پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 2

على (عليه السلام) در اين جمله مىگويد: «كه آن دوران گذشت و شير آن مادر قطع شد و ديگر جاى توسّل به بهانه هاى واهى و دروغين براى رسيدن به خواسته هاى نامشروع نيست. (1)

اين تفسير، مناسب جمله دوم است كه مىگويد: «آنها مىخواهند بدعت مرده اى را زنده كنند.» و نه جمله نخست و هر دو جمله را به يك معنا دانستن، خلاف ظاهر لفظ است.

بعضى نيز گفته اند كه: منظور اين است كه با ادعاى خون خواهى عثمان، در حقيقت، مىخواهند خاطره حكومت او را زنده كنند، با اين كه اين مدّعيان خون خواهى، خود، از كسانى بودند كه ضد عثمان قيام كردند و سبب قتل او شدند. به اين ترتيب، مىخواهند از مادرى كه شيرش را بريده، بار ديگر شير بنوشند. البته، جمع ميان همه اين معانى نيز ممكن است، هر چند معناى نخست مناسب تر به نظر مىرسد.

حضرت، در ادامه اين سخن، اشاره به نتيجه كار اين گروه و تركيب جمعيّت آنها كرده و با تعبير جالبى، چنين مىفرمايد:

«اى نوميدى! به سراغ اين دعوت كننده بيا! راستى چه كسى دعوت مىكند و مردم (ناآگاه) چه دعوتى را اجابت مىكنند؟! (يا خَيْبَةَ الْدّاعِى! مَنْ دَعا! وَ إِلامَ أُجْيبَ؟) (2)

اين تعبير، در واقع، پيش بينى نتيجه، جنگ جمل از سوى امام (عليه السلام) است. حضرت، عاقبت آنها را، نوميدى و شكست اعلام مىكند; عاقبتِ فرصت طلبانى، كه خود از بانيان قتل عثمان بوده اند، سپس به خون خواهى او برخاسته و در ميان صفوف مسلمانان تفرقه افكنده اند و گروهى، چشم و گوش بسته، به دنبال آنها افتاده و خود را در دنيا و آخرت گرفتار زيانكارى و رسوايى كرده اند.

1 ـ منهاج البراعة، جلد 3، صفحه 310.

2 ـ «خيبة» به معناى «نوميدى» است. و منظور از «داعى» در اين جا طلحه يا زبير است كه مردم را دعوت به شورش ضد امام (عليه السلام) كردند. تعبير«من دَعا» اشاره اى به تحقير آنها است و جمله«إلامَ أُجيبَ» اشاره به تحقير گروهى است كه چشم و گوش بسته، به دنبال آنها افتادند.