پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 2

ضمن آن خطبه آمده است.

از كلام مرحوم سيد رضى، استفاده مىشود، كه امام (عليه السلام) آن را در آغاز خلافت خويش بيان فرموده است، امّا از كتاب مطالب السئول (1) استفاده مىشود كه اين خطبه دنباله خطبه گذشته است و همان مطالب را دنبال مىكند.

اين احتمال نيز وجود دارد كه هر سه خطبه، يكجا از اميرمؤمنان على (عليه السلام) صادر شده و سپس به بخش هاى سه گانه، تقسيم شده است.

به هر حال، اين بخش از خطبه ـ كه چند جمله بيش نيست ـ به گفته سيدرضى، به قدرى پرمحتوا و پرمعنا است كه با هر كلامى، جز كلام خدا و پيامبر (صلّى الله عليه وآله وسلّم) مقايسه شود، بر آن پيشى مىگيرد! و راستى كه چنين است.

اين چه فصاحت و بلاغتى است كه در جمله هايى كوتاه، حقايق چنان بلندى را مطرح مىكند!

حضرت، نخست، مردم را به مسأله معاد و دادگاه بزرگ عدل الهى متوجّه مىسازد و از اين طريق، آنها را متوجّه مسؤوليت هاى بزرگى كه در دوران خلافتش دارند، مىكند و از هر گونه نفاق و دورويى و كارشكنى و اختلاف، برحذر مىدارد و مىفرمايد: پايان كار (رستاخيز، قيامت، بهشت و دوزخ) در برابر شما است و عوامل مرگ، پيوسته شما را به پيش مىراند; (فَإِنَّ الْغايَةَ أَمَامَكُمْ، وَ إِنَّ وَرَاءَكُمُ السّاعَةَ تَحْدُوكُمْ) (2).

تعبير به «اَلْغايَة» (پايان كار) در مورد رستاخيز و بهشت و دوزخ، به خاطر آن است كه زندگى اين جهان، مقدمه اى است براى حيات ابدى در جهان ديگر.

اين كه مىفرمايد: «در پيش روى شما است»; يعنى، شكّ و ترديدى در آن وجود ندارد و هر كه باشى و به هر كجا كه برسى، سرانجامِ كار تو، آنجا است.

و تعبير به «الساعة»، به گفته بعضى از شارحان نهج البلاغه، اشاره به قيامت صغرا، يعنى مرگ است.

1 ـ منهاج البراعة، جلد 3، صفحه 301.

2 ـ «تحدوكم» از مادّه«حَدو» و«حُدى» به معناى راندن شتر همراه با آواز مخصوصى است كه ساربان ها مىخوانند، سپس بر معناى گسترده ترِ «مطلقِ راندن و سوق دادن» اطلاق شده است.