بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
امام اميرالمؤمنين (عليه السلام) ايراد شده است و مىدانيم جنگ نهروان يكى از پيامدهاى داستان حكمين است.گروه نادان و خيره سرى كه نتيجه نامطلوب حكمين را مشاهده كردند، در برابر امام (عليه السلام) سر به طغيان برداشته و او را مسؤول جريان حكميّت و پيامدهاى آن دانستند، حال آن كه امام (عليه السلام) هم با اصل مسأله حكميّت مخالف بود و هم با شخصى كه به عنوان حَكَم انتخاب كردند.اين خطبه در واقع اتمام حجّتى است براى كسانى كه آگاهى كافى از ماجرا نداشتند و يا مىدانستند و عملا آن را به فراموشى سپرده بودند.در بعضى از روايات، در آغاز خطبه جمله هايى ديده مىشود كه امام (عليه السلام) نخست به معرفى خود پرداخته مىفرمايد:«نَحْنُ أهْلُ بيتِ النُّبُوَّةِ وَ مَوضِعُ الرّسالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلائكَةِ وَ عُنْصُرُ الرَّحْمَةِ وَ مَعْدَنُ الْعِلمِ وَ الْحِكْمَةِ. نَحْنُ أُفُقُ الْحِجازِ، بِنا يَلْحَقُ الْبَطىءِ وَ اِلَيْنا يَرجَعُ التّائِبِ; (1) ما خاندان نبوّت و جايگاه رسالت و محل آمد و شد ملائكه و عنصر رحمت و معدن دانش و حكمت هستيم. ما افق تابناك حجازيم و كندروان، به ما مىپيوندند و تندروان توبه كار به سوى ما باز مىگردند.»اين در واقع اشاره به افراط و تفريط هايى بود كه گروه هاى نادان، در مسأله حكميت داشتند. حضرت سپس آنها را مخاطب ساخته، فرمود: «من شما را از اين برحذر مىدارم كه بدون دليل روشنى از سوى پروردگارتان و با دستى تهى از مدرك اجساد بى جانتان در كنار اين نهر و گودال بيفتد.«فَأَنَا نَذِيرٌ لَكُمْ أَنْ تُصْبِحُوا صَرْعَى (2) بِأَثْنَاءِ هذَا النَّهْرِ، وَ بِأَهْضَامِ (3) هذَا1 ـ شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد، جلد 2، صفحه 283.2 ـ «صرعى» جمع«صريع» از مادّه«صرع» در اصل به معناى «افكندن چيزى بر زمين» است، و صريع به معناى جنازه يا كشته اى است كه بر زمين افتاده است. و نيز به كسى كه در كشتى گرفتن بر زمين مىافتد، صريع گفته مىشود. بيمارى صرع را از اين جهت به اين نام ناميده اند كه انسان غش مىكند و بر روى زمين مىافتد.3 ـ «اهضام» جمع«هضم» به معناى «وسط درّه» است و در اصل به معناى «شكستن و فشار دادن و در هم كوبيدن» است.