لطفا منتظر باشید ...
نشانه هاي امام مهدي(عج) در كلام علوي
دكتر سيد مرتضي موسويگرمارودي مهدويّت و نجات بشريت توسط يك منجي آسماني در تمامي اديان الهي وجود داشته و دارد. در حوزة اسلام نيز اين عقيده در بين همه فرق اسلامي كما بيش مطرح است. همچنين اين مسأله در گسترة معارف شيعه اماميّه از چنان جايگاه والايي برخوردار است كه همة اصول و فروع دين به نحوي به آن وابستگي دارد. تنها افزون از ششصد حديث نسبت به غيبت و قيام حضرت خاتم الاوصياء(ع) از ائمه معصومين(ع) صادر گرديده است. اين احاديث جدا از حجم انبوه رواياتي است كه دربارة شخص و شخصيّت حضرت بقيةالله (عج)، اعم از اسم و رسم و تولّد و سيرة عملي واجتماعي و مقام ومنزلت ظاهري و معنوي و نقش آن بزرگوار در دنيا وآخرت به ما رسيده است. 1
دربارة يكايك موضوعات فوق از سوي بزرگان شيعه آثار بسياري در طول تاريخ تشيّع تأليف گرديده و به عنوان مثال در بحث غيبت و شبهات پيرامون آن از دوره شيخ صدوق(ره) و محمد بن ابراهيم نعماني ـ دو تن از دانشمندان نامور شيعه در قرن چهارم كه بهترتيب كتابهاي «كمال الدّين و تمام النعمة» و «الغيبة» را نوشتند ـ تا عصر شيخ طوسي كه او نيز در قرن پنجم كتاب ديگري با عنوان «الغيبة» به رشته تحرير درآورد و تا روزگار حاضر، عناوين بسياري در اين موضوع نوشته شده است.اصولاً سه بحث مهدويّت، غيبت و قيام يا خروج امام مهدي(عج) با روايات رسول خدا(ص) در اين موضوع آغاز شد و با گذشت زمان توسط ائمه معصومين (ع) تكميل گرديد و با تغيير اوضاع اجتماعي وسرخوردگيهاي امت از ظلم خلفاي جور، قوّت و شدّت يافت.امت كه ظهور مصلحي بزرگ براي نجات اسلام و مسلمين را انتظار ميبرد، اين روايات را نصب العين خود قرارداد.با سقوط بنياميّه و روي كار آمدن بنيعباس كه با شعار فريبندة «الرّضا من آل محمّد» اعتماد مردم را براي مدّتي كوتاه به خود جلب كردند، اميد تودههاي محروم به ظهور دولت حقّه بيشتر شد. در اين برهه با خلفا با بهرهگيري از حربه تزوير و به منظور سوء استفاده از احساسات و اعتقادات مردم در زمينة ظهور منجي اسلام، القاب حضرت وليّ عصر و به ويژه لفظ «مهدي» را بر خويش و خليفهزادگان خود مينهادند و به دروغ ادّعاي مهدويت ميكردند، مانند منصور، هادي، مهدي، و ... و البّته به زودي و با جناياتي كه اين ستمپيشگان در حق خاندان پيامبر(ص) اعمال كردند، اعتماد مردم از ايشان سلب شد. شاعري در دورة بنيعباس ميگويد:يا ليت جور بني مروان عادلنا يا ليت جور بني العباس في النّار
ايكاش ستم بنياميّه باز گردد و ظلم بني عباس بهدوزخ واصل شود!در اين دوره با پرسش مكرّر شيعياني روبرو ميشويم كه از امام معصومِ عصر خود ميپرسيدند: آيا شما آن «قائمآل محمّد» هستيد كه پيامبر وعده فرموده است؟
اگر هنر را بازتاب فرهنگ و اعتقادات هر عصري بدانيم، ملاحظه ميكنيم كه اين انتظار در آينة هنر انعكاس بيشتري دارد و كمتر شاعري شيعي در اين مقطع تاريخي است كه ظهور و قيام امام مهدي (عج) را در آثار واشعار خود نداشته باشد. از جمله ميتوان به شاعراني نظير كميت، سيد حميري و دعبل خُزاعي اشاره كرد كه فرد اخير در دورة امام رضا (ع) ميزيسته و قصيدة تائيّة مشهور و جاودان خود را براي اوّلين بار بر آن حضرت عرضه كرده است. وي در اين قصيده ميگويد:
خروج امام لا محالة خارج
يميّز فينا كلّ حقٍ و باطلٍ
و يجزي علي النّعماء و النقمات
يقوم علي اسم الله و البركات
و يجزي علي النّعماء و النقمات
و يجزي علي النّعماء و النقمات
دعبل عرضه داشت: نه سرورم، جز اينكه از اهل آن شنيدهام كه امامي از شما ـ خاندان وحي و رسالت ـ به پا خواهد خاست و زمين را از تباهي و فساد پاك نموده، آنرا همانگونه كه از ظلم سرشار شده از عدل سرشار خواهد ساخت.امام رضا(ع) فرمود:اي دعبل! امام پس از من پسرم محمّد است و پس از او پسرش علي و پس از او پسرش حسن و پس از او پسرش حجّت قائمي است كه در غيبتش انتظار برده ميشود و پس از ظهورش، فرمانش را اطاعت ميكنند. اگر از عمر جهان جز يك روز باقي نمانَد، خداوند آن روز را آنقدر طولاني خواهد ساخت كه او ظهور كند و زمين را از عدل و داد پر كند، همانطور كه از ظلم و ستم انباشته شده است و ... 2
در بين رواياتي كه از ائمه معصومين(ع) دربارة حضرت مهدي (عج) آمده روايات حضرت اميرمؤمنان علي بن ابيطالب(ع) ويژگي خاصي دارند. اين ويژگي را در دو جهت ميتوان بررسي كرد:اوّل: شخصيت اميرمؤمنان علي بن ابيطالب(س)
دوّم: فاصلة زماني آن حضرت تا امام مهدي و اِخبار غيبي اميرمؤمنان(ع)
در مورد اوّل بايد توّجه داشت امام علي بن ابيطالب (ع) سيّد الاوصياء است. او در دامان پيامبر(ص) رشد يافته و اوّلين كسي است كه اسلام آورده و از سرچشمة وحي سيراب گشته است.از اين رو با توجه به كمالات و فضايلي كه ويژه امام علي اميرمؤمنان(ع) ميباشد و همه روشنگر رفعت وبلند مرتبگي وجود مقدّس علوي است، ارزش و اهميّت اِخبار آن گرامي نسبت به خصائص و امتيازات فرزند ارجمندش حضرت ابا صالح المهدي(عج) آشكار ميشود.امّا در بعد دوّم و از منظر فاصلة زماني دوران امير مؤمنان علي(ع) و روزگار حضرت بقيةالله (عج) بايد گفت:همانطور كه بيانات رسول خدا(ص) نسبت به حوادث آينده، اِخباري غيبي است كه از وحي الهي سرچشمه گرفته است، حضرتعلي(ع) نيز با بهرهگيري از علم پيامبر(ص) اَخباري غيبي فرموده كه بسياري از آنها در ظرف زمان خود قرار گرفته، واقع گرديده است، از جمله واقعه كربلا و شهادت امام حسين(ع) و شهادت ميثم تمّار بدست ابن زياد و نحوة آن، و استيلاء بني عبّاس، و بناي شهر بغداد وخصوصيّات آن، و انقراض عبّاسيان به دست مغول و ...بنابراين اِخبار آن حضرت راجع به حضرت مهدي (عج) نيز كه دويست و چند سال قبل از تولّد آن حضرت بيان شده از شمار مغيبات بوده و حائز اهميت فراواني است.