لطفا منتظر باشید ...
101
وقال عليه السلام : لاَ يَسْتَقِيمُ قَضَاءُ الْحَوَائِجِ إِلاَّ بِثَلاَثٍ: بِاسْتِصْغَارِهَالِتَعْظُمَ، وَبِاسْتِكْتَامِهَالِتَظْهَرَ،بِتَعْجِيلِهَا لِتَهْنَأَ102
وقال عليه السلام : يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لاَ يُقَرَّبُ فِيهِ إِلاَّ الْمَاحِلُ وَلاَ يُظَرَّفُت فِيهِ إِلاَّ الْفَاجِرُ، وَلاَ يُضَعَّفُفِيهِ إِلاَّ الْمُنْصِفُ، يَع غُرْماًح، وَصِلَةَ الرَّحِمِ مَنّاً وَالْعِبَادَةَ اسْتِطَالَةً عَلَى النَّاس السُّلْطَانُ بِمَشُورَةِ الاِمَاءِ، وَإِمَارَةِ الصِّبْيَانِ، وَتَدْبِيرِ الْخِصْيَانِ!103
ورُؤيَ عليه إزار خَلَقٌ مرقوع، فقيل له في ذلك. فقال عليه السلام : يَخْشَعُ لَهُ الْقَلْبُ، وَتَذِلُّ بِهِ النَّفْسُ، وَيَقْتَدِي بِهِ الْمُؤْمِنُونَ. وقال عليه السلام : إِنَّ الدُّنْيَا وَالاَْخِرَةَ عَدُوَّانِ مُتَفَاوِتَانِ، وَسَبِيلاَنِ مُخْتَلِفَانِ، فَمَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَتَوَلاَّهَا أَبْغَضَ الاَْخِرَةَ وَعَادَاهَا، وَهُمَا بِمَنْزِلَةِ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، وَمَاشٍ بَيْنَهُمَا، كُلَّمَا قَرُبَ مِنْ وَاحِدٍ بَعُدَ مِنَ الاَْخَرِ، وَهُمَا بَعْدُ ضَرَّتَانِ!104
وعن نوفٍ البِكاليّ، قال: رأيت أميرالمؤمنين عليه السلام ذات ليلة، وقد خرج من فراشه، فنظر في النجوم فقال: يا نوف، أراقد أنت أم رامق؟ فقلت: بل رامقيا أميرالمؤمنين. قال: يَا نَوْفُ، طُوبَى لِلزَّاهِدِينَ فِي الدُّنْيَا، الرَّاغِبِينَ فِي الاَْخِرَةِ، أُولئِكَ قَوْمٌ اتَّخَذُوا الاََْرْضَ بِسَاطاً، وَتُرَابَهَا فِرَاشاً، وَمَاءَهَا طِيباً، وَالْقُرْآنَ شِعَاراً وَالدُّعَاءَ دِثَاراً ثُمَّ قَرَضوا الدُّنْيَاقَرْضاً عَلَى مِنْهَاجِ الْمَسِيحِ يَا نَوْفُ، إِنَّ دَاوُدَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَامَ فِى مِثْلِ هذِهِ السَّاعَةِ مِنَ اللَّيْلِ فَقَالَ: إِنَّهَا سَاعَةٌ لاَ يَدْعُو فِيهَا عَبْدٌ إِلاَّ اسْتُجِيبَ لَهُ، إِلاَّ أَنْ يَكُونَ عَشَّاراًأَوْ عَرِيفاًف أَوْ شُرْطِيّاًأَوْ صَاحِبَ عَرْطَبَةٍ أَوْ صَاحِبَ كَوْبَةٍ .105
وقال عليه السلام : إِنَّ اللهَ افْتَرَضَ عَلَيْكُمُ فَرَائِضَ فَلاَ تُضَيِّعُوهَا، وَحَدَّ لَكُمْ حُدُوداً فَلاَ تَعْتَدُوهَا، وَنَهَاكُمْ عَنْ أَشْيَاءَ فَلاَ تَنْتَهِكُوهَا وَسَكَتَ لَكُمْ عَنْ أَشْيَاءَ وَلَمْ يَدَعْهَا نِسْيَاناً فَلاَ تَتَكَلَّفُوهَا106
وقال عليه السلام : لاَ يَتْرُكُ النَّاسُ شَيْئاً مِنْ أَمْرِ دِينِهِمْ لاِسْتِصْلاَحِ دُنْيَاهُمْ إلاَّ فَتَحَ اللهُ عَلَيْهِمْ مَا هُوَ أَضَرُّ مِنْهُ.107
