2 ـ عوامل پيروزى و شكست ملّت ها - پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 2

مى گذاردند و او، با آن شمشير چوبى، آن قدر بر آن مىزد تا بيهوش مىشد. حتّى بعضى گفته اند كه در آخر عمر، به قدرى عقل خود را از دست داده بود كه قاذورات مىخورد و وقتى هم كه دست او را مىبستند، باز خود را بر قاذورات مىافكند و مىخورد و با همين حال از دنيا رفت. (1)

مسعودى، در مروج الذهب، بعد از نقل اين داستان مىافزايد كه بُسر به مردم مىگفت: «شما مرا از خوردن قاذورات منع مىكنيد در حالى كه دو فرزند ابن عباس ـ كه مظلومانه به دست من كشته شدند ـ اينها را به خورد من مىدهند.» (2)

2 ـ عوامل پيروزى و شكست ملّت ها

امام (عليه السلام) در اين خطبه، در عبارات كوتاه و بسيار پرمعنايى، عوامل پيروزى و شكست اقوام و ملت ها را بيان فرموده كه نه تنها، در مورد ماجراى مردم عراق و حجاز و يمن و داستان بُسر بن اَرطاة، صادق است كه در هر عصر و زمانى، مىتواند معتبر باشد.

نخست، از «وحدت كلمه» سخن مىگويد كه سبب تقويت نيروها و انسجام و همبستگى و كارآيى آنها است. وحدت كلمه، همان چيزى است كه از مهم ترين عوامل پيروزى سربازان اسلام در عصر پيامبر اكرم (صلّى الله عليه وآله وسلّم) بر دشمنان نيرومند و مجهّز بود و همان چيزى است كه آثار آن را در عصر و زمان خود، در ميان اقوام و ملت ها مىبينيم. گروه هاى اندكى را مىبينيم كه در سايه انسجام و اتّحاد، بر دشمنان خود كه بسيار از آنها فزون تر بودند، امّا نفاق و پراكندگى بر آنها حاكم بود، پيروز شدند. قرآن مجيد، وحدت كلمه مسلمانان را، يكى از معجزات پيامبر اسلام معرّفى كرده است (3) و وحدت مسلمانان را كه در سايه ايمان، در عصر پيامبر، به وجود آمد، از

1 ـ شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد، جلد 2، صفحات 3 ـ 18; و منهاج البراعة، جلد 3، صفحه 360; و الغدير، جلد 11، صفحه 19.

2 ـ «مروج الذهب»، جلد 3، صفحه 163; (بحث ذكر ايّام الوليد بن عبد الملك).

3 ـ هُوَ الَّذى اَيَّدَكَ بِنَصْرِه وَ بِالْمُؤْمِنينَ * وَ اَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ اَنْفَقْتَ ما فِى الاَْرْضِ جَميعاً ما اَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلكِنَّ اللهَ اَلَّفَ بَيْنَهُمْ (سوره انفال، آيات 62 ـ 63).