تقويم شمسي تاريخ اسلام

علي زماني قمشه‏اي

نشانه‏هاي ظهور حضرت مهدي عليه‏السلام

2 - «إِقْتَرَبَتِ السّاعَةُ وَ انْشَقَّ القَمَرُ* فَتَوَلَّ عَنْهُمْ يَوْمَ يَدْعُ الدّاعِ إلي شَئٍ نُكُر»

(قمر: 1 و 6).

«آن ساعت نزديك آمد و ماه آسمان شكافته شد. پس از آنان روي بگردان تا روزي كه ندا كننده‏اي خلق را به عالمي حيرت‏آور و هول‏انگيز دعوت كند».

در حديثي آن ساعت را خروج حضرت مهدي عليه‏السلام دانسته كه مردم را به آئيني فرا مي‏خواند كه آن را منكر و ناشناخته مي‏دانند و باور نمي‏كنند كه آئين اسلام باشد.

امام صادق عليه‏السلام برخي از ويژگيهاي آئين اسلام در آن زمان را اين‏گونه برمي‏شمارد:

وقتي حضرت قائم قيام كند، به جانب كوفه رهسپار مي‏شود و چهار مسجد را در كوفه ويران مي‏سازد[چرا كه با موازين اسلام همخوان نيستند] و در روي كره زمين مسجدي كه داراي اشراف و بالكن باشد، باقي نخواهد ماند جز اين ويران مي‏سازد و آنها را بدون صاف و مستوي[بدون بالكن و اشراف] مي‏سازد، راههاي بزرگ را توسعه مي‏بخشد و همه چيزهايي كه از ديوارها به كوچه و خيابان موجود است، از قبيل بالكن، ناودان و... دستور مي‏فرمايد برچيده شوند، همه بدعت‏ها را از بين مي‏برد و همه سنّت‏ها را تجديد مي‏فرمايد شهرها و كشورهاي قسطنطنيه، چين و كوهستانهاي ديلم را مي‏گشايد، و هفت سال اين‏گونه حكم مي‏راند كه هر سالي برابر ده سال از سالهاي معمولي است. سپس آنچه خدا خواهد انجام مي‏دهد.

راوي خبر مي‏پرسد: فدايت گردم چگونه سالها طولاني مي‏شود[و يك سال به اندازه ده سال خواهد گشت] فرمود: خداوند متعال فرمان مي‏دهد فلك درنگ و حركت را كُند گرداند از اين‏رو روزها و سالها طولاني خواهند گشت.

ابو بصير كه راوي خبر است، باز مي‏پرسد: آنان مي‏گويند فلك اگر تغيير كند

[و از حركت معمولي باز ايستد يا كُند شود]، از بين خواهد رفت؟ فرمود: اين سخن زنديقان است، اما مسلمانان چنين راهي را نخواهند پيمود و حال آن كه خداوند متعال ماه را براي پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله شكافت و قبل از آن خورشيد را براي يوشع بن نون برگرداند، از همه بالاتر، خبر داد به طولاني بودن روز قيامت روزي كه برابر هزار سال از سالهاي معمولي مردمان است1.

تأييد سخن از ديدگاه دانش روز

1 - طولاني شدن روز و سال در زمان ظهور حضرت مهدي عليه‏السلام از ديدگاه دانش روز با مشكل روبه‏رو نخواهد بود، بلكه دانش جديد آن را تأييد مي‏كند.

ما در اين راستا با توجه به اين كه نيروي جاذبه(گرانش عام) در همه اجرام آسماني و اجسام عنصري و زميني كارگر و مؤثر است، به نيروي جاذبه ماه و تأثير آن بر آب درياها، خاك و خشكي‏ها و ايست دادن به كره زمين اشاره خواهيم داشت.

از دير باز مردم روزگاران مي‏دانستند ميان طلوع و غروب ماه و برآمدن و فرونشيني آب درياها بايستي رابطه‏اي وجود داشته باشد، اما چگونگي آن را نمي‏دانستند تا اين كه:

نابغه بزرگ جهان دانش «اسحاق نيوتون» براي نخستين بار بر اين معمّا دست يافت و چگونگي پيدايش آن را به درستي بيان داشت.

پديده كشنده(جزر و مدّ) اساسا زاييده نيروي جاذبه كره ماه است، بديهي است درياها در مقايسه با خشكي‏هاي زمين از قابليت انعطاف و نرمي بيشتري برخوردار بوده و بالطبع در برابر نيروي كشش ماه كمتر ايستادگي مي‏كنند، به همين مناسبت توده‏هاي آب در زير پاي ماه انباشته مي‏گردند و پديده‏اي را به نام «بركشند» ايجاد مي‏كنند.

همزمان با «بركشند» رو به ماه، «بركشند» ديگري در آن سوي كره زمين ايجاد مي‏گردد بدين‏سان كه آبهاي آن سوي كره زمين كه از ماه بدورند، كمتر متأثّر گرديده و به اصطلاح عقب مي‏مانند و آب توده عظيمي را ايجاد مي‏كنند، لذا روزانه هر نقطه از سطح دريا دوبار دستخوش بركشند و دو بار هم دستخوش «فروكشند» مي‏گردد.

