايست شواهد تاريخي با رياضي منسجم گشته و هماهنگي داشته باشد، از جمله واقع شدن بعثت در روز دوشنبه، رحلت پيامبر (ص) در روز دوشنبه ششم خرداد (جوزاء) ( 6/3/11) واقع شدن عاشورا در روز دوشنبه چنانکه خواهد آمد و بر هم اينها شواهد تاريخي قطعي با سند صحيح موجود است. شايد پس از رد شمس، سرعت حرکت وضعي زمين زيادتر شده است.

5ـ بزرگترين فضيلت و منقبت علي (ع) را آياتي تشکيل مي دهند که او را به عنوان وليّ و صاحب اختيار و اولي به تصرف در هم شؤون اجتماعي، سياسي و ديني معرفي مي کند از قبيل آيه:

اِنَّم ا وَلِيُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يَقِيمُونَ الصَّلو ةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّکو ةَ وَ هُمْ ر اکِعُونَ (مائده، 55) اين آيه را هم دانشمندان اهل سنت که از راه انصاف وارد شده اند، نوشته اند در شأن علي (ع) نازل شد.

علامه حلي در منهاج الکرامه گفته است، آن ولايتي که خدا بر خود اثبات کرده بر علي بن ابيطالب نيز اثبات کرده است قاضي شهيد (رضوان الله تعالي عليه) در توضيخ آن مي گويد: آنگونه که خداوند متعال ولايت تکويني و تشريعي دارد، همچنين بر رسول خدا و اميرالمؤمنين (ع) نيز اين ولايت تکويني و تشريعي موجود است غاية الامر ولايت رسول الله و اميرالمؤمنين در طول ولايت خدا و از ناحي او به آنان هبه شده است، اما ولايت خدا در تکوين و تشريع بالذات است.

در پي اين لياقت ذاتي است که خداي بزرگ او را در غدير خم به ولايت و امامت نصب فرمود.

احمد بن يحيي بلاذري که يکي از موثق ترين سيره نگاران اهل سنت به حساب مي آيد، پيرامون حديث غدير مي نويسد: پيامبر (ص) دست علي (ع) را گرفت و بالا برد سپس فرمود:

هرکس را من مولاي اويم، علي مولاي اوست. دانشمندان اسلام از سني و شيعه دربار اين حديث شريف کتابهائي متعدد به نگارش درآورده اند، يکي از مهمترين و جامعترين آنها کتاب گرانسنگ الغدير است. زير بناي عقلي و فلسفي نصب امام در روز غدير اين است که مي گويند: نصب امام لطف است و هر لطفي بر خداوند واجب است و در توضيح آن مي گويند: دين و ملک (ديانت و سياست) از هم انفکاک ندارند، هيچکدام بدون ديگري فائده بخش نخواهد بود، از اينرو حکمت الهي ايجاب مي کند هر دو را در يک شخص قرار دهد، و اگر اين دو از هم جدا شوند لازم مي آيد نقض غرض در کار خداوند حکيم پديد آيد، و اين سير هم پيامبران و ائمه طاهرين بوده است اين شيوه را شيعه به طور کلي و بسياري از دانشمندان اهل سنت قبول دارند.

6ـ سخا و کرم علي (ع) را مي توان از امر فدک بدست اورد ، فدک با اين که نحله و بخشش پيامبر (ص) به حضرت زهرا (ع) بود و آن را از دست زهرا بيرون آوردند ، امير امؤمنين وقتي به خلافت رسيد آ« را استرداد نداد . معاويه دشمن سر سخت او گفت پسر ابي طالب اگر انباري از طلا و انباري از کاه داشته باشد ، طلا را زودتر از کاه در راه خدا مي بخشد عي خود اجير و کارگر مردم مي شد و هزينه کار خود را در راه خدا انفاق مي کرد ، وقتي به بيت المال وارد مي گشت همه را به مستمندان مي بخشيد و جاي آن نماز مي گذارد و مي فرمود: اي دنيا از علي دور شو ديگري را بفريب ، گاهي ازهزينه زندگي خود به فقراء و ايتام ، اسرا و ... انفاق مي کرد به گونه اي که روزها در گرسنگي بسر مي برد شاهد آن آيه : و يطمعون الطعام علي حبه مسکينا و يتيما و اسيرا ( هل اتي ،8) است.

