پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 4

‌صفحه‌ى 36

طرفش، دو پرتگاه عظيم است! پرتگاه تعطيل و پرتگاه تشبيه; توضيح اين كه:

در بحث معرفت صفات خداوند، مانند بسيارى از مباحث ديگر، افراط و تفريط هايى واقع شده است. گروهى صفات خدا را به صفات مخلوقين و با مقايسه به خويشتن تشبيه كرده اند; صفات خدا را زايد بر ذات او دانسته (همان گونه كه علم و قدرت و ساير صفات ما زايد بر ذات ما است. روزى عالم نبوده و بعد عالم شده ايم، روزى قوى نبوده و بعد قوى شده ايم). و بسيارى ديگر از صفاتى كه آميخته با انواع نقص ها است، براى آن ذات مقدّس قائل شده اند و تا آنجا پيش رفته اند كه براى خدا، جسم و زمان و مكان و جهت و حتّى دست و پا و موهاى مجعّد و امثال آن قائل شده اند.

گروه ديگرى، در جهت مخالف اين افكار تا آنجا پيش رفته اند كه قايل به تعطيل معرفت صفات شده اند و گفته اند ما چيزى از صفات خدا را نمى دانيم و درك نمى كنيم. مبادا اگر به سراغ معرفت صفات او بروند، گرفتار اشتباهات گروه اوّل شوند و در پرتگاه تشبيه سقوط كنند.

اين دو گروه، يعنى قائلين به تعطيل معرفت و قائلين به تشبيه، هر دو در خطا و اشتباهند! چرا كه در پرتو نور وحى و كلمات معصومين (عليهم السلام) گام برنداشته اند; لذا در تاريكى جهل به بيراهه رفته اند و اگر به توصيه اميرمؤمنان على (عليه السلام) عمل مىكردند نه قائل به تعطيل بودند و نه قائل به تشبيه; بلكه به معرفت اجمالى - كه در جمله هاى بعد در اين خطبه آمده است - قناعت مىكردند و براى اين كه از هرگونه خطا مصون بمانند گوش جان به آيات قرآن و كلمات معصومين (عليهم السلام) بسپارند و تنها به اوصافى ايمان داشته باشند كه در اين بيانات آمده و چيزى از عقل خود بر آن نيفزايند كه پاى عقل در اين وادى لنگ است. يا به تعبير دقيق تر، عقل بى كمك وحى و بدون هدايت هاى آن در شرح صفات خدا ناتوان است و اين وادى را بى خضر راه طى