بنابراين، به‏طور متوسط فاصله(زمان) بين دو جزر و مدّ متوالي 12 ساعت و 5/25دقيقه است، درست نصف زماني كه طول مي‏كشد، تا ماه ظاهرا يك دور كامل دور زمين بپيمايد يعني 24 ساعت و 51 دقيقه.

جزر و مدّ همراه با حركت ظاهري ماه از افق شرقي ناظر، به سمت افق غربي او پيش مي‏روند.

اثر جاذبه خورشيد در جزر و مدّ نسبت به ماه از درجه دوم اهميت برخوردار است، زيرا فاصله آن بيشتر(فاصله خورشيد از زمين يكصد و پنجاه ميليون كيلومتر) است، از اين‏رو نسبت نيروي مولّد جزر و مدّ خورشيد تنها حدود7درصد(7%) نيروي ماه است.

وقتي كه نيروهاي مولد ماه و خورشيد هماهنگ عمل مي‏كنند، مثلاً هنگام ماه نو كه هر دو در يك طرف زمين هستند، جزر و مدّها در حدّاكثر خود هستند و به نام جزر و مد 2بهاري يا «مهكشند»(Sprinq tide) ناميده مي‏شود، حدّ ديگر وقتي است كه خورشيد و ماه باهم زاويه 090 درجه (تربيع) مي‏سازند در اين هنگام جزر و مدّ را به حدّ اقلّ و به جزر و مدهاي خفيف يا «كهشكند»(Iveap tide) مبدّل مي‏سازند.

نزديكي ماه نيز تأثيري در ارتفاع جزر و مدّ دارد، هنگامي كه ماه در حضيض زميني قرار دارد نيروي مولّد جزر و مد آن به اندازه 20% بيش از حدّ عادي است.

جاذبه ماه سبب مي‏شود علاوه بر آماسيدن آبهاي كره زمين خشكي‏ها نيز دستخوش تورّم گردند كه در مقايسه با آماس آبها نامحسوس است.

نيروي حاصل از جاذبه ماه و لنگري كه از جانب انباشته شدن آبها به وجود مي‏آيد، سبب مي‏شوند چرخش محوري زمين به آرامي ايست(ترمز) كند و بدين‏سان بر طول شبانه‏روز زميني مي‏افزايند.

بررسي خطوط رشد و نموّ سنگواره‏هاي مرجاني بيانگر آن است كه در 350 ميليون سال پيش طول شبانه‏روز حدود سه(3) ساعت كوتاهتر از شبانه‏روز كنوني بوده و طول سال خورشيدي به چيزي حدود 400 روز بالغ مي‏گرديده است.

بررسي‏هايي كه از روي سوابق بجا مانده از كسوف و خسوف‏هاي گذشته به عمل آمده، نشان مي‏دهد كه روند افزايش طول روزهاي زميني 0016% ثانيه در هر قرن است2.

2 - كسي كه اين نيروي بنيادين و زيربنايي را به نام جاذبه در سرتاسر اين نظام اعم از جسماني، جرماني و كيهاني به وديعه نهاده است و شايد اين آيه(چنان كه برخي از مفسران برآنند) به آن اشاره داشته باشد:

«أَلّلهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمواتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها ثُمَّ اسْتَوي عَليَ العَرْشِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ القَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لأجَلٍ مُسَمّيً...»(رعد: 2).

«خدا است آن ذات پاكي كه آسمانها را بدون ستون برافراشت و شما آن را ملاحظه مي‏كنيد آنگاه با كمال قدرت عرش را در خلقت بياراست و خورشيد و ماه را مسخّر اراده خود ساخت كه هركدام در وقت خاص و مدار معيّن به گردش آيند».

چنين خدايي قدرت دارد پريود روزانه و ساليانه(حركت وضعي و انتقالي) كره زمين را كاهش دهد يك دور گردش وضعي زمين را ده برابر كرده به 240 ساعت برساند و يك دور گردش ساليانه زمين در مدار خود را ده برابر كرده يعني كره زمين كه در هر ثانيه سي(30) كيلومتر حركت مي‏كند، به 3 كيلومتر كاهش دهد از اين‏رو امام صادق عليه‏السلام براي رفع تعجب از ابوبصير مي‏فرمايد:

آنگونه كه ماه براي رسول خدا شكافته شد[روايات در اين باره از سنّي و شيعه به سرحدّ يقين و تواتر است] و پيش از آن خورشيد بر يوشع بن نون باز گشت[به احتمال قوي به مقدار چند ساعت كره زمين در حركت وضعي خود از راست به چپ (غرب به شرق) برگشته باشد]، چنان كه امروزه منجمان ناهيد(زهره)شناس معتقدند حركت وضعي ناهيد از شرق به غرب يعني برخلاف حركت وضعي زمين است، از اين‏رو در زهره خورشيد از مغرب طلوع و به مشرق غروب مي‏كند، پس خداوند قادر است كه چنين حركتي را ظرف چند ساعت براي كره زمين در زمان يوشع بن نون پديد آورد. و از همه مهمتر روز قيامت است كه قرآن در باره مقدار آن مي‏فرمايد:

«...وَ انَّ يَوْما عِنْدَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِمّا تَعُدُّونَ»(حج: 47).