7ـ علي (ع) به فرموده پيامبر بر تأويل قرآن جنگ کرد، در روايتي که از نظر اهل سنت و شيعه صحيح است، چنين مي خوانيم: ابوسعيد خدري گويد ما منتظر پيامبر نشسته بوديم که ايشان رسيدند، درحالي که کفش خود را که پاره شده بود، به دست علي براي وصله سپردند، سپس فرمود از ميان شما شخصي است که براي تأويل قرآن خواهد جنگيد چنانکه من براي تنزيل آن جنگيدم ابوبکر گفت من هستم؟ فرمود نه، عمر گفت من هستم؟ فرمود نه، بلکه آن کسي است که کفش مرا وصله مي کند (خاصف النعل) و در حديث ديگر فرمود پس از من با ناکثين هل جمل) قاسطين (لشگر معاويه) و مارقين (نهروانيها) جنگ خواهي کرد.

اما آنچه پيامبر فرمود که يا علي تو بر تأويل قرآن خواهي جنگيد بايد توجه کرد که معناي تأويل چيست؟

کاوش گران در حقائق و مفاهيم قرآني متعددي را بر تأويل ارائه داده اند، ليکن مفسر برجسته قرن حاضر حضرت علامه طباطبائي (قدس سره) در تفسير گرانسنگ الميزان پس از بررسي هم آيات و رواياتي که کلم تأويل در آنها بکار رفته مي نويسد: مراد از تأويل عبارت است از رجوع دادن چيزي را به حقيقت اصلي و واقعيت خارجي خويش آنهم به گونه اي خاص، نه هرارجاعي، پس مرد از تأويل ارجاع تفسيري و مفهومي نيست بلکه ارجاعي خارجي به گونه اي که مصداق واقعي را روشن سازند، براي توضيح بيشتر رجوع شود به تفسير اين آيه: وَ م ا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ اِلّا اللهُ وَ الرّ اسِخُونَ فِي العِلْمِ (آل عمران، 7).

بر اين پايه آنچه پيامبر (ص) فرمود بدين معنا است که حقائق قرآني از واقعيت خويش منسلخ شده و به بي راهه کشانده شده است تنها علي است که بايد با جنگ، اين حقائق را روشن کند.

نمونه بارز آن را در جنگ صفين همه ديدند انگيزه جنگ صفيّن نيز مانند جنگ جمل که در مقاله قبل اشاره اي به آن کرديم، عبارت بود از دنيا طلبي و دشمني با اهل بيت پيامبر (ص).

اين جنگ در اول ذيحجه سال سي و شش هجري برابر با 2/3/36 شروع شد و در روز 13 صفر سال 37 برابر با 11/5/36 ش خاتمه يافت.

و به عبارت فشرده: در دهم جمادي الآخر سال 36 هـ جنگ جمل واقع شد و در 12 رجب همانسال اميرالمؤمنين از بصره به کوفه روان شد و در اواخر رمضان يا اول شوال از کوفه به نخيله (مقر سپاه) خارج شد و در 5 يا 6 شوال از نخيله به جانب صفين حرکت کرد و در اواسط ذيقعده يا 28 ذيعقده به صفيّن رسيد، و از روز اول ذيحجه سال 36 نبرد آغاز شد و در محرم سال 37 جنگ را ترک کردند باز در اول صفر جنگ شروع شد و شدت گرفت تا روز 13 صفر ادامه داشت و در روز نهم صفر عمار ياسر به دست ابوغاديه شهيد گشت، پس از سيزدهم صفر صلح برقرار شد اما جريان حکميت در شعبان سال 37 تحقق يافت از اهل شام 45 هزار و از اهل عراق 25 هزار کشته شدند.

آنچه علي در ميان لشگر گوشزد کرد اين بود که اين گروه قرآنها را فقط براي خدعه و مکر بالاي نيزه ها کرده اند انها کلمة حق يراد بها الباطل اين گروه از اهل عمل به قرآن به حساب نمي آيند... اين گروه به ظاهر تابع قرآن بودند و درواقع با قرآن ناطق مي جنگيدند، در بسياري از روايات سني و شيعه اين حقيقت از زبان پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) بازگو شده که فرمود: عمار را گروه ظالم خواهند کشت، رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) در حق او فرمود: عمار با حق است و حق با عمار.

عمار ياسر از بزرگان صحابه حضرت پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) و از اصفياء حضرت اميرالمؤمنين است آن جناب و پدرش ياسر و مادرش سميه و برادرش عبدالله در آغاز اسلام به اسلام گرويدند، از مشرکان قريش عذابهاي سخت و شکنجه هاي فراوان تحمل کردند وي در صفين حاضر بود و پس از شهادت در روز نهم صفر برابر با 7/5/36 ش به دست اميرالمؤمنين کفن شد و حضرتش بر وي نماز گذارد و دفن کرد. ادامه دارد