لطفا منتظر باشید ...
نشانههاى ظهور امام زمان عليه السلام
مقدمه
ظهور منجى بشر در دوران آخرزمان، باورى است قطعى و همگانى . اديان و شرايع توحيدى و غيرتوحيدى و نيز بعضى از مكاتب بشرى، نويد چنين روزى را به پيروان خويش دادهاند . در اين ميان، اسلام با مبانى قوى نظرى و عملى، موضوع ظهور را به صورت صحيح تبيين كرده و با راهكارهاى مناسب و درخور، واژه انتظار و منتظر مصلح را در ميان جوامع اسلامى تبيين كرده است . واژه مهدويت و مهدى عليه السلام تبلور فرهنگ انتظار است كه همه مسلمين، اعم از شيعه و اهل سنت در باور داشت آن، اتفاق نظر دارند . از زمان ظهور اسلام، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام و صحابه و ياران ايشان، عهدهدار تبيين فرهنگ مهدويتبودهاند و اين رسالت در هر عصرى، ميان آنها ادامه پيدا كرده تا دوران غيبت كبراى امام زمان عليه السلام كه در اين برهه مهم و حساس، علما و مبلغان دينى مسئوليت تبيين و تثبيت آن را به عهده گرفته و مردم را به فرا رسيدن روزگار ظهور اميدوار مىكنند . ضرورت بيان نشانههاى ظهور
هر مسئلهاى كه اهميت و مقبوليت عمومى داشته باشد، مخاطرات و تهديدها نسبتبه آن از ناحيه سودجويان و فرصت طلبان بيشتر خواهد شد; از جمله اين مسائل كه داراى شاخصههاى جهانى و همگانى است، ظهور منجى است كه به منزله اعتقاد و باور عمومى در همه اديان مطرح شده است . طبيعى است افرادى كه به دنبال منفعت و سودجويى فردىاند با آزمندى بسيار و با ظاهر سازى فريبنده به اغفال مردم مىپردازند تا به نيتسوء خود برسند . از اينرو بيان نشانهها و علايم ظهور، ضرورى است و رهبران و بزرگان دين، براى جلوگيرى از اين انحرافها و كجرويها و براى حفظ باورهاى اصيل مردم، بايد منجى و مصلح آخر زمان را با تمام شاخصهها و خصال معرفى نمايند و براى ظهور و قيام او نشانهها و علايمى را بيان كنند تا مردم در تميز سره از ناسره در تحير و ترديد نمانند . از همين رو در روايات و احاديثبسيارى منجى آخر زمان (حضرت مهدى عليه السلام) و كيفيت ظهور او، با تمام علايم و نشانهها بيان شده است . در رويكرد كلى و كلان، مىتوان نشانهها و علايم ظهور امام زمان عليه السلام را به انواع مختلف تقسيم كرد كه به يكايك آنها خواهيم پراخت: الف) نشانههاى عام و خاص
1 . نشانههاى عام:
آن دسته از نشانهها و علايمى كه شاخصههاى كلى و عمومى دارند يعنى در قالب پديده خاص، در برهه خاص و در افراد خاصى متصف نشدهاند، «علايم عمومى» ناميده مىشوند; نظير احاديث و رواياتى كه از احوال و اوضاع مردمان آخر زمان خبر مىدهند و از انحرافات و كج رويهايى كه در آن دوره رخ مىدهد سخن به ميان آوردهاند كه در واقع، نوعى بيان علايم و نشانههاى ظهور امام زمان عليه السلام است، اما در قالب و معيار كلى و عمومى . «عن ابن عباس عن رسول الله صلى الله عليه و آله: فى حديث ان الله اوحى اليه ليلة اسرى به ان يوصى الى على واخبره بالائمة من ولده الى ان قال وآخر رجل منهم يصلى عيسى ابن مريم خلفه يملا الارض عدلا كما ملئت جورا وظلما ... فقلت الهى وسيدى متى يكون ذاك؟ فاوحى الله عزوجل الى: يكون ذالك اذا رفع العلم وظهر الجهل وكثر القراءة وقل العمل وكثر القتل وقل الفقهاء والهادون وكثر فقهاء الضلالة والخونة ... وكثر الجور والفساد وظهر المنكر وامر امتك به ونهى عن المعروف ... ; (1) ابن عباس مىگويد: «در شب معراج، مطالبى به رسول اكرم صلى الله عليه و آله وحى شد كه بايد به حضرت على عليه السلام سفارش كند و به او در مورد ائمه بعد از آن حضرت كه از فرزندانش هستند خبر داد; تا آنجا كه فرمود: آخرين آنها [نشانه هايى دارد; از جمله اينكه] عيسى بن مريم پشتسرش نماز مىخواند; زمين را پر از عدل و داد مىكند، چنانچه پر از ظلم و جور شده باشد، ... عرض كردم: خداوندا! آن كى خواهد شد؟ خداوند به من وحى كرد: هر گاه علم از ميان برداشته شود و جهل و نادانى ظاهر شود; قرائتهاى [قرآن] زياد اما عمل كم شود; قتل و كشتار زياد شود، فقهاء و هدايت كنندگان واقعى كم شوند; علماى فاسق و خيانتكار زياد شوند، ... جور و فساد زياد شود; منكر ظاهر شود; امت تو امر به منكر و نهى از معروف كنند، ...» «حضرت على عليه السلام در جواب سؤال «صعصعة بن صوحان» - كه از ياران آن حضرت بود - در باب دجال و خروجش، و پيرامون نشانههايى از ظهور امام زمان عليه السلام، چنين فرمودند: «فان علامة ذلك اذا امات الناس الصلاة واضاعوا الامانة واستحلوا الكذب، واكلوا الربا واخذوا الرشا وشيدوا البنيان وباعوا الدين بالدنيا واستعملوا السفهاء وشاوروا النساء وقطعوا الارحام واتبعوا الاهواء، واستخفوا بالدماء ... ; (2) علامتخروج و قيام دجال زمانى است كه مردم نماز را ترك كنند [و در ميان مردم بميرد]، امانتها را ضايع كنند; دروغ گفتن را حلال شمارند; ربا بخورند; رشوه بگيرند; ساختمانها را محكم سازند و دين را به دنيا فروشند; مردمان كم عقل را بر كارها گمارند; زنان را در كارهاى اجتماعى و شخصى طرف مشورت قرار دهند; قطع صله ارحام كنند; از هوا و هوس پيروى كنند و [كشتار و] خونريزى را كوچك شمارند، ... .» 2 . نشانههاى خاص:
بعضى از نشانهها و علايم ظهور، به صورت خاص و با شاخصهاى ويژه در افراد متعين، تبلور مىيابد; مثلا در روايات بسيارى ذكر شده است، كه ظهور امام زمان عليه السلام در سال فرد و در روز فرد تحقق پيدا خواهد كرد . ظهور و خروج افرادى به نام «دجال» و «سفيانى» كه مظهر ضلالت و گمراهى و نيز قيام افرادى مثل يمانى و سيد خراسانى كه سنبل هدايت هستند جزء علايم خاص شمرده مىشود و در احاديث، با اسم و رسم و با ويژگيهاى مخصوصشان وارد شده است . امام باقر عليه السلام فرمودند: «تنزل الرايات السود التى تخرج من خراسان الى الكوفة، فاذا ظهر المهدى بعث اليه بالبيعة; (3) پرچمهاى سياهى از ناحيه خراسان بيرون مىآيد و به جانب كوفه به حركت در مىآيد . پس چون مهدى ظاهر شود، اينان وى را