بايد توجّه داشت كه اهتمام امام علي بن ابيطالب(ع) به بيان خصائص شخصي و شخصيّتي حضرت بقيةالله (عج) و شيفتگي آن گرامي نسبت به امام مهدي (ع) صرفاً يك شيفتگي احساسي و مبتني بر رابطه پدري و فرزندي نيست، بلكه اين تعلّق و توجّه اوّلاً از كمالات بيكرانة آن طاووس اهل بهشت سرچشمه ميگيرد كه رسول خدا(ص) در آخرين لحظات عمر شريفش با عباراتي نظير: «پدر و مادرم به فداي آن كسي كه انوار قدس از لباسهايش متشعشع است» او را ميستايد ... كمالاتي كه از آباء طاهرين آن حضرت بلكه از همه انبياء يكجا در او فراهم آمده و تجلّي و ظهور يافته است، چنان كه در توصيف آن سرور آمده است كه داراي صولت حيدري و حلم حسني و شجاعت حسيني و ... است و آنچه خوبان همه دارند، او به تنهايي دارد.راز ديگر محبّت و عنايت علوي به وجود اقدس امام ابا صالح المهدي(ع) نشأت گرفته از آن است كه تنها اوست كه مجاهدات همة انبياء و اولياء بويژه جهاد عظيم حضرت خاتم الانبياء واميرمؤمنان و ائمه اطهار(ع) را در برپايي دين خدا و گستردن عدل و قسط در عرصه زمين به نتيجه و ثمر ميرساند و به عبارت ديگر، تنها به دست اوست كه دين در تمام ابعاد واقعياش، مجال ظهور و بروز و اجرا مييابد.نمونهاي از آنچه آن بزرگوار درباره غيبت و قيام و شخصيت حضرت وليعصر(عج) فرموده به شرح زير است:
راز ولادت پنهاني و غيبت:
قال اميرالمؤمنين علي(ع): ان القائم منا اذا قام لم يكن لاحد في عنقه بيعة فلذلك تخفي ولادته و يَغيبُ شَخْصُه.امام علي بن ابيطالب(ع) فرمود:هنگامي كه قائم ما بپا ميخيزد، بيعتي از هيچكس بر عهده ندارد و از همين روست كه ولادتش پنهان ميباشد وغيبت اختيار ميكند!] مأخذ: ترجمه اعيان الشيعه، بخش حضرت مهدي (ع)، صفحه 141 [وضعيّت شيعيان در روزگار غيبت و ارزش پايداري بر ايمان:قال علي(ع):للقائم منا غيبة امدها طويل كأنّي بالشّيعة يجولون جولان النعم في غيبته يطلبون المرعي فلا يجدونه الا فمن ثبت منهم علي دينه و لم يقس قلبه لطول امد غيبته امامه فهو معي في درجتي يومالقيمة.امام علي(ع) فرمود:براي قائم ما خاندان غيبتي است طولاني؛ گويا شيعيان را ميبينم كه در غيبت او چون چرندگاني در جستجوي چراگاه سرگردانند؛ آگاه باشيد هر كس از آنان كه بر دين خود پايدار بماند و درازي مدّت غيبت پيشوايش، قلب او را به قساوت واندارد، او در رستاخيز همراه من و در درجه من خواهد بود.]مأخذ: كمال الدين و تمام النعمة، نسخه مترجم، جلد 2، صفحه 421 [
داوريهاي نادرست نسبت به امام:قال الامام علي(ع): صاحب هذا الامر من ولدي هو الذي يقال ماتَ او هلك في ايّ وادٍسلك.اميرالمؤمنين امام علي بن ابيطالب(ع) فرمود: صاحب الامر (صاحب اين امر) از فرزندان من است. اوست همان كسي كه در خصوصش گويند: در گذشته يا نابود گشته! يا آنكه (اگر زنده باشد) معلوم نيست به كدام سرزمين رفته است!] مأخذ: غيبت نعماني [
تصدّي امر ولايت و تقدير به اذن خداوند:قال اميرالمؤمنين علي(ع): ان ليلة القدر في كل سنة و انَّهُ ينزل في تلك اللّيلة امرُ السّنة ولذلك الامر وُلاةٌ من بعد رسولالله صلّياللهعليهوآلهوسلّم؛ (هُم) انا و احد عشر من صلبي ائمة محدثون.اميرالمؤمنين علي(ع) فرمود:همانا در هر سال شب قدر وجود دارد و در آن شب مقدّرات سال آينده نزول مييابد، و موضع نزول نيز والياني هستند كه پس از رسول خدا(ص) عهدهدار امر ولايتند، و نخستين ايشان منم و سپس يازده فرزندم، پيشواياني كه فرشتگان با ايشان سخن گويند.] مأخذ: ترجمه اعيان الشيعه، بخش حضرت مهدي (ع)، صفحه 142 [