وقال عليه السلام : رُبَّ عَالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ، وَعِلْمُهُ مَعَهُ لاَ يَنْفَعُهُ.108
وقال عليه السلام : لَقَدْ عُلِّقَ بِنِيَاطِهذَا الاِِْنْسَانِ بَضْعَةٌهِيَ أَعْجَبُ مَا فِيهِ: وَذلِكَ الْقَلْبُ، وَلَهُ مَوَادّ مِنَ الْحِكْمَةِ وَأَضْدَادٌ مِنْ خِلاَفِهَا، فَإِنْ سَنَحَ لَهُ الرَّجَاءُ أَذَلَّهُ الطَّمَعُ، وَإِنْ هَاجَ بِهِ الطَّمَعُ أَهْلَكَهُ الْحِرْصُ،إِنْ مَلَكَهُ الْيَأْسُ قَتَلَهُ الاََْسَفُ، وإِنْ عَرَضَ لَهُ الْغَضَبُ اشتَدَّ بِهِ الْغَيْظُ، وَإِنْ أَسْعَدَهُ الرِّضَى نَسِيَ التَّحَفُّظَ ،إِنْ غَالَهُ الْخَوْفُ شَغَلَهُ الْحَذَرُ، وَإِن اتَّسَعَ لَهُ الاََْمْنُ اسْتَلَبَتْهُ الْغِرَّةُ وَإِن أَصَابَتهُ مُصِيبَةٌ فَضَحَهُ الْجَزَعُ، وَإِنْ أَفَادَ مَالاًأَطْغَاهُ الغِنَى، وَإِنْ عَضَّتْهُ الْفَاقَةُي شَغَلَهُ الْبَلاَءُ، وَإِنْ جَهَدَهُالْجُوعُ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ، وإِنْ أَفْرَطَ بِهِ الشِّبَعُ كَظَّتْهُگ الْبِطْنَةُ فَكُلُّ تَقْصِيرٍ بِهِ مُضِرٌّ، وَكُلُّ إِفْرَاطٍ لَهُ مُفْسِدٌ.109
وقال عليه السلام : نَحْنُ الُّنمْرُقَةُ الْوُسْطَى بِهَا يَلْحَقُ التَّالِي، وَإِلَيْهَا يَرْجِعُ الْغَالِيك.110
وقال عليه السلام : لاَ يُقِيمُ أَمْرَ اللهِ سُبْحَانَهُ إلاَّ مَنْ لاَ يُصَانِعُ وَلاَ يُضَارِعُ وَلاَ يَتَّبِعُ الْمَطَامِعَ111
وقال عليه السلام وقد توفي سهل بن حُنَيْفٍ الاَنصاري بالكوفة بعد مرجعه معه من صفين، وكان من أحبّ الناس إليه: لَوْ أَحَبَّنِي جَبَلٌ لَتَهَافَتَ112
وقال عليه السلام : مَنْ أَحَبَّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَلْيَسْتَعِدَّ لِلْفَقْرِ جِلْبَاباً113
وقال عليه السلام : لاَ مَالَ أَعْوَدُمِنَ الْعَقْلِ، وَلاَ وَحْدَةَ أَوْحَشُ مِنَ الْعُجْبِز، وَلاَ عَقْلَ كَالتَّدْبِيرِ، وَلاَ كَرَمَ كَالتَّقْوَى، وَلاَ قَ وَلاَ مِيرَاثَ كَالاَْدَبِ، وَلاَ قَائِدَ كَالتَّوْفِيقِ، وَلاَ تِجَارَةَ كَالْعَمَلِ الصَّالِحِ، وَلاَ رِبْحَ كَالثَّوَابِ، وَلاَ وَرَعَ كالْوُقُوفِ عِنْدَ الشُّبْهَةِ، وَلاَ زُهْدَ كَالزُّهْدِ فِي الْحَرَامِ، ولاَ عِلْمَ كَالتَّفَكُّرِ، وَلاَ عِبَادَةَ كَأَدَاءِ الْفَرائِضِ، وَلاَ إِيمَانَ كَالْحَيَاءِ وَالصَّبْرِ، وَلاَ حَسَبَ كَالتَّوَاضُعِ، وَلاَ شَرَفَ كَالْعِلْمِ، وَلاَ مُظَاهَرَةَ أَوْثَقُ مِن مُشَاوَرَةٍ.114
وقال عليه السلام : إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلاَحُ عَلَى الزَّمَانِ وَأَهْلِهِ ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ خزْيَةٌفَقَدْ ظَلَمَ! وَإِذَا اسْتَوْلَى الْفَسَادُ عَلَى الزَّمَانِ وأَهْلِهِ فَأَحْسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَدْ غَرَّرَ115
