نكته ها - پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 2

همه زمامداران، اعم از خوب و بد، به همين دليل امام فرموده است: «اِنَّ لِىْ عَلَيْكُمْ حَقّاً; (1) مرا بر شما حقّى است». ولى به نظر مىرسد كه آنچه در اين بيان مبارك امام آمده، برنامه اى است كه براى هر قوم و ملّتى تنظيم شده است. هر پيشوايى، خواه از ناحيه خدا باشد و يا به مصداق، «لابُدَّ لِلنّاسِ مِنْ أَمْير بَرٍّ أوْفاجِر». (2)

هر اميرى در هر جامعه اى بر سر كار آيد، اگر بخواهد كار او پيشرفت كند بايد اين حقوق چهارگانه را محترم بشمارد و نيز هر ملّتى اگر بخواهد از وجود امير خود بهره گيرد، بايد اصول چهارگانه را به كار بندد.

در واقع آنچه در اين خطبه آمده ارشاد و راهنمايى به حكم عقل و منطق است.

نكته ها

1 ـ حقوق متقابل امام و امّت

حكومت پيوندى است در ميان امام و امّت، همانند پيوند سر با بدن كه بدون همكارى نزديك و هماهنگى كامل، هرگز سامان نمى يابد.

به تعبير ديگر، حاكمان الهى در عين اين كه نمايندگان خدا در ميان امّت ها هستند، نمايندگان مردم براى تأمين مصالح آنها نيز مىباشند و به همين دليل سنگين ترين حقوق را امام بر امّت و امّت بر امام دارد.

در روايات بحث هاى گسترده اى در زمينه اين حقوق متقابل ديده مىشود كه از دقّت و اهتمام اسلام به اين امر مهم خبر مىدهد. مرحوم كلينى در جلد اوّل اصول كافى، بابى در همين زمينه دارد و در نخستين حديث آن باب از ابوحمزه نقل مىكند كه از امام باقر (عليه السلام) پرسيدم:

«مَا حَقُّ الاِْمَامِ عَلَى النّاسِ»; حقّ امام بر مردم چيست؟

فرمود: «حَقُّهُ عَلَيْهِمْ أنْ يَسْمَعُوا لَهُ وَ يُطيْعُوهُ»; «حقّ امام بر مردم اين است

1 ـ مفتاح السعادة، جلد 6، صفحات 84 ـ 85.

2 ـ نهج البلاغه، خطبه 40.