آرزومندي براي ظهور:
قال اميرالمؤمنين علي(ع): فَيَا ابنَ خيرةِ الاِماء! مَتي تنتظرُ؟ ابشر بنصر قريب من ربرحيم.اميرمؤمنان علي(ع) پس از پايان پيكار نهروان در ضمن سخناني كه ايراد كرد، فرمود:اي فرزند بهترين بانوان !3تا كي براي دريافت فرمان ظهور از جانب خداوند، انتظار خواهي برد؟
بيا! و به پيروزي بزرگ و نزديك از سوي پروردگار مهربان بشارت ده.] مأخذ: ينابيع المودة، قندوزي حنفي، صفحه 512 [
ويژگي امام و يارانش:قال الامام علي بن ابيطالب(ع): سيأتي الله بقوم يحبهم الله و يحبونه و يملك من هو بينهم غريب، فهو المهدي.امام اميرمؤمنان علي(ع):بزودي خداوند مردمي را ميآورد كه آنان را دوست ميدارد و آنان نيز خدا را دوست دارند و بزرگمردي كه ميان آنان غريب و ناشناخته است، فرمانروا و زمامدار امور ميگردد و آن وجود گرانمايه حضرت مهدي(ع) است.] مأخذ: معجم احاديث المهدي(ع)، جلد 5، صفحه 91 [
جايگاه عترت پيامبر و منزلت مهدي (ع):قال علي(ع): فنحن انوار السموات و الارض و سفن النجاة و فينا مكنون العلم و الينا مصير الامور و بمهديّنا تقطع الحجج، فهو خاتم الائمّة ومنقذالامّة و منتهي النور و غامض السّرّ.امام اميرمؤمنان علي بن ابيطالب(ع) فرمود:ما نور آسمانها و زمين و كشتيهاي نجاتيم، دانش در ما نهان است و ما گنجينة آنيم، بازگشت امور بسوي ماست و به مهدي ما حجّتهاي الهي تمام ميگردد. او آخرين امام معصوم، رهاييبخش امّت، غايت نور امامت و راز پيچيده آفرينش است.] مأخذ: معجم احاديث المهدي(ع)، جلد 3، صفحه 54 [
قطعيّت ظهور:قال الامام علي بن ابيطالب(ع): يظهر صاحب الراية المحمديّة و الدولة الاحمديّة، القائم بالسيف و الحال الصادق في المقال، يمهد الارض ويحيي السنة و الفرض.اميرالمؤمنين امام علي(ع) فرمود:پرچمدار رايت محمّدي و دولت احمدي(ص)، همان بر پا خيزنده به شمشير عدل و آن نيكوكردار راست گفتار سرانجام ظاهر خواهد شد؛ تا زمين را براي استقرار عدالت مهيّا و سنّتها و واجبات الهي را زنده سازد.] مأخذ: امام مهدي(ع) از ولادت تا ظهور، صفحه 122 [
اقبال همگاني به امام:قال اميرالمؤمنين علي(ع): اذا نادي مناد من السماء: ان الحق في آل محمد فعند ذلك يظهر المهدي علي افواه الناس يشربون ذكره فلا يكون لهم ذكر غيره.امام اميرمؤمنان علي(ع) فرمود:آنگاه كه آن فريادگر از آسمان ندا دهد كه حقّ در پيروي از آل محمّد است، ناگاه نام مقدّس مهدي بر زبانها ميافتد، مردم هماره از او ياد ميكنند وجز نام او سخن ديگري بر زبانها نباشد.] مأخذ: معجم احاديث المهدي(ع)، جلد 3، صفحه 35 [
فرمان آسماني به اطاعت امام:قال الامام علي(ع): ... يقول جبرئيل في صيحته: يا عبادالله! اسمعوا ما اقول: ان هذا مهدي آل محمّد، خارج من ارض مكّة فاجيبوه!امام اميرمؤمنان(ع) فرمود: (هنگام ظهور) جبريل در نداي آسماني خويش ميگويد: اي بندگان خدا! آنچه را ميگويم بشنويد؛ اين مهدي آل محمّد است كه از مكّه ظهور كرده است، پس او را پاسخ گوييد و اطاعتش نماييد.] مأخذ: الزام الناصب، جلد 2، صفحه 200 [