وقيل له عليه السلام : كيف نجدك يا أميرالمؤمنين؟ فقال: كَيْفَ يَكُونُ مَنْ يَفْنَى بِبِقَائِهِ وَيَسْقَمُ بِصِحَّتِهِ وَيُؤْتَى مِنْ مَأْمَنِهِ116
وقال عليه السلام : كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍبِالاِِْحْسَان إلَيْهِ، وَمَغْرورٍ بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ، وَمَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ! وَمَا ابْتَلَىاللهُ أَحَداً بِمِثْلِ الاِِْمْلاَءِ لَهُ117
وقال عليه السلام : هَلَكَ فِيَّ رَجُلاَنِ: مُحِبٌّ غَالٍوَمُبْغِضٌ قَالٍ118
وقال عليه السلام : إضَاعَةُ الْفُرْصَةِ غُصَّةٌ.119
وقال عليه السلام : مَثَلُ الدُّنْيَا كَمَثَلِ الْحَيَّةِ: لَيِّنٌ مَسُّهَا، وَالسُّمُّ النَّاقِعُ فِي جَوْفِهَا، يَهْوِي إِلَيْهَا الْغِرُّ الْجَاهِلُ، وَيَحْذَرُهَا ذُو اللُّبِّ الْعَاقِلُ!120
وقال عليه السلام وقد سئل عن قريش: أَمَّا بَنُو مَخْزُومٍ فَرَيْحَانَةُ قُرَيْشٍ، نُحِبُّ حَدِيثَ رِجَالِهِمْ، وَالنِّكَاحَ فِي نِسَائِهِمْ. وَأَمَّا بَنُو عَبْدِ شَمسٍ فَأَبْعَدُهَا رَأْياً، وَأَمْنَعُهَا لِمَا وَرَاءَ ظُهُورِهَا. وَأَمَّا نَحْنُ فَأَبْذَلُ لِمَا فِي أَيْدِينَا، وَأَسْمَحُ عِنْدَ الْمَوْتِ بِنُفُوسِنَا. وَهُمْ أَكْثَرُ وَأَمْكَرُ وَأَنْكَرُ، وَنَحْنُ أَفْصَحُ وَأَنْصَحُ وَأَصْبَحُ.101
و فرمود(ع):برآوردن حاجتها،جز به سه چيز،راست نيايد.خرد شمردن آن تا درنزد خدا بزرگ آيد.پنهان داشتن آن تا به هنگام پاداش آشكار شود و شتاب در انجام دادن آن تا گوارا شود.102
و فرمود(ع):بر مردم روزگارى مى آيد كه مقرب نبود،مگر سخن چين و خوش طبع،به شمار نيايد،مگر تبهكار،و مردم منصف را ناتوان خوانند و صدقه را غرامت شمارند و صله رحم را منت نهادن و عبادت را برترى فروختن بر مردم.در اين حال،حكومت،با مشورت زنان بود و امارت از آن خردان و تدبير كارها به دست خواجگان.103
جامه اى كهنه و وصله دار بر تن داشت،در اين باب از او پرسيدند،فرمود:اين جامه دل راخاشع و نفس را خوار مى سازد و مؤمنان بدان اقتدا كنند. و فرمود(ع):دنيا و آخرت دو دشمن ناهمگون اند و دو راه گونه گون.هر كه دنيا رادوست بدارد، آخرت را دشمن داشته.دنيا و آخرت به مثابه مشرق و مغرب اند وكسى كه ميان آن دو سير مى كند،هرگاه به يكى نزديك شود از ديگرى دور گردد و ياچون دو زن هستند در نكاح يك شوى.104
