لطفا منتظر باشید ...
چهره امام مهدي عليهالسلام در آيينه القاب
صادق سيدنژادالقاب ائمه اطهار، عليهمالسلام، از آن جمله القاب امام زمان، عجّلاللّهتعاليفرجه، يكي از راههاي مهم شناخت خصايل و فضايل آن حجتهاي به حق الهي است.در اين نوشته تلاش ميشود تا از طريق ارايه توضيح مختصر در زمين عليهالسلام برخي از لقبهاي حضرت بقيةالله، با ابعاد مختلف ويژگيها و اوصاف آن حضرت از منظر القابي كه براي او تعيين شده است بيشتر آشنا شويم.براي امام زمان عليهالسلام اسامي و لقبهاي زيادي ذكر شده است در كتاب نجمالثاقب مرحوم محدث نوري حدود صد و هشتاد و دو نام و لقب و در كتاب نام نامه حضرت مهدي عليهالسلام به حدود سيصد و ده اسم و لقب آن حضرت اشاره شده است. گفتني است كه منشأ اصلي اين نامها و لقبها علاوه بر تصريح ائمه اطهار، عليهمالسلام، و پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله ادعيه و زيارتنامههايي است كه براي امام زمان عليهالسلام ذكر شده است.در اينجا به برخي از مهمترين القاب آن حضرت اشاره ميكنيم:1. مهدي: يكي از مشهورترين لقبهاي امام زمان عليهالسلام مهدي است. درباره علت ناميده شدن آن حضرت با اين لقب روايتهاي مختلفي ذكر شده است. حضرت امام محمد باقر عليهالسلام ميفرمايند:هنگامي كه مهدي ما قيام كنند ثروتها را بطور مساوي تقسيم و در جامعه به عدالت و دادگري رفتار ميكند. هر كس از او اطاعت كند از خداوند اطاعت كرده است و هر كس او را نافرماني كند از خدا نافرماني كرده است. و آن جضرت را «مهدي» ناميدهاند چون به امور پنهان و نهاني هدايت ميگردد.1 درباره امور نهاني كه آن حضرت به آنها هدايت ميشود يا هدايت ميكند با توجه به تعابير روايات نظرات چندي بيان شده است. از آنجا كه در دوره غيبت مخصوصا دوران غيبت كبري در اثر پيدا شدن تبليغات ضدديني و تفسيرها و برداشتهاي نامناسب از احكام دين و نفوذ خرافات و انديشههاي غلط غيرديني به اصول و تعاليم اصيل اعتقادي مردم دين اصلي و حتي قرآن اصلي را فراموش خواهند كرد. آن حضرت پس از ظهور قرآن اصيل و احكام واقعي اسلام را از لابلاي آنهمه تحريفات و تفسيرهاي نادرست بيرون خواهند كشيد به گونهاي كه حتي مردم گمان خواهند كرد كه ايشان يك دين و آيين جديدي را مطرح ميكنند به اين مناسبت آن حضرت را مهدي ميگويند.پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله در اين باره ميفرمايند:دوازدهمين فرزندم به گونهاي غايب خواهد شد كه اصلاً ديده نخواهد شد و در اين دوره غيبت وقايع سختي رخ خواهد داد و در نتيجه طولاني شدن اين دوره زماني خواهد آمد كه از اسلام جز اسمي و از قرآن جز رسم و خطي اثري باقي نخواهد ماند. در آن موقع خداوند متعال به وي اجازه خواهد داد تا قيام كند آنگاه به وسيله او اسلام را تقويت و تجديد خواهد كرد.2 بر طبق اين ديدگاه چون حضرت مهدي عليهالسلام مردم را به حقايق پنهان شده ديني راهنمايي خواهند كرد او را مهدي ميگويند.ديدگاه ديگر اين است كه قائم آل محمد صلياللهعليهوآله را از اين رو مهدي ميگويند كه مردم را به اموري كه بر آنها پوشيده است راهنمايي خواهد كرد. وي پس از ظهور جهت ارشاد پيروان اديان ديگر كتابهاي آسماني تحريف نشده آنها را به آنها نشان خواهد داد و از اين طريق آنها را با دين اصيل خودشان آشنا خواهد ساخت و بر اساس همان احكام تحريف نشده آيين خودشان با آنان رفتار خواهد كرد. در روايتي ميخوانيم از جمله كارهاي حضرت امام زمان عليهالسلام پس از ظهور اين است كه وي تورات اصلي و انجيل اصلي و ساير كتابهاي انبياي گذشته را از يك مخفيگاه خارج خواهد ساخت.3 ديدگاه ديگر اين است كه آن حضرت پس از ظهور مردم را در تمام زمينههايي كه به بيراهه رفتهاند ارشاد خواهند كرد تا به راه و شيوههاي درست دست يابند؛ چون انحرافات دوران غيبت تنها در احكام ديني نيست چرا كه در اثر جهل و ناآگاهي در عرصههاي سياسي، علمي و صنعتي نيز مردم دچار اشتباهات زيادي ميشوند. طرفداران اين برداشت نيز به برخي از روايات كه مشتمل بر تعابير خاصي هستند تمسك ميجويند. به عنوان مثال از امام صادق عليهالسلام روايت شده است كه آن حضرت فرمودند:آن حضرت را مهدي ميگويند چون مردم را به اموري كه گم كردهاند هدايت ميكند4 اين تعبير شامل انحراف سياسي و اقتصادي و فرهنگي و اجتماعي و... نيز ميشود.