مهدي(ع)، ميراثدار انبياء:قال الامام اميرالمؤمنين(ع): المهدي من ذرّيتي يظهر بين الركن و المقام. عليه قميص ابراهيم و حُلّة اسماعيل و في رجله نعل شيث و الدليل عليه قول النبي(ص): عيسي بن مريم ينزل من السماء و يكون مع المهدي من ذرّيتي.امام اميرمؤمنان(ع) فرمود:مهدي(عج) از فرزندان من است. در مسجدالحرام از بين ركن يماني و مقام ابراهيم آشكار ميشود. پيراهن ابراهيم را در بر دارد و جامه اسماعيل را بر اندام و پاي افزار شيث را به پاي. نشانه وجود گرانقدر او سخن پيامبر(ص) است كه فرمود: عيسي بن مريم از آسمان فرود ميآيد و همواره همراه فرزندم مهدي خواهد بود.] مأخذ: اثبات الهداة، جلد 7، صفحه 45 [
امام مهدي(عج) ، فرزند حسن و از نسل حسين:قال الامام اميرالمؤمنين(ع): الا و ان المهدي يطلب القصاص ممن لا يعرف حقنا و هو الشاهد بالحق و خليفةالله علي خلقه، اسمه كاسم جده رسولالله(ص) ابنالحسن بن علي(ع) من ولد فاطمه من ذرية الحسين ولدي!امام اميرمؤمنان علي(ع) فرمود:آگاه باشيد همانا مهدي از آنانكه حق ما ـ خاندان پيامبر ـ را نشناسند، انتقام خواهد گرفت. او گواه حق و خليفه خداوند بر مردم است. او همنام جدّش رسول خداست و فرزند امام حسن بن علي العسكري، و از فرزندان فاطمه زهرا و از نسل فرزندم حسين(ع) ميباشد.] مأخذ: الزام الناصب، جلد 2، صفحه 200 [
مهدي(ع)، نهمين نواده حسين(ع):
امام ابو الحسن الرّضا از اميرالمؤمنين علي(ع) چنين ميگويد كه به فرزندش حسين(ع) فرمود:نهمين ذرّيّة تو به حق قيام ميكند و دين را پايداري و عدالت را گسترش ميدهد.امام حسين(ع) عرضه داشت: اي اميرمؤمنان! آيا آنچه فرمودي تحقّق خواهد يافت؟حضرت فرمود: آري، به خداوندي كه محمّد(ص) را به رسالت برانگيخت و او را بر همه آفريدگان برتري داد، اين امر واقع خواهد شد، امّا پس از غيبت بزرگ او وضعيّتي پيش خواهد آمد كه جز دوستان با اخلاص و مؤمنان پاك سرشت كه نور ايمان و محبّت ما در صفحه ضميرشان نقش بسته، كسي در باور ديني خود پايدار نميماند.] مأخذ: ترجمه جلد 13 بحارالانوار، صفحه 334 [
هنگامه ظهور و فراخوان ياران:
از سخنان اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب در نهجالبلاغه شريف اوست كهفرمود:آنگاه كه وضع زندگي مردم به آنجا برسد كه از هر جانب ستم و آشوب روي دهد، آن سيّد بزرگوار و سرور عالي مقدار ظاهر ميگردد و بر اريكه حكمراني قرار ميگيرد. ياران وي از هر سو چون پارههاي ابر بهم پيوسته پيرامونش فراهم ميآيند. او و پيروانش بر دين حق پايدار ميمانند.] مأخذ: نهجالبلاغه فيض الاسلام، صفحه 1192 [1- معجم احاديث الامام المهدي و نيز جلدهاي مربوط به زندگي امام مهدي (عج) از كتاب شريف بحار الانوار .2- اكمال الدين ج 2 ص 372 و فرائد السمطين ج 3 ص 337.3- خيره الاماء به معناي بهترين كنيزان ميباشد كه در اينجا براي تعظيم و تجليل ، بهترين بانوان ترجمه شده است .