نوف بكالى (1) گويد:شبى امير المؤمنين را ديدم كه از بستر برخاست و به ستارگان نگريست ومرا فرمود:اى نوف،خواب هستى يا بيدار؟ گفتم:يا امير المؤمنين،بيدارم.و فرمود(ع): اى نوف،خوشا به حال كسانى كه از دنيا بريده اند و به آخرت روى آورده اند.اينان مردمانى هستند كه زمين را فرش خود كرده اند و خاكش را بستر وآبش را عطر خوشبوى خود.درون خود را به قرآن آراسته اند و برون را به دعا.چون مسيح،دنيا را از خود دور ساخته اند.اى نوف، داود(ع)در چنين ساعتى از شب،برخاست و فرمود:اين ساعتى است كه هيچ بنده اى به درگاه خداوند دست به دعابرندارد،مگر آنكه،دعايش مستجاب شود،مگر عشريه بگير(باجگير)يا كسى كه كارهاى مردم را به حكومت گزارش كند يا شرطه،يا صاحب عرطبه «طنبور»باشد ويا صاحب كوبه «طبل ». رضى گويد:بعضى گويند عرطبه طبل است و كوبه طنبور105
و فرمود(ع):خداوند بر شما اعمالى واجب داشته،آنها را ضايع مگذاريد وبرايتان حدودى معين كرده،از آن حدود تجاوز مكنيد.شما را از چيزهايى نهى كرده،حرمت آن مشكنيد و چيزهايى است كه درباره آنها سكوت كرده،نه آنكه فراموش كرده باشد،در آنها خود را به رنج ميفكنيد.106
و فرمود(ع):مردم،هيچيك،از امور دينى را براى بهبود امور دنيوى ترك نكنند جزآنكه، خداوند برايشان وضعى پيش آورد كه زيانش بيش از سودش باشد.107
و فرمود(ع):چه بسا عالمى را كه جهلش از پاى در آورد و حال آنكه،علمش با اوبود و سودش نكرد.108
و فرمود(ع):به رگ دل انسان،پاره گوشتى آويخته است كه از شگفت ترين چيزهاست و آن قلب اوست كه در آن مايه هايى از حكمت است و مايه هايى ضد آن و خلاف آن.هرگاه اميدوارى به او روى آورد،آزمندى خوارش مى سازد و اگرآزمندى به او روى نهد حرص تباهش كند و اگر نوميدى بر آن دست يابد،تاسف اورا بكشد و اگر خشم بر او مسلط شود،كينه توزيش شدت گيرد و اگر خشنودى ورضا سبب سعادتش شود،خويشتنداريش را از دست بدهد و اگر وحشت گريبانش را بگيرد،حذر از كار به خود مشغولش دارد و اگر امن و آسايش نصيبش شود،غرورو غفلتش بربايد.اگر مالى بدستش افتد،بى نيازى به سركشيش وادارد.اگر مصيبتى به او رسد، بيتابى رسوايش گرداند و اگر به فقر دچار آيد،به بلا افتد،اگر گرسنگى اورا بيازارد،ناتوانى از پايش در اندازد.اگر در سيرى افراط كند،پرى شكم آزارش دهد. اگر در كارى كوتاه آيد،زيان اوست و اگر از حد گذراند،مايه فسادش باشد.109
و فرمود(ع):ما همانند آن پشتى ميانى،حد وسط هستيم،كه هر كه نرسيده بايدخود را برساند و هر كه از ما در گذرد،بايد كه به ما باز گردد.110
و فرمود(ع):فرمان خدا را بر پاى ندارد مگر آنكه،در اجراى حق مدارا نكند و دربرابر باطل فروتنى ننمايد و از پى مطامع خود نرود.111
