بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
صفحهى 175امام (عليه السلام) در اين عبارت كوتاه به نكته هاى فراوانى اشاره فرموده، از جمله اين كه بعضى به طور طبيعى عمر طولانى دارند و بعضى عمر كوتاه و در عين حال، گاهى همان عمر طولانى بر اثر اعمال بى رويه، يا انواع گناهان كوتاه مىشود و گاه آن عمر كوتاه به خاطر رعايت مسايل مربوط به تندرستى و يا بر اثر اعمال و كارهاى نيك طولانى مىشود. همچنين به اين نكته اشاره فرموده كه براى مرگ اسباب فراوانى است; اگر انسان بتواند از بعضى بگريزد، در چنگال ديگرى گرفتار خواهد شد و حتّى نيرومندترين نيرومندان از مرگ در امان نيست! بنابراين، هيچكس نبايد به سلامتى و تندرستى و جوانى و نيرومندى مغرور گردد و هر كس در هر سن و سال و در هر شرايطى بايد با اعمال صالحه آماده سفر آخرت باشد. (1)بعضى از «شارحان نهج البلاغه» اين احتمال را نيز داده اند كه مراد از تقديم و تأخير، اين است كه خداوند طبق مصالحى بعضى را در زمان هاى گذشته آفريده و زمان آنها را مقدّم داشته و بعضى را در زمان هاى بعد آفريده است، ولى معناى اوّل مناسبتر و آموزنده تر است.
نكته
آيا روزى هر كس مقدّر است؟
نه تنها از عبارت بالا، بلكه از بسيارى از آيات قرآن و روايات مقدّر بودن روزى استفاده مىشود و در منابع مختلف مىبينيم كه وسعت و فراخى روزى يا تنگى و ضيق آن، به اراده و مشيّت خداوند نسبت داده شده است، تا بندگان خود را بيازمايد.به تعبير ديگر: به هر كس آنچه مصلحتش بوده است داده و براى هر كس آنچه 1. درباره مسأله «أجل و سرآمد عمر» بحث مشروحى در جلد سوم ذيل خطبه 62 بيان شد.