«همانا يك روز نزد خدا چون هزار سال به حساب شماست».

و مي‏فرمايد:

«يُدَبِّرُ الأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِليَ الأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمّا تَعُدُّونَ»(سجده: 5).

«او امر عالم را به نظام احسن و أكمل از آسمان تا زمين تدبير مي‏كند سپس روزي كه مقدارش به حساب شما بندگان هزار سال است، باز به سوي خود بالا مي‏برد».

3 - ايستادن آفتاب

نوشته سيد اسماعيل عقيلي را مي‏توان تأييد ديگري دانست بر فرمايش امام صادق عليه‏السلام يعني بربازگشت خورشيد، كه ما به تعبير ديگر بازگشت حركت وضعي زمين دانستيم، وي در باب علائم ظهور نوشته است: از آن علايم ايستادن آفتاب است در وسط آسمان از اول ظهر تا وقت عصر بدون آن كه حركت نمايد، و اين دليل است بر تغيير حركت افلاك3 مورخان و محدّثان اين سخن را ذيل آيه نوشته‏اند:

«إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلُ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّماءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِينَ»(شعراء:4).

«ما اگر بخواهيم از آسمان نشانه و آيت قهري نازل گردانيم تا همه بر آن گردن نهند و خاضع شوند».

ابوبصير گويد: از امام صادق عليه‏السلام درباره اين آيه شنيدم فرمود: به زودي خداوند درباره آنان چنين خواهد گرد گفتم: اينان چه‏كساني مي‏باشند؟ فرمود: بني‏اميه و يارانشان مي‏باشند، گفتم آن نشانه و آيه چيست؟ فرمود: ايستادن خورشيد بين اول ظهر تا وقت عصر و خارج شدن و پديدار گشتن يك صورت تا سينه شخصي -كه حسب و نسب او شناخته شده است- در خورشيد، اين پديده در زمان سفياني واقع شود در اين هنگام سفياني و دار و دسته او به هلاكت خواهند رسيد.

امام صادق عليه‏السلام فرمود: پيش از ظهور حضرت مهدي عليه‏السلام پنج نشانه واقع مي‏شود:

1 - صيحه آسماني، آن حضرت در مكه داخل مي‏شود و در جانب خانه كعبه ظهور مي‏نمايد و چون آفتاب بلند شود، قبل از آن منادي ندا كند كه همه اهل زمين و اسمان بشنوند و بگويد: اي گروه خلايق آگاه باشيد كه اين مهدي آل محمد است. او را به نام و كنيه جدّش رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ياد نمايد و در اين باره اين آيه نازل شد: «إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلُ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّماءِ...».

2 - سفياني: او از بيابان بي‏اب و علف واقع ميان مكه و شام خروج كند، سفياني مردي است بد صورت، آبله‏رو، چهارشانه، ازرق چشم و نام او «عثمان بن عنبسه» و از فرزندان يزيد بن معاويه است، او شهرهاي دمشق، حمّص، فلسطين، اردن و قنسرين را به تصرف خويش آورد....

3 - فرو رفتن لشگر سفياني، در بياباني بين مكه و مدينه، نيروهاي او در اين محور به سيصدر هزار نفر مي‏رسند، و سرانجام خود او به دست لشگريان حضرت مهدي عليه‏السلام در بيت‏المقدس كشته خواهد گشت.

4 - قتل نفس زكيه، و آن پسري است از آل محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله كه بين ركن و مقام شهيد مي‏شود.

5- يماني: خروج يماني از يمن اتفاق مي‏افتد. در پاره‏اي اخبار وارد شده كه يماني و خراساني و سفياني در زمان واحد خروج خواهند نمود يعني در يك روز و يك ماه و يك سال و در ميان اين سه نفر از يماني هدايت كننده‏تر نيست وي خلايق را به سوي حق دلالت مي‏كند4.

مايردگاني، نجوم به زبان ساده2/186 وجد ترجمه محمد رضا خواجه‏پور، نشر گيتاشناسي، 1363ش.

1) تفسير نورالثقلين، ذيل قمر، 1، 6 - بحارج52، ص 333،337و 339.

2) پاتريك مور(Patrick Moore) گري هانت(Garry Hunt) اطلس منظومه خورشيدي، برگردان عباس جعفري، ص 94، و بعد، نشر سازمان گيتاشناسي، تابستان 1374ش.

3) كفاية‏الموحدين، سيد اسماعيل نوري عقيلي، مقاله رابعه، در بيان بعضي از علائم ظهور- منتهي الآمال، محدث قمي، فصل 7، در بعضي از علامات ظهور - تفسير نورالثقلين ذيل سوره شعراء.

4) مدرك قبل.