بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
صفحهى 280گفته اند: پيامبر اكرم (صلّى الله عليه وآله) مردم را به وسيله حكمت و موعظه حسنه به سوى خدا دعوت كرد. همان گونه كه در آيه شريفه: «أُدْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ» (1) آمده است. (2)امّا با توجه به جمله هاى قبل، كه امام (عليه السلام) عامل بدبختى آنها را «جاهليّت جَهْلاَء» و «بَلاَء مِنَ الْجَهْلِ» شمرده است، تفسير اوّل مناسب تر به نظر مىرسد.به هر حال، آنچه در اين خطبه درباره اوضاع ناگوار و شرايط ناهنجار و فجايع و نابسامانى هاى عصر جاهليّت بيان شده، انسان را به فكر مىاندازد كه با مراجعه به تواريخ و رواياتى كه شرايط آن زمان را بيان مىكند، اطلاعات مشروح ترى در اين زمينه پيدا كند و خوشبختانه مدارك كافى براى اين معنا وجود دارد و از آنجا كه مقايسه آن اوضاع واحوال با شرايطى كه بعد از قيام رسول الله بوجود آمد يكى از جنبه هاى اعجازآميز تاريخ اسلام است، بررسى اين موضوع براى همه، بخصوص براى نسل جوان انديشمند ضرورى به نظر مىرسد.ما در «جلد اوّل» ذيل «خطبه اوّل» و در «جلد دوم» ذيل خطبه «26» و «33»، توضيحات كافى در اين زمينه داده ايم و نياز به تكرار نمى بينيم; ولى توصيه مىكنيم كه خوانندگان گرامى بار ديگر آنها را از نظر بگذرانند. 1. سوره نحل، آيه 125.2. طبق اين تفسير «إِلى» در جمله بالا به معناى «به» مىباشد; يا بعد از «إِلى» بايد چيزى در تقدير گرفته شود: «إِلَى رَبِّهِ بِالْحِكْمَةِ».