پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 5

‌صفحه‌ى 538

الشّيْطَانَ إنَّمَا يُسَنِّي (1) لَكُمْ طُرُقَهُ لِتَتَّبِعُوا عَقِبَهُ).

منظور از «سنن قائمه» ضروريات و برنامه هاى جاويدان اسلام است كه در هر زمان بايد محور همه فعاليّت هاى سياسى و اجتماعى و فردى بوده باشد.

و منظور از «آثار بيّنه» آثار و رواياتى است كه از طرق معتبر ثابت شده و بخش عظيمى از تعليمات و برنامه هاى اسلام در آن نهفته است.

و منظور از «عهد قريب» وصيّت پيامبر اكرم (صلّى الله عليه وآله) درباره ولايت على (عليه السلام) است كه ميراث پيامبر (صلّى الله عليه وآله) را با خود داشت.

و منظور از «واعلموا....» اين است كه در انجام امور بالا مراقب وسوسه هاى شياطين باشند، چرا كه شيطان، راههاى خودرا آسان جلوه مىدهد، تا افراد را از پيمودن راه اطاعت خدا و پيشوايان معصوم ـ كه به هر حال خالى از مشكلاتى نيست ـ باز مىدارد.

كسانى كه بخش اخير خطبه را مربوط به حكومت «عبدالملك بن مروان» مىدانند، در اين جا گرفتار دو اشكال شده اند.

نخست اين كه: مفهوم گفتار بالا اين است كه ساقط كردن حكومت بنى اميه و روى كارآمدن حكومت بنى عباس، در سايه عقل و درايت عرب، و بازگشت به راه صحيح بوده است، در حالى كه مىدانيم بنى عباس نيز جنايات بنى اميّه را ادامه دادند و حكومت هاى خودكامه آنان دست كمى از بنى اميه نداشت; مگر اين كه گفته شود، سقوط بنى اميه و آغاز حركت بنى عباس حساب شده و عاقلانه بود، هر چند در ادامه راه از مسير منحرف شدند.

مشكل ديگر اين كه: ظهور بنى عباس بلا فاصله بعد از مرگ

1. «يسنّى» از مادّه «سَنْو» (بر وزن سَرْو) در اصل به معنى سيراب كردن زمين از سوى ابرها است و سپس به معنى هرگونه تسهيل براى انجام كارى استعمال شده است.