دعوت به بيعت مىكنند .» و نيز امام باقر عليه السلام فرمود: «براى مهدى ما، دو نشانه است كه از هنگامى كه خداوند آسمانها و زمين را خلق فرمود، سابقه ندارد: خسوف در شب اول م اه رمضان و كسوف در نيمه همان ماه . و اين دو از زمانى كه خداوند آسمانها و زمين را خلق كرده است، [اين چنين] وجود نداشته است .» (4) در روايات فوق نشانهها و علايم خاصى براى ظهور امام زمان عليه السلام تعيين شده است . ب) نشانههاى حتمى و غير حتمى
1 . نشانههاى حتمى:
علايم و نشانههايى كه به طور قطع قبل از ظهور حضرت، رخ خواهند داد و در واقع، هيچ گونه قيد و شرطى در ايجاد آنها لحاظ نشده است علايم حتمى ناميده مىشوند و شايد بتوان گفت كه ادعاى ظهور قبل از تحقق آنها كذب و دروغ است . امام سجاد عليه السلام فرمود: «ان امرالقائم حتم من الله وامر السفيانى حتم من الله ولايكون قائم الا بسفيانى (5) ; ظهور قائم، از ناحيه خداوند، قطعى و خروج سفيانى نيز، از جانب خداوند قطعى است و قائمى جز با سفيانى وجود ندارد .» امام صادق عليه السلام فرمود: «واليمانى منالمحتوم; [قيام] يمانى از نشانههاى حتمى است .» فضل بن شاذان از ابى حمزه ثمالى نقل مىكند: «قلت لابى جعفر خروج السفيانى من المحتوم؟ قال نعم والنداء من المحتوم وطلوع الشمس من مغربها من المحتوم واختلاف بنى العباس فى الدولة من المحتوم وقتل النفس الزكية محتوم وخروج القائم من آل محمد محتوم ... (6) ; به امام باقر عليه السلام عرض كردم: آيا خروج سفيانى حتمى است؟ فرمودند آرى، صيحه آسمانى نيز از علايم حتمى است و طلوع خورشيد از مغرب حتمى است . اختلاف بين بنى عباس در رابطه با حكومت، حتمى است . كشته شدن نفس زكيه حتمى است، قيام قائم آل محمد صلى الله عليه و آله حتمى است، ...» 2 . نشانههاى غير حتمى:
بعضى از نشانههاى ظهور قبل از ظهور، بطور مشروط رخ مىدهند; يعنى اگر مقتضى آنها موجود و موانع مفقود باشد، تحققشان حتمى خواهد بود . در ميان نشانهها و علايم، آنچه حتمى شمرده شده، جزء محتوميات هستند و غير از آنها كه گروه بسيارى از علايم را تشكيل مىدهند جزء علايم غير حتمى شمرده مىشوند . ج: علايم با فاصله و بىفاصله
1 . نشانههاى نزديك به وقت ظهور:
در بعضى از روايات، تصريح شده كه بعضى از علايم در سال ظهور امام زمان عليه السلام، رخ مىدهند; يعنى قبل از ظهور و در آستانه قيام حضرت مهدى عليه السلام، اين نشانهها يكى پس از ديگرى پديدار شده، به ظهور امام زمان منتهى مىشود . امام صادق عليه السلام فرمود: «خروج الثلاثة، الخراسانى والسفيانى واليمانى فى سنة واحدة فى شهر واحد، فى يوم واحد وليس فيها راية باهدى من راية اليمانى يهدى الى الحق; (7) خروج سه كس: قيام خراسانى و سفيانى و يمانى، در يك سال و در يك ماه و يك روز خواهد بود و در اين ميان، هيچ پرچمى به اندازه پرچم يمانى، به حق و هدايت دعوت نمىكند .» امام باقر عليه السلام فرمود: «ليس بين قيام القائم وقتل النفس الزكية اكثر من خمس عشر ليلة (8) ; بين ظهور مهدى عليه السلام و كشته شدن نفس زكيه، بيش از پانزده شب فاصله نيست .» 2 . علايمى كه با ظهور، فاصله زمانى دارد:
