خطبه سى و چهارم (1)
و من خطبة له عليه السّلامفى استنفار النّاس الى أهل الشّام بعد فراغه من أمر الخوارج. و فيها يتأفَّف بالنّاس، و ينصح لهم بطريق السَّدادامام (عليه السلام) اين خطبه را براى بسيج مردم به سوى شاميان بعد از پايان كار خوارج در نهروان (و خاموش شدن فتنه آنان) ايراد كرد و در اين خطبه (از سستى و كوتاهى مردم در امر جهاد با دشمن) سخت، اظهار ناراحتى مىكند و آنان را به طريق صحيح و منطقى ارشاد مىكند.شأن ورود خطبه
همان گونه كه در بالا اشاره شد، اين خطبه را امام (عليه السلام) بعد از پايان جنگ نهروان ايراد فرموده است. از ظاهر كلام ابن ابى الحديد استفاده مىشود كه امام خطبه را در همان سرزمين نهروان بيان فرمود، در حالى كه از نصربن مزاحم، نقل مىكند كه امام (عليه السلام) خطبه مذكور را پس از باز گشت از نهروان و مشاهده سستى سپاهيان در آمادگى براى جنگ با شاميان، در كوفه، ايراد كرد. (2)1 ـ اين خطبه را طبرى در تاريخ خود (جلد 6، صفحه 51) و ابن قتيبه در الامامة و السياسة (جلد 1، صفحه 150) و بلاذرى در أنساب الاشراف (صفحه 380) به صورت مختصر آورده است. نيز مرحوم شيخ مفيد، در امالى (مجلس 18) به طور مبسوطتر آورده از آنچه در نهج البلاغه آمده است روايت كرده (مصادر نهج البلاغه، جلد 1، صفحه 425).مرحوم علامه مجلسى، در بحارالانوار نيز اين خطبه را از مطالب السئول محمدبن طلحه شافعى آورده است. (بحار، جلد 74، صفحه 333).2 ـ شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد، جلد 2، صفحه 192.