پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 2

شرح و تفسير

همان گونه كه در بالا، تحت عنوان «خطبه در يك نگاه» آمد، امام (عليه السلام) اين خطبه را در شرايط بسيار سخت و بحرانى ايراد فرموده است; در شرايطى كه دشمن جسور و غارتگر براى تضعيف روحيه مردم عراق، در هر گوشه و كنار به حملات ايذايى و غافلگيرانه پرداخته بود و امام (عليه السلام) كه راه چاره را در يك حركت قوى و تهاجم همه جانبه مىديد، به آماده ساختن مردم مشغول بود، ولى ناتوانى و سستى و ضعفى ـ كه به علل گوناگون بر آن گروه مسلّط شده بود ـ امكان تشكيل چنين نيرويى را سلب كرده بود.

امام (عليه السلام) چاره اى جز اين نداشت كه از آخرين حربه براى بسيج اين گروه سست و پرادعاى كم قدرت، استفاده كند و آنان را زير ضربات شلاّق ملامت قرار دهد، شايد به خود آيند و خطراتى را كه از هر سو آنها را احاطه كرده است با چشم خود ببينند.

در نخستين جمله اين خطبه امام (عليه السلام) انگشت روى عامل اصلى اين ضعف و زبونى و ذلّت مىگذارد و به موشكافى اين نكته مهم مىپردازد و آن ناهماهنگى ميان گفتار و عمل است كه از ضعف اعتقاد باطنى به اهداف والا و آرمان هاى مقدّس، سرچشمه مىگيرد. امام آنها را مخاطب ساخته، چنين مىفرمايد:

«اى مردمى كه بدن هايتان جمع و افكار و خواسته هايتان پراكنده است! أَيُّهَا النَّاسُ الْمُجْتَمِعَةُ أبْدَانُهُمْ، اَلْمُخْتَلِفَةُ أَهْوَاؤُهُمْ!

سخنان (داغ) شما، سنگهاى سخت را درهم مىشكند، ولى اعمال (سست) شما، دشمنانتان را به طمع مىاندازد; كَلامُكُم يُوهِيَ (1) الصُّمَّ (2) الصِّلابَ، وَ فِعْلُكُمْ يُطْمِعُ فِيكُمُ الاَْعْدَاءَ!

آرى، بدبختى و زبونى و ذلّت شما از اينجا سرچشمه مىگيرد كه روحِ وحدت از

1 ـ «يوهى» از ماده«وهى» به گفته مقاييس در اصل به معناى سستى است و به همين دليل هر سخن سستى را «واهى» مىگويند و از آنجا كه سستى، سبب متلاشى شدن مىگردد، اين واژه به معناى «پارگى و از هم گسستن» نيز آمده است.

2 ـ «صُمّ» جمع«اَصَمّ» به معناى كر و ناشنوا است و در اينجا مراد سنگهاى سخت و نفوذ ناپذير است; گويى گوش شنوا براى چيزى ندارد. و«صَلاب» جمع«صلب»، به معناى «محكم» تأكيدى بر آن است.