بعضى از نشانهها و علايم در بستر تاريخ با فاصله بسيارى با وقت ظهور تحقق مىيابد; حتى بعضى از آنها قبل از تولد امام زمان رخ مىنمايند و بعضى بعد از تولد و قبل از ظهور با فاصله زياد، تحقق پيدا كرده و خواهند كرد; چنان كه شمارى از آنها، همچون از هم گسستن بنى اميه و بنى عباس، خروج ابومسلم خراسانى، اختلاف بين مسلمانان و ... اتفاق افتاده است . د) علايم زمينى و آسمانى
1 . علايم طبيعى و زمينى:
در ميان نشانهها و علايم ظهور، غالب آنها نشانههاى طبيعى و زمينىاند و هر كدام در تثبيتحقانيت ظهور و قيام حضرت مهدى عليه السلام نقش اساسى دارند . امام على عليه السلام فرمود: «ويخرج رجل من اهل بيتى فى الحرم فيبلغ السفيانى، فيبعث اليه جندا من جنده فيهزمهم فيسير اليه السفيانى بمن معه، حتى اذا جاوزوا ببيداء من الارض، خسف بهم، فلاينجوا منهم الا المخبر عنهم; مردى از خاندان من، در سرزمين حرم قيام مىكند، پس خبر خروج وى به سفيانى مىرسد . وى، سپاهى از لشكريان خود رابراى جنگ، به سوى او مىفرستد و آنان را شكست مىدهد، آنگاه خود سفيانى با همراهانش به جنگ وى مىروند و چون از سرزمين بيداء مىگذرند، زمين آنان را فرو مىبرد و جز يك نفر، كه خبر آنان را مىآورد كسى از آنان نجات نمىيابد .» نشانه هايى نظير فرو رفتن سفيانى در بيداء، قيام يمانى، خراسانى، سفيانى، دجال، قتل نفس زكيه، جنگهاى خونين و غيره ... از جمله علايم زمينى و طبيعى هستند . 2 . علايم آسمانى:
به علت اهميت ظهور امام زمان، علاوه بر نشانههاى زمينى و طبيعى، برخى علايم آسمانى نيز در زمان ظهور حضرت رخ خواهند داد، تا مردم بهتر رهبر و مصلح آسمانى را شناخته و در راستاى تحقق رسالت و اهداف او مشاركت كنند; مانند: - صيحه آسمانى: امام صادق عليه السلام فرمود: «اذا نادى مناد من السماء ان الحق فى آل محمد صلى الله عليه و آله فعند ذلك يظهر المهدى على افواه الناس ويشربون حبه، ولايكون لهم ذكر غيره; هر گاه گويندهاى از آسمان ندا دهد كه حق با اولاد محمد صلى الله عليه و آله است، در آن هنگام، ظهور مهدى عليه السلام به سر زبانها مىافتد، و همه [شراب] دوستى او مىنوشند و غير او را ياد نمىكنند .» - كسوف: امام صادق عليه السلام فرمود: «علامة خروج المهدى كسوف الشمس فى شهر رمضان فى ثلاث عشرة واربع عشرة منه (9) ; نشانه ظهور مهدى عليه السلام كسوف خورشيد در ماه مبارك رمضان است [و وقت كسوف] سيزدهم يا چهاردهم ماه رمضان خواهد بود .» 1) اثباة الهداه، ج7، ص390 . 2) بحار الانوار، ج 52، ص193 . 3) بحار الانوار، ج 52، ص217 . 4) منتخب الاثر، ص444 . 5) بحارالانوار، ج52، ص82 . 6) ارشاد مفيد، ج3، ص347 . 7) كتاب غيبت نعمانى، ص252 . 8) ارشاد مفيد، ج2، ص374; اعلام الورى، ص427 . 9) غيبت نعمانى، ص270 .