نتيجه آنكه ميتوان گفت چون امام زمان عليهالسلام به بركت علم بينظيري كه مردم را در تمام عرصههاي حيات فردي و اجتماعي و علمي و ديني به راه صحيح هدايت خواهند كرد و آنها را از تمام گمراهيها نجات خواهند داد به اين مناسبت آن حضرت را «مهدي» ميگويند. البته در برخي روايات نيز به اين نكته هم اشاره شده است كه يكي از چيزهاي مخفي كه حضرت مهدي عليهالسلام مردم را به آن هدايت خواهند كرد. ذخاير زيرزميني و معادن است كه شايد اين لقب به اين قبيل از عملكردهاي حضرت مهدي عليهالسلام نيز دلالت داشته باشد.2. قائم: گرچه همه انبيا و امامان با توجه به شرايطي كه در آن واقع شده بودند قائم به حق بودند امّا حضرت مهدي عليهالسلام را بالخصوص قائم لقب دادهاند. وقتي ابوحمزه ثمالي به امام محمد باقر عليهالسلام عرض كردند:اي فرزند رسول خدا مگر همه شما اهلبيت قيام كننده به حق نيستيد؟ حضرت فرمودند:چرا همه ما براي حق قيام ميكنيم.آنگاه ابوحمزه سؤال ميكند:پس چرا از بين همه اهلبيت فقط به صاحبالامر عليهالسلام قائم گفته ميشود؟ حضرت باقر عليهالسلام ميفرمايند:موقعي كه حضرت سيدالشهداء عليهالسلام به شهادت رسيدند همه فرشتگان آسمانها از اين پيشامد ناراحت و متألم شدند. خداوند متعال به منظور دلداري آنها امامان نهگانه از نسل امام حسين عليهالسلام را به آنها نشان دادند آنگاه كه به مهدي آل محمد صلياللهعليهوآله كه در آن حال مشغول نماز و نيايش به درگاه حضرت حق بودند رسيدند خداوند متعال فرمودند: اين همان قائمي است كه به وسيله قيام او از قاتلان حسين بن علي عليهالسلام انتقام خواهم گرفت.5 و امام صادق عليهالسلام در اين باره فرمودهاند:مهدي عليهالسلام را به خاطر قيامش براي حق قائم ناميدهاند.6 بر طبق اين قبيل از روايات چون دوازدهمين جانشين پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله بزرگترين حكومت و قيام اصلاحي ديني را در طول تاريخ حيات بشر انجام خواهد داد و در سرتاسر حكومت عدل جهاني اسلام را مستقر خواهد ساخت به آن حضرت لقب «قائم» داده شده است.در اين باره روايتهاي ديگري نيز هست كه از بُعد ديگري اين مطلب را مورد توجه قرار دادهاند كه البته منافاتي با برداشت دسته اول ندارد. بر طبق اين ديدگاه آن حضرت را قائم ميگويند چون سالها پس از غيبت وقتي كه مردم در اثر طول زمان ياد و خاطره آن حضرت را كم كم در اثر مشغول شدن به زينتهاي دنيا فراموش كردند، آن حضرت قيام خواهند كرد و حكومت عدل جهاني را در سرتاسر عالم برقرار خواهند ساخت «قائم» ناميده شده است.در اين زمينه از پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله روايت شده است كه آن حضرت فرمودند:از اين جهت قائم ما اهلبيت را قائم ناميدهاند كه پس از فراموش شدن نامش قيام ميكند.7 و يا وقتي از امام جواد عليهالسلام سؤال ميكنند چرا او را قائم مينامند؟ در جواب ميفرمايند:زيرا بعد از آنكه نام آن حضرت از خاطرهها فراموش شود و اكثر مفقودين به امامت آن حضرت از دين خدا و اعتقاد به امامت حضرت مهدي عليهالسلام رويگردان شوند او قيام ميكند.8 و نقل شده است به محض شنيدن ظهور آن حضرت عدهاي خواهند گفت: در طول اين همه سال چگونه ممكن است او زنده مانده باشد بايد تاكنون استخوانهاي او هم پوسيده شده باشد. چطور ادعا ميكند كه او قيام كرده است؟ امّا در هر حال آن زماني كه شرايط فراهم گردد و به اذن پروردگار عالم او قيام خواهد كرد. عظيمترين انقلاب قابل تصور را رهبري خواهد نمود و قافله بشريت را به سعادت واقعي رهنمون خواهد شد.ادامه دارد
1. عقدالدرر، باب 3، ص40؛ اثباةالهداة، ج7، ص110 و 169.2. منتخبالاثر، ص98.3. بحارالانوار، ج51، ص29.4. اثباةالهداة، ج7، ص110.5. بحارالانوار، ج51، ص28.6. همان، ص30.7. معانيالاخبار، ص65.8. كمالالدين، ص378.