هنگامى كه سهل بن حنيف انصارى،كه يكى از دوستان امام(ع)بود،پس از آنكه با او ازصفين بازگشت،در كوفه وفات كرد،درباره او فرمود: اگر كوهى هم مرا دوست بدارد،فرو ريز. معنى اين سخن اين است كه رنج و محنت بر او سخت مى گيرد و مصيبتها به سوى اوبشتابند و اين جفا نرود مگر با پرهيزگاران و نيكان و برگزيدگان112
و فرمود:هر كس كه ما اهل بيت را به دوستى گيرد،بايد جامه درويشى را بر تن بپذيرد. اين عبارت را به گونه ديگر هم تاويل كرده اند كه در اينجا جاى ذكر آن نيست.113
و فرمود(ع):هيچ ثروتى سودمندتر از عقل نيست و هيچ تنهايى وحشت انگيزتراز خودپسندى نيست و هيچ عقلى،چون انديشيدن و تدبير نيست و هيچ كرامتى چون تقوى نيست و هيچ هم نشينى چون خوشخويى نيست و هيچ ميراثى چون ادب نيست و هيچ رهبرى چون توفيق نيست و هيچ تجارتى چون عمل صالح نيست و هيچ سودى چون ثواب آخرت نيست و هيچ پارسايى چون توقف در برابرشبهه نيست و هيچ زهدى چون زهد در حرام نيست و هيچ ايمانى چون حيا وشكيبايى نيست و هيچ حسبى چون تواضع نيست و هيچ شرافتى چون علم نيست وهيچ عزتى چون بردبارى نيست و هيچ پشتيبانى استوارتر از مشورت نيست.114
و فرمود(ع):چون صلاح و نيكوكارى بر زمانه و مردمش مستولى شود،سپس كسى به ديگرى كه هنوز رسوايى به بار نياورده،بدگمان شود،بر او ستم كرده است وچون بدكارى و فساد بر زمانه و مردمش مستولى شود و كسى به ديگرى گمان نيك برد،فريب خورده است.115
او را گفتند يا امير المؤمنين،خود را چگونه مى يابى؟فرمود:چگونه است حال كسى كه بقايش او را به فنا مى كشاند و در تندرستيش بيمار گردد و مرگ در جاى امن وآسايسش به سراغش آيد.116
و فرمود(ع):بسا كسا كه با احسان و نعمت خداوندى كم كم به عذاب او نزديك شود.با پوشيده داشتن گناهش فريب مى خورد و از اينكه،مردم او را به نيكى يادمى كنند،فريفته گردد.خداوند، هيچكس را به چيزى چون مهلت دادن به او،نيازموده است.117
و فرمود(ع):به سبب من دو كس به هلاكت رسيدند:يكى،آنكه در دوستى من غلو مى كند و ديگر،كسى كه در دشمنى من پاى مى فشرد.118
و فرمود(ع):از دست دادن فرصت غصه است.119
و فرمود(ع):دنيا همانند مار است.چون بر آن دست كشند،نرم آيد،ولى در درون آن زهر كشنده است.مردم فريب خورده و نادان بدان ميل كنند و خردمند عاقل از آن دورى جويد.120
درباره قريش از او پرسيدند،فرمود:اما بنى مخزوم،ريحان خوشبوى قريش اند گفتگو با مردانش و زناشويى با زنانش دوست داشتنى است.بنى عبدشمس،به راى،از ديگران دورانديشترند.و در حمايت آنچه پشت سر خود دارند[يعنى مال و خاندان]استوارترند.اما ما به آنچه در دست داريم،بخشنده تريم و به هنگام مرگ،به جان دادن،سخاوتمندتريم.بنى عبد شمس به شمار بيش اند ومكارتر و بدكردارترند،ولى ما فصيحتريم و مردم را نيكخواهتريم و خوشرويتريم.1.نوف بن فضاله بكالى،از اصحاب امير المؤمنان(ع)است.
