لطفا منتظر باشید ...
چكيده
به پيشنهاد استاد درس راويان ضعيف [1] بر آن شدم تا قواعد علم‌الحديثي را از ديد‌گاه امام موسي كاظم (عليه السّلام) يافته و آن‌ها را تا حد امكان، دسته‌بندي نمايم تا اين قواعد در كنار ساير قواعد معتبر و معتمد، وسيله‌ي سنجش در اين زمينه باشد. لازم به ذكر است كه اين كار، قبلاً توسط استاد روحاني در مورد قرآن، احاديث پيامبر (صلي الله عليه و آله)، اميرالمؤمنين (عليه السّلام)، امام حسين (عليه السّلام)، امام محمد باقر (عليه السّلام) و امام جعفر صادق (عليهم السلام) انجام شده بود؛ لذا با راهنمايي‌هايي كه صورت گرفت، در صدد يافتن احاديث و روايات امام كاظم (عليه السلام) در زمينه‌ي مذكور برآمدم و پس از اين كار، قواعد و گزاره‌هاي علم‌الحديثي قابل استخراج از اين احاديث را يكجا جمع‌آوري نمودم، وليكن نتواستم از بعضي احاديث، قاعده‌اي به دست آورم؛ بنابراين در پايان مقاله، اين دسته از احاديث را در يك فصل قرار دادم. همچنين متأسفانه نتوانستم آن طور كه بايسته است به بررسي اسناد احاديث اقدام نمايم؛ لذا وجود اين نقص را در كنار ساير نواقص احتمالي مي‌پذيرم. ضمناً، از تمام تلاش‌ها و صبوري‌هاي بي‌شايبه‌ي استاد گرامي، جناب آقاي روحاني، سپاسگزارم.باب اول
متن احاديث و قواعدي كه از آن‌ها استنباط شده است . 1. حدثنا محمد بن خلف، ثنا موسي [بن إبراهيم]، ثنا موسي بن جعفر، عن جعفر بن محمد، عن أبيه، عن جده قال: «قال رسول‌الله (صلي الله عليه و آله): من حدث عني بحديث و هو يعلم أنه كذب فهو [أحد الكاذبين]». مسند الإمام موسي بن جعفر (عليه السلام)، ص 22 و 23، ح 3. 2. روي ابن ماجة هذا الحديث نصا بما لفظه: «حدثنا أبوبكر بن أبي شيبة، ثنا علي بن هاشم، عن إبن أبي ليلي، عن الحكم، عن عبدالرحمن بن أبي ليلي، عن علي، عن النبي (صلي الله عليه و آله) قال: من حدث عني حديثاً و هو يري أنه كذب فهو أحد الكاذبين».همان، ص30، بخش تعليقات، ح 3.
قاعده:
راوياني كه روايات معلّل (دروغ) را با علم به بيماري و عدم صحت آن‌ها نقل كنند، تضعيف مي‌شوند، و روايات آن‌ها غير قابل اعتماد و ناصحيح است، مگر خلاف آن (عدم وجود علت) ثابت شود. و به [سند حديث 20: حدثنا محمد بن خلف، نا موسي بن إبراهيم، نا موسي بن جعفر، [عن جعفر بن محمد، عن أبيه،] عن جدّه] 3. قال: قال رسول‌الله (صلي الله عليه و آله): «شاوروا النساء و خالفوهن فإنّ في خلافهن بركة و ليس للمخنث عقل و لا لحايك عقل.»مسند الإمام موسي بن جعفر (عليه السلام)، ص25، ح 26. عقد الحر العاملي باباً في كراهة مشاورة النساء، إلا بعقد المخالفة و استحباب مشاورة الرجال في وسائل الشيعة (ج8 ـ ص429) و فيه نص الحديث بان النساء لاستشار, و كذلك للعلامة المجلسي في [بحار الأنوار: 75/ 97][2].
همان، ص 34، بخش تعليقات، ح 26.
[1]ـ آقاي محمد روحاني علي‌آبادي، استاد مدعوّ دانشكده‌ي علوم حديث. [2] . البته درباره‌ي مشورت با زنان و رواياتِ مربوط به اين باب نظراتي وجود دارد كه در تفصيل آن‌ها رساله‌هايي بسيار نگاشته شده, و اين‌گونه روايات محمول به زماني است كه زنان از عقل و تجربه‌ي كافي بي‌بهره باشند, كه در اين‌صورت مشورت با آن‌ها غير مفيد بوده و تبعيت از رأي آن‌ها زيانبار است, ولي چنانچه آنان از عقل و تجربه بهره‌مند باشند, مشورت با ايشان مفيد و در بسياري موارد ضروري و لازم است. (روحاني)
